ΜΙΝΩΑ, ΕΝΑΣ ΔΗΜΟΣ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ!

Διαβάζοντας το βιβλίο Αγωνιστές του 1821 μετά την Επανάσταση της Ελισσάβετ Τσακανίκα 2019( Εκδ Ασίνη), με έκπληξη έμαθα πως στην Πελοπόννησο υπήρχε κάποτε ένας κρητικός Δήμος, η Μινώα

Μετά το 1830 αρκετοί Κρητικοί που είχαν συμμετάσχει στην επανάσταση κατάφυγαν στην Ελλάδα. 

Ο Καποδίστριας σκέφτηκε να  παραχωρήσει στους έποικους Κρητικούς μια περιοχή στην Αργολίδα  Τους δόθηκαν 15-100 στρέμματα γης και χρηματική βοήθεια οκτώ φοινίκων ανά στρέμμα για έξοδα εγκατάστασης και αγορά ζώων και εργαλείων, όπως προβλεπόταν με το ΚΔ΄Ψήφισμα της 13/25 Μαρτίου 1831.

Η δολοφονία του Καποδίστρια και ο εμφύλιος που επακολούθησε καθώς και το γεγονός πως η κατανομή των γαιών αφέθηκε στους αρχηγούς των Κρητικών οικογενειών, οδήγησε σε καταχρήσεις με αποτέλεσμα άλλοι να πάρουν πολλές γαίες και άλλοι τίποτα, συν το γεγονός ότι υπήρξαν πολλοί που γύρισαν στην Κρήτη ενώ άλλοι ανέθεσαν σε ντόπιους την καλλιέργεια της γης που τους δόθηκε, εισπράττοντας το 15% της παραγωγής.

Για να λύσει το πρόβλημα των εποίκων, η Αντιβασιλεία (1833-35) αποφάσισε την δημιουργία αυτοτελών Κρητικών συνοικισμών, αλλά και συνοικισμών ξένων, όπως  ήσαν οι  γερμανικές στρατιωτικές αποικίες στην Τίρυνθα (Νέα Τίρυνς) και στο Ηράκλειο Αττικής. Οι άλλοι Κρητικοί οικισμοί ήσαν η Νέα Κρήτη στην Μεθώνη της Μεσσηνίας και ο Δήμος Αδάμαντος στην Μήλο.

Στην Αργολίδα επελέγη για την δημιουργία Κρητικού οικισμού  το Τολό με παραχώρηση 180 στρεμμάτων . Το 1834 Βαυαρός αρχιγεωμέτρης έφτιαξε το πολεοδομικό σχέδιο της Μινώας, όπως  ονόμασαν οι ίδιοι  τον Δήμο τους. Στους έποικους χορηγήθηκε ένα στρέμμα για σπίτι και ένα στρέμμα για κήπο, μαζί με ένα δάνειο 340 δραχμών για να κτίσει το σπίτι του και να αγοράσει ζώα και γεωργικά εργαλεία.

Ενώ αρχικά είχαν δηλώσει επιθυμία να εγκατασταθούν 846 Κρητικές οικογένειες από την Αργολιδοκορινθία και 285 από τις Κυκλάδες, τελικά εγκαταστάθηκαν μόνο 125.  Οι περισσότεροι ήσαν από τα Σφακιά, την Κίσσαμο, την Κυδωνία και το Σέλινο.

Η πρόθεση της κυβέρνησης ήταν η Μινώα να εξελιχτεί σε ναυτική πόλη και οι κάτοικοι να ασχολούνται εκτός από την ναυτιλία με το εμπόριο και την βιοτεχνία.  

Το πρόβλημα όμως που προέκυψε, όπως το περιγράφει ο Ι.Κωλέττης το 1834 σε αναφορά του στην Αντιβασιλεία, ήταν ότι οι καλής ποιότητας γαίες ήσαν στα χέρια των γηγενών ενώ οι νέοι άποικοι δεν ήθελαν χέρσες γαίες που θα έπρεπε να τις ξεχερσώσουν ενώ απαιτούσαν επίσης να τους δοθούν και διπλάσιες εκτάσεις λόγω της αγρανάπαυσης.

Βάσει νόμου του 1835 η παραχώρηση γης σε Έλληνες που θα εγκαθίσταντο σε κάποιο δήμο δεν ήταν δωρεάν, αλλά με αποπληρωμή του σε 36 χρόνια.  Οι έποικοι της Μινώας, όσοι είχαν πάρει δωρεάν γη με το ψήφισμα Καποδίστρια, αρνιόντουσαν να εκτιμηθεί η γη τους για να συμπληρωθεί με νέα κα να την πληρώνουν, ενώ όσοι δεν είχαν πάρει ήθελαν και αυτοί να την πάρουν δωρεάν.

Εν τω μεταξύ με απόφαση της Α΄Εθνοσυνέλευσης της 3-2-1844 όριζε πως οι Έλληνες μετανάστες στην Ελλάδα μπορούσαν να εκλέξουν βουλευτή αν ο οικισμός τους ήταν χωριστός Δήμος ίσος με το ήμισυ του ελαχίστου ορίου περιφέρειας επαρχιακού συμβουλίου. Με μετέπειτα εγκύκλιο ο αριθμός των κατοίκων έπρεπε να είναι 2041.

Το 1848 ο δήμος Μινώας εμφανίζει εικόνα διάλυσης με αποτέλεσμα το 1844 η Βουλή να ακυρώσει  την εκλογή του Εμμ.Αντωνιάδη* ως βουλευτού Μινώας γιατί ο Δήμος είχε πλέον μόνο 314 ψυχές. Το ίδιο έγινε και το 1848 με την ακύρωση της εκλογής του βουλευτού Σπυρ. Αντωνιάδη.

Το ίδιο έγινε και το 1847 με την εκλογή του Εμμ. Αντωνιάδη στον άλλο Κρητικό δήμο  τον Αδάμαντα, λόγω του μικρού αριθμού κατοίκων.

Μόνο το 1885 κατάφερε να εκλεγεί  ως βουλευτής των εν Δήμω Αδάμαντος Κρητών ο Γεώργιος Ξενουδάκης που είχε πρωτοστατήσει στα νιάτα του στην δημιουργία αυτού του Δήμου.

Η Μινώα 13 χρόνια μετά την ίδρυσή της βρίσκεται πλέον σε πλήρη παρακμή με την παραμονή σε αυτήν μόνο 50 οικογενειών.

Εκτός από τα χέρσα χωράφια που τους παραχωρήθηκαν και την αντίδραση των αυτοχθόνων, συν την νοσταλγία της Κρήτης, βασικός λόγος της αποτυχίας της Μινώας ήταν αυτό που είχε προβλέψει από την αρχή ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος που σε αναφορά του έγραψε: Πώς να αποικίσεις ένα πληθυσμό που στην πλειοψηφία του αποτελείται από χήρες και πολεμιστές, εχθρούς του αρότρου; 

Σήμερα το Τολό σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 1460 κατοίκους και οι περισσότεροι έχουν κρητική καταγωγή.

*Ο Εμμανουήλ Αντωνιάδης (1791 -1863), ήταν αγωνιστής του 1821, πολιτικός, και δημοσιογράφος γεννημένος στην Χαλέπα Χανίων.

Μιλώντας δύο γλώσσες, ιταλικά και γαλλικά, στην Κωνσταντινούπολη μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και κυνηγημένος από τους Οθωμανούς μέσω Οδησσού, Βιέννης και Τεργέστης έφτασε πριν την επανάσταση στην Πελοπόννησο. Συμμετείχε στην μεν Κρήτη στην μάχη της Μαλάξας και στην Πελοπόννησο στους Μύλους Ναυπλίου.

Ήταν ο εκδότης και δημοσιογραφούσε στην  εφημερίδα Αθηνά.

Τα στοιχεία πάρθηκαν από την μελέτη της Μαρίας Παπαδάκη Τζαβάρα Οικισμοί κρητών προσφύγων στο Ελληνικό Βασίλειο. Η περίπτωση της Μινώας(Τολό) 1833-1848