ΑΣΜΑ ΗΡΩΙΚΟ ΚΑΙ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΖΗΣΑΝΤΑ ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ

Γι' αυτούς η νύχτα ήταν μια μέρα πιο πικρή,
λυώναν το σίδερο, μασούσανε τη γης
-ο θεός τους μύριζε μπαρούτι και μουλαροτόμαρο!
.
Kάθε βροντή ένας θάνατος καβάλλα στον αέρα,
καθε βροντή ένας άντρας χαμογελώντας άντικρυ
στο θάνατο - κ' η μοίρα ό τι θέλει ας πεί..
'Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας Οδυσσέας Ελύτης
.................... Η φωτογραφία του πατέρα μου από το φύλλο πορείας του..Πριν από 2 χρόνια στο ποστ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ! σας είχα γράψει πως πήγε εθελοντής στην Αλβανία.
Πρόσφατα, σκαλίζοντας κάτι χαρτιά του, βρήκα μια υπεύθυνο δήλωση που είχε υποβάλλει προς το Υπουργείον Εθνικής Αμύνης Δια του Φρουραρχείου Αθηνών την 22/5/1941.Δεν ξέρω τους λόγους για τους οποίους την υπέβαλλε, υποψιάζομαι όμως ότι μετά την άτακτη υποχώρηση του Ελληνικού στρατού, όταν έσπασε το μέτωπο με την γερμανική επίθεση, θα ήθελαν, στο έτσι και αλλιώς στο άνευ αντικειμένου πλέον υπό την γερμανική κατοχή υπουργείο, να διαπιστώσουν τι απέγινε με τους υπηρετήσαντες έφεδρους αξιωματικούς.
Διαβάζοντας την δήλωση σκέφτηκα να κάνω μια μικρή έρευνα για τα μέρη που αναφέρει και την πορεία που ακολούθησε.
(κλικάρετε επάνω στο κείμενο για να μεγαλώσει)

Πιθανολογώ λοιπόν ότι φεύγοντας από την Αθήνα στις 30 Οκτωβρίου 1940 πρέπει να πήγε στην Νεάπολη του νομού Κοζάνης όπου ήταν το σύνταγμα του, γιατί όπως διαβάζω:
Στις 25 Απριλίου του 1939 κηρύσσεται μερική επιστράτευση στα παραμεθόρια διαμερίσματα της Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου. Τόπος συγκέντρωσης των επιστρατευθέντων ήταν η Νεάπολη. Σ’ αυτήν συγκροτήθηκε το 53ο Σύνταγμα πεζικού που έγραψε αργότερα σελίδες δόξας στην Αλβανία.
Προφανώς είχαν καλέσει σε αυτήν την επιστράτευση και αξιωματικούς από την Αθήνα γιατί η παρακάτω φωτογραφία είναι από την Νεάπολη το 1939 όπως έχει γράψει επάνω της ο ίδιος .Έμεινε επιστρατευμένος τότε εκεί από 27/8/39 έως 10/10/39.

Η πρόβλεψη της επικείμενης συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο οδήγησε την πολιτεία πριν την έναρξη του πολέμου σε προετοιμασία του στρατού με επιστρατεύσεις των εφέδρων και έτσι επιστρατεύθηκε ξανά για 1 μήνα τον Ιούλιο του 1940.Μετά την εθελοντική του στράτευση με την έναρξη του πολέμου, πρέπει σύντομα να βρέθηκε εκ νέου στην Νεάπολη της Κοζάνης ή στην πορεία του 53ου συντάγματος προς την Αλβανία. Η 9η Μεραρχία όπου ανήκε το σύνταγμα του, περνώντας τα σύνορα, έδωσε σκληρές μάχες για την κατάληψη του ορεινού συγκροτήματος Μοράβα που δεσπόζει πάνω από την Κορυτσά.

Στον χάρτη βλέπει κανείς την περιοχή που εισέβαλαν οι Ιταλοί στο ελληνικό έδαφος μέχρι τις 23-11-40 και την περιοχή της Αλβανίας που κατέλαβε στην συνέχεια ο ελληνικός στρατός μετά την απώθηση τους.
Η κατάληψη του Μοράβα δεν ήταν εύκολη γιατί ο Δεβόλης ποταμός που περιβάλλει το όρος αυτό, παρουσίαζε σοβαρό εμπόδιο στην κίνηση των στρατευμάτων γιατί οι απότομες όχθες και το βάθος του τον καθιστούσαν βατό σε ελάχιστα σημεία, τα οποία μάλιστα ήταν ισχυρά προστατευμένα.
Η 9η Ελληνική Μεραρχία, που πολέμησε εκεί, μόνη της αντιμετώπισε τις αντίπαλες Ιταλικές δυνάμεις που αποτελούνταν από πέντε (5) Μεραρχίες, δύο ανεξάρτητα Τάγματα, άλλα δύο Τάγματα «Μελανοχιτώνων», ένα Σύνταγμα «Βερσαλλιέρων», ,ένα ανεξάρτητο τάγμα πολυβόλων και έναν σημαντικόν αριθμό πυροβόλων και αρμάτων μάχης.

Όμως παρά την πολυήμερη διάρκεια των μαχών, παρά τις πολυαριθμότερες αντίπαλες δυνάμεις που αντιμετώπισε ο Ελληνικός Στρατός και παρά την υπέρμετρη διαφορά εξοπλισμού που διέθεταν οι αντίπαλοι, ο Συνταγματάρχης Μπεγέτης εκείνο το απογευματινό της 22ας του Νοέμβρη του 1940 έστελνε προς την Μεραρχία του την ακόλουθη «Λακωνική» πληροφοριακή τηλεγραφική αναφορά του:«Αναφέρω ώραν 17:45΄σήμερον το υπ ΄εμέ απόσπασμα , εισελθόν Κορυτσάν, απηλευθέρωσε ταύτην. Συνταγματάρχης Μπεγέτης».Η Κορυτσά ήταν η πρώτη πόλη που καταλαμβανόταν από στρατό κατά του Άξονα από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μέχρι τις 27 Νοεμβρίου ο ελληνικός Στρατός εξασφάλισε ευρέως το υψίπεδο Κορυτσάς.
Στον χάρτη φαίνεται που βρισκόταν η 9η Μεραρχία μετά την κατάληψη της Κορυτσάς όπως και το ύψωμα Γκορίτσα που γράφει στην αναφορά του.
Το ύψωμα 1926 που αναφέρει πρέπει να είναι σε αυτή την περιοχή.
Η λίμνη Μαλίκη, που προφανώς ήταν ελώδης περιοχή, δεν υπάρχει πια γιατί έχει αποξηρανθεί από τότε .

Οι Ελληνικές απώλειες ήταν μεγάλες.

Οι αριθμοί που ακολουθούν αποτελούσαν μόνο εκτίμηση: 34 αξιωματικοί και 590 οπλίτες φονευθέντες, 82 αξιωματικοί και 2.266 οπλίτες τραυματίες.

Σήμερα σε ένα ύψωμα του χωριού Μπομποστίτσα, οκτώ χιλιόμετρα Νότια της Κορυτσάς, στους Βόρειους πρόποδες της οροσειράς του Μοράβα υπάρχει έναν υπερμεγέθης άσπρος σταυρός , στη βάση του οποίου γράφεται με Ελληνική και Αλβανική γραφή ότι στήθηκε στη μνήμη Ελλήνων μαχητών που έπεσαν στην περιοχή κατά τις σκληρές για 9 μέρες μάχες για την κατάληψη της Κορυτσάς, εκείνο τον Νοέμβρη του 1940.
Αυτό το απλό και απέριττο μνημείο οφείλεται αποκλειστικά στην ιδιωτική πρωτοβουλία, καθώς κάτοικοι του Ελληνόφωνου χωριού Μπομποστίτσα ανακάλυψαν , μετέφεραν και ενταφίασαν εκεί τις σωρούς τριών Ελλήνων μαχητών του 40, δηλαδή ενός Ανθυπολοχαγού, και ενός Λοχία, που βρέθηκαν σκοτωμένοι και ενός στρατιώτη, που τον περιέθαλψαν λόγω των κρυοπαγημάτων που έπαθε στα πόδια του, αλλά που λίγο αργότερα κατέληξε κι αυτός και τον ενταφίασαν εκεί όπου είχαν ενταφιασθεί νωρίτερα και οι εν λόγω δύο , κατά βαθμόν , ανώτεροί του συμπολεμιστές.Συνολικά στον πόλεμο της Αλβανίας χάθηκαν 13.479 αξιωματικοί και οπλίτες , υπήρξαν 1.823 αγνοούμενοι και βέβαια όσοι έχασαν τη μάχη για τη ζωή από τις 25.000 παγόπληκτους και τις 63.266 τραυματίες.
Τεράστιες βέβαια ήσαν μετέπειτα απώλειες από τον λιμό της κατοχής που υπολογίζονται σε 760.000 άτομα τα οποία και αποτελούσαν τον ανθό της νέας τότε γενιάς, γιατί πιθανότητα επιβίωσης είχε μόνο 1 στα 10 παιδιά.
Από κει και πέρα με το σπάσιμο του μετώπου η πορεία της επιστροφής ήταν και θλιβερή και κοπιώδης.

Το χωριό Νέα Κουτσούφλιανη που αναφέρει είναι το σημερινό Παναγιά του νομού Τρικάλων.
Την επιστροφή του στην Αθήνα την έχω περιγράψει στο ποστ μου που αναφέρω στην αρχή. Μέχρι να φτάσει στην Λάρισα, όπου τους είχαν πει πως θα μπορέσουν να μπουν σε τραίνο, όπου κοιμόταν κράταγε σφικτά τα γκέμια από το μουλάρι του για να μην του κλέψουν, γιατί χωρίς αυτό είναι αμφίβολο πως θα έφτανε σώος και γερός στην Αθήνα.

.Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που είχε ο στρατός μας στην Αλβανία ήταν το κρύο.

Μου διηγείτο πως έφτιαχναν ένα πάτωμα από κορμούς επάνω έβαζαν την σκηνή τους, στο κέντρο άναβαν φωτιά για να ζεσταθούν ώστε να μπορέσουν να βγάλουν και καμιά ψείρα από τα ρούχα που τους ταλαιπωρούσαν μονίμως , και το πρωί όταν ξύπναγαν η σκηνή ήταν χωμένη βαθειά μέσα στο χιόνι γιατί αυτό έλιωνε από κάτω της!
Την εικόνα την έχει περιγράψει με ενάργεια ο Ελύτης στο Αξιον Εστί: Ή φορές πάλι, αν ήταν βολετό, λύναμε βιαστικά τα ρούχα και ξυνόμασταν με λύσσα ώρες πολλές, όσο να τρέξουν αίματα. Τι μας είχε ανέβει η ψείρα ως το λαιμό, κι αυτό ήταν πιο κι απ' την κούραση ανυπόφερτο.

Εκτός όμως από τους τραυματισμούς στις μάχες τους γιατρούς τους απασχολούσαν και οι αναγκαστικοί ακρωτηριασμοί φαντάρων λόγω των συχνών κρυοπαγημάτων.

Γράφει η , Ιστοριογράφος της ΔΙΣ/ΓΕΣ Αγγελική Δήμα - Δημητρίου:
Ένα άλλο σοβαρότατο πρόβλημα που δημιουργήθηκε και στους δύο αντιμα­χόμενους εξαιτίας του ορεινού εδάφους, του ύψους του χιονιού και του πολικού ψύχους που επικρατούσε, ήταν τα κρυο­παγήματα που τις περισσότερες φορές προκαλούσαν μεγαλύτερες απώλειες απ' αυτές των σκληρών μαχών (25.000 Έλληνες - 22.000 Ιταλοί παγόπληκτοι).

Στην Έκθεση της Διευθύνσεως Υγειονομι­κής Υπηρεσίας του Γενικού Στρατηγείου αναφέρεται συγκεκριμένα:
«... Καθ' όλον το εξάμηνον διάστημα διεκομίσθησαν εβδομήντα πέντε χιλιάδες (75.000) σχεδόν τραυματίαι, παγόπληκτοι και ασθενείς ήτοι αναλυτι­κώς τριάκοντα χιλιάδες (30.000) περίπου τραυματιαι, είκοσι πέντε χιλιάδες (25.000) παγόπληκτοι και είκοσι χιλιάδες (20.000) ασθενείς...».

Εξάλλου στην Έκθεση Πολεμι­κών Πεπραγμένων της XVII Μεραρχίας Πεζικού (28 Οκτ - 28 Δεκ 1940), που δρούσε στο όρος Κάμια αναφέρεται:

«8 Δεκεμβρίου Ο καιρός εξακολουθεί ψυχρός με χιόνια και ομίχλη. Οι αξιωματικοί και οι οπλίτες υποφέρουν με καρτερικότητα άξιοι ιδιαίτερου θαυμασμού το δριμύ αυτό ψύχος, του οποίου συνέπεια είναι ο πολλαπλασιασμός των κρυοπαγημάτων αξιωματικών και οπλι­τών και οι συνεχείς απώλειες των κτηνών, ειδών οπλισμού και παντοειδούς υλικού».Από ελληνικής πλευράς, παρά τον αρχικό αιφνιδιασμό, το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με επιτυχία με τη χρήση λιπαντικών ουσιών και ειδικών μάλλινων επιδέσμων και καλτσών, που κατά χιλιάδες οι Ελληνίδες κάθε ηλικίας έπλεκαν και έστελναν στο μέτωπο.
Στον τομέα της Υγειονομικής Υπηρεσίας, εξαιτίας του αγώνα σε ιδιαίτερα ορεινό έδαφος, αρχικά παρουσιάστηκαν πολλές δυσχέρειες και προβλήματα.

Από την Έκθεση του Διευθυντή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ), από τις 1ης Δεκεμβρίου 1940 μέχρι τη διάλυσή του, διαβάζουμε:
«… Η φύσις του εδάφους και η τακτική του πολέμου ιδίως με τας αεροπορικάς επιδρομάς, ως και αι εκτάσεις των τομέων εκάστης μεραρχίας εκώλυον την ταχείαν και έγκαιρον ιατρικήν περίθαλψιν των τραυ­ματιών και ασθενών …».

Στη συνέχεια όμως, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του Στρατού ενισχύθηκαν τα στρατιωτικά νοσοκομεία, δημιουργήθηκαν νέα, αναπτύχθηκαν νοσηλευτικοί σχηματισμοί εκστρατείας, ορεινά χειρουργεία, μετακινήθηκαν ανεφοδιαστικά όργανα και συστάθηκαν ειδικά σώματα διακομιδής. Οι διακομιδές πραγματοποιούνταν κατ’ ανάγκη τη νύχτα για την αποφυγή των αεροπορικών επιδρομών, με αποτέλεσμα τις γνωστές δυσμενείς επιπτώσεις για τους διακομιζόμενους και το προσωπικό.

Τέλος, η υγειονομική υποστήριξη των μαχομένων υπήρξε αρκετά ικανοποιητική και με τη βοήθεια του Υπουργείου Εθνικής Πρόνοιας, την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών των Αδελφών Νοσοκόμων, του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, διαφόρων οργανώσεων και συλλόγων και τέλος πολλών επώνυμων και ανώνυμων Ελληνίδων.
Ο πατέρας μου όλη την διάρκεια του πολέμου υπηρέτησε συνεχώς ως Ιατρός τάγματος στην ζώνη των πολεμικών επιχειρήσεων.Συνολικά υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στον στρατό 4 χρόνια.
Η πολιτεία τον τίμησε με :
1-τον Πολεμικό Σταυρόν
2-Το Μετάλλιον εξαιρέτων πράξεων
3-Τον Αργυρούν Σταυρόν μετά ξιφών
4-Το Μετάλλιον του Αλβανικού Πολέμου.

.