Η ΤΑΙΝΙΑ ΟΛΙΒΕΡ ΤΟΥΙΣΤ (1948) ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ

Ο Κάρολος Ντίκενς έγραψε τον Όλιβερ Τουίστ σε συνέχειες το 1837-9.

Έκτοτε μέχρι τις μέρες μας το μυθιστόρημα αυτό έγινε ιδιαίτερα αγαπητό  από τους μεγάλους, αλλά και ιδιαίτερα από τα παιδιά σε όλο τον κόσμο.

Το 1948 ο σκηνοθέτης σερ Ντέιβιντ Λιν μετέφερε  στην μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα σε μια αριστουργηματική ταινία,  την οποία το 1999 το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε  στην 46η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Το 2005 το Βρετανικό Ινστιτούτο Ταινιών την κατέταξε στις 50 ταινίες που θα πρέπει να έχει δει κανείς όταν είναι 14 ετών.

Η ταινία προβλήθηκε το 1948 στη Μεγάλη Βρετανία αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Τόσο το κοινό όσο κι οι κριτικοί αποθέωσαν τον Άλεκ Γκίνες, ο οποίος με τη βοήθεια του μακιγιάζ, της προσθετικής μύτης και του μεγάλου ταλέντου του κατάφερε να υποδυθεί τον Εβραίο Φέιγκιν με μεγαλειώδη τρόπο. 

Την μεταμόρφωση αυτή την πέτυχε ο εξαιρετικός μακιγιέρ Stuart Freeborn που οι νεώτεροι έχουν απολαύσει την δουλειά του στην αρχική τριλογία του Star Wars. Ο μακιγιέρ βασίστηκε στην εικόνα του Φέιγκιν που είχε σκιτσάρει ο  George Cruikshank στο βιβλίο του Κάρολου Ντίκενς. Ο Ντίκενς είχε βασίσει τον χαρακτήρα του Φέιγκιν στον γνωστό τότε απατεώνα Εβραίο  Ikey Solomon και το σκίτσο του Cruikshank του έμοιαζε.

Η χαρακτηριστική αυτή εικόνα του κακού Εβραίου ήταν και η αιτία που η ταινία  προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις το 1948, χρονιά κατά την οποία ήταν πρόσφατες οι εικόνες από το Ολοκαύτωμα.

Η απεικόνιση του Φέιγκιν από τον Γκίνες κρίθηκε ως αντισημιτική  από τις Εβραϊκές οργανώσεις των ΗΠΑ, οι οποίες κατάφεραν και απαγορεύτηκε η προβολή της ταινίας μέχρι το 1951. Η έκδοση τελικά της ταινίας που προβλήθηκε το 1951 στις Η.Π.Α. είχε υποστεί περικοπές στο μοντάζ που αφορούσαν το ρόλο του Φέιγκιν.

 Η προβολή της ταινίας απαγορεύτηκε ακόμα  από το Ισραήλ αλλά επίσης και  από την Αίγυπτο, με την αιτιολογία πως  παρουσιάζει τον Φέιγκιν ιδιαίτερα συμπαθητικό!

Μόνο μετά το 1970 προβλήθηκε στις ΗΠΑ ολόκληρη η αρχική κόπια της ταινίας χωρίς περικοπές.

Τον Φεβρουάριο 1949 η προβολή της ταινίας στον κινηματογράφο Kurbel στον Βρετανικό τομέα του Βερολίνου, συνάντησε την αντίδραση από διαδηλωτές και τελικά η προβολή της ανεστάλη.

Τον Μάρτιο 1949 στο Αμβούργο ο συνήγορος του Veit Harlan, που διαζόταν για αντισημιτισμό , γιατί είχε γυρίσει το αντισημιτικό προπαγανδιστικό φιλμ  Jud Süß (1940) ζήτησε να προβληθεί μαζί με το αυτό και ο Όλιβερ Τουίστ.

Οι κατηγορίες για αντισημιτισμό του Όλιβερ Τουίστ υπήρχαν από την εποχή του Ντίκενς. Στα πρώτα 38 κεφάλαια του βιβλίου ο Φέιγκιν αναφέρεται 257 φορές ως Εβραίος ενώ μόνο 42 ως «ο γέρος»

Ο ίδιος έχει πει πως: "δυστυχώς ήταν αλήθεια, από την εποχή στην οποία αναφέρεται η ιστορία, ότι στην τάξη των εγκληματιών ήταν σχεδόν πάντα ένας Εβραίος"

. Ο Ντίκενς υποστήριξε επίσης ότι ονομάζοντας τον Φέιγκιν " Εβραίο" δεν καταλογίζει τίποτα στον εβραϊκό λαό: "Δεν έχω αισθήματα κατά των Εβραίων παρά  φιλικά. Πάντα μιλάω καλά γι 'αυτούς, είτε δημόσια  είτε ιδιωτικά, και βασίζω την μαρτυρία μου αυτή στην εξαιρετικά καλή πίστη τους σε τέτοιες συναλλαγές όπως αυτές που είχα ποτέ μαζί τους ... "

Όταν πούλησε το σπίτι του σε ένα Εβραίο τραπεζίτη, ο οποίος του ανέφερε τις αντιρρήσεις του για την εικόνα Εβραίου Φέιγκιν, διέγραψε 180 από τις αναφορές στο βιβλίο σε αυτόν ως «ο Εβραίος»

Το 1869, ένα χρόνο πριν τον θάνατο του ο Ντίκενς διέγραψε κάθε στερεότυπη καρικατούρα του  Φέγκιν όπως η γαμψή μύτη και  το καμπούριασμα.

Στην Ελλάδα πρωτοπαίχτηκε τον Οκτώβριο 1948 με μεγάλη επιτυχία και η προβολή του επαναλαμβανόταν συχνά αρκετά χρόνια μετά.
Η κριτική του Μάριου Πλωρίτη στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι διθυραμβική.  

Είναι χαρακτηριστικό ότι και ο Πλωρίτης γράφοντας στο πνεύμα της εποχής του και με τα στερεότυπα που υπήρχαν για τους Εβραίους, πως ο Γκίνες : πέτυχε μια εκπληκτική μάσκα κλασσικού Εβραίου. 

Από αριστερά προς τα δεξιά ηθοποιοί που έπαιξαν τον ρόλο του Φέιγκιν.

Lon Chaney (1922), Irving Pichel (1933), Ron Moody (1968), Richard Dreyfuss (1997)

Στην δεύτερη σειρά: Ben Kingley (2005), Timothy Spall (2007),Russ Abbott (2011/12),Rowan Atkinson (2010/11), Anton Lesser (2015)