ΜΗ ΜΟΥ ΑΠΤΟΥ

Διάβασα ότι το 1901 ανατέθηκε στον Σακελλαρίδη να ανεβάσει σε Αθηναϊκή Σκηνή, ένα γνωστό μουσικό έργο της εποχής, τη γαλλική οπερέτα «Ματμαζέλ Νιτού» (στα Ελληνικά αποδίδεται ως δεσποινίς μη μου άπτου) όπου σημείωσε τεράστια επιτυχία. 

To παραπάνω κείμενο μου θύμισε πως πριν αρκετό καιρό είχα μαζέψει, με σκοπό να γράψω σχετικά, πίνακες γνωστών ζωγράφων με θέμα το Μη μου άπτου.

Το Μη μου άπτου λατ. (Noli me tangere= μη με αγγίζεις) είναι χριστιανική έκφραση από την Καινή Διαθήκη που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη (20.17)

Είναι η στιγμή που η Μαρία Μαγδαληνή αντικρίζει τον Χριστό μετά την Ανάσταση του. Η εξήγηση, κατά τους ορθόδοξους θεολόγους. είναι ότι πριν την Σταύρωση επειδή ήταν άνθρωπος μπορούσε να τον αγγίζει (ίσως και να κάνει παιδί μαζί του κατά τον Νταν Μπράουν στον Κώδικα Ντα Βίντσι!) αλλά μετά την ανάσταση του μπορεί  να τον προσεγγίζει  μόνο μέσω της πίστης της σε αυτόν.

Τώρα γιατί δεν είπε το ίδιο στον Θωμά που δεν πίστευε στην Ανάσταση του αν δεν άγγιζε με τα χέρια του και τα σημάδια της σταύρωσης, αφήνω τους θεολόγους να το εξηγήσουν και προτιμώ να ασχοληθώ πρώτα με το που συναντάμε το- Μη μου άπτου- και κυρίως με τους ζωγράφους της αναγέννησης που απεικόνισαν το θέμα αυτό σε περίφημους πίνακες. 

Ως μη μου άπτου ονομάζεται επίσης ένα φυτό που αντιδρά στο άγγιγμα η
“Ντροπαλή Μιμόζα” (Mimosa Pudica)

Επίσης στα νεοελληνικά γράμματα εκτός από τα Χαϊκού της Ζωής Σαβίνα με αυτό τον τίτλο κυκλοφορεί το βιβλίο της Κίρκης Κεφαλέα ΜΗ ΜΟΥ ΑΠΤΟΥ! Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ.

Στον ελληνικό κινηματογράφο υπάρχει με αυτόν τον τίτλο η κωμωδία του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΙΑΤΖΟΥΖΑΚΗ του 1996.

Στην ορθόδοξη αγιογραφία υπάρχουν πολλές απεικονίσεις του Μη μου άπτου.

Χαρακτηριστική είναι διαφορά μεταξύ ορθόδοξης εικονογράφησης με την απεικόνιση του Μη μου άπτου στην Δύση.

Αυτό οφείλεται στα θεολογικά κείμενα των Δυτικών αλλά και στην 33η ομιλία του Πάπα της Ρώμης Γρηγορίου Α΄ του γνωστού ως Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος, του 6ου αιώνα και της τότε ενιαίας εκκλησίας, στα οποία  η Μαγδαληνή ταυτίζεται µε την αμαρτωλή γυναίκα που άλειψε τα πόδια του Κυρίου µε μύρο. Έτσι, ο Χριστός στις παραστάσεις που είναι επηρεασμένες από τη δυτική θεολογία, αποφεύγει τη Μαγδαληνή προκειμένου να µη μολυνθεί και στρέφει το σώμα του προς την αντίθετη κατεύθυνση ενώ στρέφει το κεφάλι του προς αυτήν.

Αυτό είναι εμφανές από τους πρώτους που απεικόνισαν το θέμα όπως  ο Φρα Αντζέλικο στη μονή Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία (1437).

Αλλά και τον επόμενο αιώνα οι μεγάλοι ζωγράφοι όπως ο Τισιάνος (περ. 1511-15),πίνακας στην  Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, ο Καραβάτζιο (1514) στην ίδια πινακοθήκη, ο Κορέτζο (1525) πίνακας στο Πράντο, ο Χάνς Χολμπάιν ο νεώτερος (1524),ο οποίος ενδιάμεσα από τον Χριστό και την Μαγδαληνή βάζει τον Πέτρο και τον Ιωάννη να φεύγουν από τον τάφο, αλλά και ο Ρέμπραντ το 1638 εμφανίζουν τον Χριστό να προσπαθεί να μην μολυνθεί από την Μαγδαληνή. (αμφότεροι στην Βρετ.Βασιλική Συλλογή)

Υπάρχουν όμως και πίνακες στους οποίους η Μαγδαληνή δεν αντιμετωπίζεται ως μολυσμένη όπως ο πίνακας του Φρα Μπαρτολομέου (1506) στο Λούβρο και τα χαρακτικά του Μάρτιν Σόνγκαουερ (1470-91) στο Art Institute του Σικάγου και του Ντύρερ (1509-10) στο οποίο ο Χριστός εμφανίζεται ως γεωργός με το σημάδι από το καρφί στο χέρι του.( National Gallery of Art, Washington DC)