ΣΩΤΑΔΗΣ, Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΠΝΙΞΑΝ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ!

Σε ένα βιβλίο που διάβαζα είδα να αναφέρεται ο όρος Σωτάδειος λογοτεχνία, όρος που μου ήταν παντελώς άγνωστο τι σημαίνει.

Ψάχνοντας λοιπόν το θέμα  διαπίστωσα ότι η Σωτάδειος λογοτεχνία δεν είναι παρά η Eρωτική λογοτεχνία και πως για αιώνες αυτός ο όρος ήταν σε ευρεία χρήση.

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο Η Ερωτική Λογοτεχνία του Jean - Jacques Pauvert (Άγρα 2003) :

Η υιοθέτηση των λέξεων "ερωτικός", "ερωτισμός", με τη σημασία που εννοούμε σήμερα, τοποθετείται μάλλον στα τέλη του 19ου αιώνα, από το 1881 και μετά, την εποχή που η απελευθέρωση των εκφραστικών μέσων, ο πλούτος και η διάδοσή τους μας οδήγησαν στην ανάγκη ταξινόμησης της λογοτεχνικής παραγωγής. Το "ερωτικός" καταχωρίστηκε τότε ανάμεσα στα συνώνυμα "χυδαίος", "ακόλαστος", "άσεμνος", "απρεπής", "πορνογραφικός", κλπ. Θα πρέπει να προστεθεί ο χαρακτηρισμός "υβριστής των χρηστών ηθών", που δεν είναι σημερινός, αλλά χρονολογείται από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, εποχή κατά την οποία η κοινωνία, στέρεα δομημένη, αρχίζει να εναντιώνεται σε οτιδήποτε απειλεί τα θεμέλιά της. Αυτός ο προσδιορισμός, που παραμερίστηκε ελαφρώς κατά τον Μεσαίωνα, θα αναβιώσει με ένταση όταν η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση αλλά και η "καθολική Αναγέννηση", τον 17ο αιώνα, θα επικεντρωθούν στη σημασία των ηθών και μάλιστα των χρηστών.

Ο όρος λοιπόν  Σωτάδειος  λογοτεχνία προήλθε από τον ποιητή που ονομάζεται Σωτάδης ο Μαρωνίτης ή κατ΄αλλους ο Κρής λόγω της καταγωγής του από την πόλη της Θράκης ή την ομώνυμη πόλη της Κρήτης που ήταν αποικία των Θρακιωτών.

Έζησε τον 3ο αι. πΧ και είχε μεγάλη φήμη στην εποχή του ως άσεμνος και ερωτικός ποιητής, έχοντας επίσης γράψει αρκετές έξυπνες κωμωδίες. Τα έργα του χαρακτηρίζονται για την καινοτομία τους στην ύλη και την μετρική τους, το Σωτάδειο μέτρο,  ένα είδος ιωνικού τετράμετρου στίχου για μονοστιχικά απαγγελόμενα ποιήματα.
Σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς  θεωρήθηκε αρχηγός της άσεμνης ποίησης και ιδιαίτερα κατά τον Στράβωνα ανήκε στην σχολή των Κιναιδολόγων ή Κιναιδογράφων.

Στο λεξικό Σουίδα του 10ου αιώνα, γράφει: Σωτάδης , Κρής, Μαρωνείτης, δαιμονισθείς, ιαμβογράφος.έγραψε Φλύακας, ήτοι Κιναίδους διαλέκτω Ιωνική.και γαρ Ιωνικοί λόγοι εκαλούντο ούτοι.    

Στο ίδιο λεξικό επεξηγεί ότι: Κύναιδοι  ονομάζοντο όχι μόνον οι αισχρά ποιούντες και πάσχοντες, αλλά και αυτοί οι αισχρολόγοι συγγραφείς ή ποιηταί, και προσέτι και αυτά των τα ποιήματα, Κίναιδοι και Ιωνικοί λόγοι. Επεξηγεί μάλιστα πως ενώ ο Σωτάδης ως Κρητικός θα έπρεπε η γλώσσα του να είναι Δωρική έγραφε σε Ιωνική διάλεκτο και αυτό γιατί η Ιωνία είχε καταστεί τρόπον τινα διδάσκαλος ακολασίας,οι μιμούμενοι τας ιωνικάς αισχρολογίας, τας έγραφαν εις των Ιώνων την διάλεκτον.

Στην αρχαία γραμματολογία Φλύακες ή κίναιδοι ή ιωνικοί λόγοι  ήταν ένα είδος κωμικής τραγωδίας (εναλλακτικά ἱλαροτραγῳδία) το οποίο άνθησε στις ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας κατά τον 4ο αι. π.Χ. 
Φαίνεται να αποτελούσε είδος παρωδίας του μύθου.( σκηνή ιλαροταγωδίας στον κρατήρα του 350-40 πΧ από το Paestum)

Οι κωμωδίες του, των οποίων μόνο οι τίτλοι έχουν διασωθεί, αποτελούσαν μυθολογικές παρωδίες όπως η "Εις Άδου κατάβασις", ο "Πρίηπος", η "Αμαζών" κ.ά.

Θεωρείται επίσης πρωτεργάτης των παλίνδρομων ή καρκινικών φράσεων, όπως πχ το γνωστό που βλέπουμε στις πηγές Νίψον ἀνομήματα, μὴ μόναν ὄψιν. (Νίψε τις παρανομίες σου, όχι μόνο το πρόσωπό σου) Για αυτές έχει γράψει σχετικά ο Σαραντάκος. (Καρκινικά και παλίνδρομα)

Δυστυχώς δεν έχει διασωθεί καμία του Σωτάδη.

Έχουν διασωθεί λίγα μόνο σπαράγματα από το έργο του.

Μεταξύ αυτών  η επιγραμματική του φράση: Αν αλαζονής τούτ’ ανοίας έστι φρύαγμα, αν δε σωφρονείς τούτο θεών δώρον υπάρχει. = Η αλαζονεία είναι ξέσπασμα παραφροσύνης, ενώ η σωφροσύνη είναι δώρον του Θεού

Επίσης ένας στίχος του που  περιγελά τον Φιλίνο πατέρα του αυλητή Θεόδωρου:

κι εκείνος, του πίσω απόπατου την τρύπα ξεσκεπάζοντας,

μέσα από δενδροφόρο φαράγγι κούφια εκτόξευσε βροντή,

σαν κι εκείνη που γέρικο βόδι του οργώματος αμολά.

Ο Σωτάδης μέσω της ποίησης του προσπάθησε επίσης να φανερώσει όλη την αλήθεια σχετικά με τις σπουδαίες προσωπικότητες και τους ηγεμόνες της εποχής του και ιδιαίτερα  τις σεξουαλικές τους παρεκτροπές.
Αυτή ακριβώς η ελευθεροστομία του ήταν και η αιτία του θανάτου του.

Ο Σωτάδης ζούσε επί Φαραώ  Πτολεμαίου του Φιλάδελφου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου .(ανάγλυφη εικόνα του σε ερυθρό γρανίτη στο μουσείο του Μπρούκλιν)
Ο Πτολεμαίος ήταν ο γιος του στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου  Πτολεμαίου Α’ του Σωτήρος και  παντρεύτηκε την μεγαλύτερη αδελφή του Αρσινόη και γι΄αυτό το λόγο  ονομάστηκε και Φιλάδελφος.

Ο γάμος μεταξύ αδελφιών ήταν συνήθης στους Φαραώ αλλά ήταν ανήκουστος στον ελληνικό κόσμο, και έτσι πολλοί σκανδαλίστηκαν.(στο οκτάδραχμο το ζεύγος)

Ο Σωτάδης σατίρισε το γάμο αυτό ως ανήθικο με τον στίχο:

εἰς οὐχ ὁσίην τρυµαλιὴν τὸ κέντρον ὤθει δηλαδή  το πουλί σου χώνεις σ΄ ανόσια τρύπα!

Φυλακίστηκε αμέσως μετά τη δημοσίευση του ποιήματος αλλά απέδρασε και εγκατέλειψε  την Αλεξάνδρεια με πλοίο πηγαίνοντας στην Καύνο της Μ. Ασίας. Συνελήφθη όμως εκεί από τον Πάτροκλο, που ήταν στρατηγός του Πτολεμαίου ο οποίος τον έβαλε σε ένα μολυβένιο κιβώτιο, ή κατ΄άλλους  τον έραψε σε σάκο και τον πέταξε στο πέλαγος.
Βιογραφίες του έγραψαν ο γιος του Απολλώνειος και ο Καρύστιος από την Πέργαμο.

Τέλος ο  πολυτάλαντος εξερευνητής, μεταφραστής ( μιλούσε 29 Ευρωπαϊκές, Ασιατικές και Αφρικανικές γλώσσες),εθνολόγος κτλ  Sir Richard Francis Burton (1821-1890) είχε την άποψη ότι υφίσταται μια  γεωγραφική ζώνη, όπως φαίνεται στον χάρτη με κόκκινο , στην οποία υφίσταται η παιδεραστία με την έννοια της ρομαντικής- σεξουαλικής οικειότητας ανάμεσα σε ένα αγόρι και ένας άνδρα, όπως στην αρχαία Ελλάδα.

Την Ζώνη αυτή την ονόμασε Σωταδική Ζώνη (Sotadic Zone) από το όνομα του ποιητή.

Η εικόνα παιδεραστίας είναι από το κύπελο Warren του Βρετανικού Μουσείου του  1ο αι μΧ.

Σχετικά με το θέμα έχω γράψει στο ποστ μου ΕΛΛΗΝΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ-ΕΝΑ ΠΛΑΣΤΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΟ.