ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ

Όταν είδα το πρώτο επεισόδιο από το Νησί από το βιβλίο της Βικτόρια Χίσλοπ, σκέφτηκα πως θα ενδιέφερε μερικούς να γράψω δυό λόγια για την Σπιναλόγκα και να δημοσιεύσω μερικές φωτογραφίες από την επίσκεψη μου εκεί την φετινή άνοιξη.
Όπως έγραφα και στην ανάρτηση μου για την Γραμβούσα , μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669 οι Βενετοί κράτησαν τα τρία μικρά νησιά της, τη Γραμβούσα, τη Σούδα και τη Σπιναλόγκα και τα οργάνωσαν όσο καλύτερα μπορούσαν.
Σπιναλόγκα την ονόμασαν οι Ενετοί γύρω στον 13ο αιώνα.
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την ονομασία αυτή.

Η μία θεωρεί ότι προέρχεται από την παραφθορά από αυτούς του τοπωνύμιου «στην Ολούντα» σε Σπιναλόντε αρχικά και στην συνέχεια σε Σπιναλόγκα, όνομα ήδη γνωστό σε αυτούς από το ομώνυμο τότε νησάκι στην Βενετία που ονομάζεται σήμερα Giudecca.
Η άλλη θεωρεί ότι προέρχεται από το σχήμα της νήσου που μοιάζει με μακρύ αγκάθι ((Spina=αγκάθι, longa=μακρύ),
Τέλος το 1957 που είχε πλέον αρχίσει η προσπάθεια χρήσης ελληνικών ονομάτων σε όλα τα ξένα τοπωνύμια εμφανίστηκε το όνομα Καλυδών.

Το νησί χωρίζεται από την χερσόνησο Σπιναλόγκα ή Κολοκύθα, η οποία ενώνεται με ένα στενό ισθμό με την Ελούντα και κλείνει τον κόλπο.

O Ενετός χαρτογράφος Vincenzo Coronelli αναφέρει πως το ρηχό πέρασμα των 170 μέτρων, που απέχει η Σπιναλόγκα από την χερσόνησο το άνοιξαν το 1526 οι Ενετοί, μια πληροφορία που δεν έχει διασταυρωθεί, για να μπορέσει έτσι να γίνει το φρούριο απόρθητο.
Ο κόλπος της Ελούντας είναι υπήνεμος και γι΄ αυτό από το 1928 μέχρι το 1939 στον κόλπο αυτό προσθαλασσώνονταν για ανεφοδιασμό τα υδροπλάνα της Αγγλικής αεροπορικής εταιρείας Ιμπέριαλ.
Από την αρχαιότητα στην περιοχή αναφέρεται πως υπήρχαν τείχη που προστάτευαν την αρχαία Ολούντα. Ίχνη των τειχών αυτών υπήρχαν τον 16ο αιώνα. Πάνω σ' αυτά τα τείχη έχτισαν οι Ενετοί τα δικά τους (1579-1586) και οχύρωσαν το φρούριο στο νησάκι το οποίο είχε 35 κανόνια.
Η Σπιναλόγκα είναι το τελευταίο μέρος της Κρήτης που κατέλαβαν μετά από πολιορκία οι τούρκοι το 1715 ,70 ολόκληρα χρόνια μετά την κατάληψη από αυτούς της νήσου .Πολλοί χριστιανοί βρήκαν εκεί προστασία από τους διωγμούς των Οθωμανών.
Η Σπιναλόγκα στις αρχές του 19ου αιώνα κατοικήθηκε από Τούρκους οι οποίοι ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία, την αλιεία και το εμπόριο. Το 1834 είχε 81 μουσουλμανικές οικογένειες, ενώ το 1881 είναι έδρα του ομώνυμου δήμου με 1112 κατοίκους. Οι Τούρκοι είχαν καταφύγει εκεί μετά τις επαναστάσεις στην Κρήτη του 1866 και του 1878.Το έτος 1900 καταργήθηκε ο Δήμος και ο οικισμός μειώθηκε στους 272 μουσουλμάνους κατοίκους.
Οι κάτοικοι της Σπιναλόγκας την εγκατέλειψαν το 1904, έτος που η Κρητική Πολιτεία μετέφερε στο νησί αρχικά τους 251 λεπρούς της Κρήτης. Μετά το 1913 μεταφέρθηκαν σταδιακά ασθενείς προερχόμενοι από την υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και από άλλες χώρες του εξωτερικού, αυξάνοντας τον αριθμό των ασθενών στους 1000. Η Σπιναλόγκα μετατράπηκε εκείνη την περίοδο σε “Διεθνές Λεπροκομείο”.
Το 1948 ανακαλύφθηκε στην Αμερική το φάρμακο που θεράπευε το μυκοβακτηρίδιο της λέπρας.

Από το 1948 έως το 1957,που καταργήθηκε το λεπροκομείο, ο αριθμός των ασθενών της Σπιναλόγκας άρχισε να μειώνεται δραστικά. Όσοι ασθενείς θεραπεύθηκαν επέστρεψαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Οι 20 πιο βαριά ασθενείς μεταφέρθηκαν στην Αθήνα στο Νοσοκομείο Λοιμωδών νόσων που βρίσκεται στην Αγ. Βαρβάρα στο Αιγάλεω .

Την άνοιξη, μαζί με πλήθη ξένων επισκεφτήκαμε την Σπιναλόγκα με καΐκι από την Πλάκα.
Ελάχιστα κτίσματα έχουν ανακαινιστεί ,και τα περισσότερα βρίσκονται στον δρόμο που υπήρχαν τα καταστήματα που είχαν φτιάξει οι ασθενείς.
Γύρω από το νησί υπάρχει ένας περιφερειακός δρόμος και στην βόρεια πλευρά του βρίσκεται και το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα που έφτιαξαν οι λεπροί.
Η εικόνα αυτού του τόπου που μαρτύρησαν τόσοι άνθρωποι σου δημιουργεί ένα σφίξιμο στην καρδιά όσο σου έρχονται στο μυαλό οι διάφορες ιστορίες που έχεις ακούσει για εκεί και έρχεται σε αντίθεση με την ομορφιά που τοπίου γύρω σου. Επιστρέφοντας με το καΐκι αφήνεις πίσω σου το θλιβερό παρελθόν της Σπιναλόγκας και αντικρίζεις μπροστά σου την ανάπτυξη που έχει σήμερα η περιοχή που οφείλεται στην μοναδική φύση της αλλά και σε όλη αυτή την ιστορία που ερεθίζει την φαντασία των ανθρώπων, με αποτέλεσμα η Σπιναλόγκα να είναι μετά την Κνωσό ο πιο επισκέψιμος χώρος της Κρήτης.

Για την Σπιναλόγκα έχουν γράψει στο παρελθόν, πριν την Βικτόρια Χίσλοπ, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, που δημοσίευσε το 1914 την Άρρωστη Πολιτεία της αφηγούμενη μια ερωτική ιστορία που διαδραματίζεται στο νησί, και ο Θέμος Κορνάρος, που το 1933 έδωσε στον έξω κόσμο τη δική του καταγγελτική μαρτυρία με τον τίτλο Σπιναλόγκα.
Τα κείμενα αυτά μόλις επανακυκλοφόρησαν σε ένα τόμο από τον Καστανιώτη με τον τίτλο «Θέμος Κορνάρος - Γαλάτεια Καζαντζάκη. Το νησί των σημαδεμένων - Η άρρωστη πολιτεία».
Επίσης στο παρελθόν υπήρξαν και δύο ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ για την Σπιναλόγκα.
Το 1967, ο νεαρός τότε, και πασίγνωστος σήμερα σκηνοθέτης Werner Herzog, γύρισε ένα πειραματικό 12λεπτο ντοκιμαντέρ το Letzte Worte, με θέμα τον καλύτερο λυράρη της Κρήτης που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Σπιναλόγκα, και όταν αυτή καταργήθηκε και έφυγαν από εκεί όλοι οι λεπροί, εκείνος έμεινε μόνος στο νησί αρνούμενος να γυρίσει πίσω . Με αυτό το ντοκυμαντέρ κέρδισε το μεγαλύτερο βραβείο του Oberhausen Film Festival.



Το 1973 ο Jean Daniel Pollet γύρισε το 40 λεπτών ντοκιμαντέρ του L'Ordre με θέμα την Σπιναλόγκα και τους ασθενείς της στο οποίο και εμφανίζονται και οι τελευταίοι ασθενείς που διέμεναν στον οικισμό τους στο νοσοκομείο Λοιμωδών.



Τέλος και δυο λόγια για την λέπρα που είναι μια λοιμώδης νόσος οφειλόμενη σε μυκοβακτηρίδιο. Μεταδίδεται με τα σταγονίδια από το αναπνευστικό. Έχει χρόνο επώασης από μερικές εβδομάδες μέχρι 30 χρόνια, συνήθως όμως τα 3-5 χρόνια.
Δεν είναι εύκολα μεταδιδόμενη νόσος, δεν μεταδίδεται σεξουαλικά, και το 95% του πληθυσμού έχει φυσική ανοσία στην νόσο ενώ οι ασθενείς μετά από 2 εβδομάδες θεραπεία δεν είναι μεταδοτικοί.
Η λέπρα είναι πρωταρχικά μια κοκκιωματώδης νόσος των περιφερικών νεύρων και των βλεννογόνων του ανωτέρου αναπνευστικού με τις δερματικές εντοπίσεις σαν πρωταρχικό σημείο της νόσου.
Στην Ελλάδα έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί αν και πρόσφατα έχουν αναφερθεί 21 περιπτώσεις σε χωριό της Κρήτης.

.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 19-10-10
.

Εκτός όμως από τις παραπάνω ταινίες ευτυχώς ένας φίλος μου θύμισε πως και μια ελληνική ταινία του 1958 έχει υπόθεση που διαδραματίζεται στην Σπιναλόγκα και έχει και πλάνα από αυτήν εκείνης της εποχής.
Είναι η πρώτη ταινία της Λίλας Κουρκουλάκου ,το Νησί της Σιωπής με πρωταγωνιστές τους: Γιώργο Καμπανέλλη, Νίνα Σγουρίδου, Ορέστη Μακρή, Γιάννη Σπαρίδη, Τζ. Κουρκουλάκο.
Η ταινία ήταν η επίσημη Ελληνική συμμετοχή το 1958 στο Φεστιβάλ της Βενετίας.


Την ταινία μπορείτε να την δείτε στο youtube 01 02 03 04 05 06]

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 2η 15-12-2010
.

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για την ύπαρξη και μουσουλμάνων λεπρών στην Σπιναλόγκα δημοσιεύτηκε στην Ε με τίτλο: Το 1924 ανταλλάξαμε και λεπρούς.

.