Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΚΕΡΝΙΚΑ ΚΑΙ Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΠΙΚΑΣΟ.

Σαν αύριο, πριν 83 χρόνια, στις 26 Απριλίου 1937 βομβαρδίστηκε μια μικρή ανοχύρωτη βασκική πόλη 7000 κατοίκων, η Γκέρνικα.

Ήταν Δευτέρα και βομβαρδίστηκε από τις 4:30 το απόγευμα έως τις 7 το βράδυ ενώ στην πόλη , γινόταν μια μεγάλη λαϊκή αγορά. Οι δρόμοι έσφυζαν από κόσμο και από αγρότες από τα γύρω χωριά που θα πουλούσαν τα ζαρζαβατικά τους. Η επίθεση έγινε σε πέντε επαναλαμβανόμενα κύματα με  τη μορφή του «χαλιού», δηλαδή απλωνόταν  περιμετρικά.

Στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο στην πλευρά του Φράνκο πολεμούσαν  Γερμανοί εθελοντές οι οποίοι είχαν συγκροτήσει τη «Λεγεώνα Κόνδωρ» και ήσαν όλοι τους έμπειροι αεροπόροι της Λουτβάφε και πιλοτάριζαν τελευταίου τύπου αεροπλάνα. Η Γερμανία τυπικά ήταν ουδέτερη στον εμφύλιο πόλεμο, αλλά όπως παραδέχτηκε ο Χέρμαν Γκέρινγκ στη Δίκη της Νυρεμβέργης, οι νεαροί πιλότοι είχαν σταλεί με διαταγή του Ράιχ για να εμποδίσουν την εξάπλωση του κομμουνισμού, αλλά και να δοκιμαστούν σε συνθήκες μάχης.

Ο ίδιος ο στρατηγός Φράνκο είχε παρακαλέσει τον Αδόλφο Χίτλερ για το χτύπημα αυτό. 

Επικεφαλής της Λεγεώνας Κόνδωρ ήταν  ο αντισμήναρχος της Luftwaffe, Wolfram von Richthofen, ξάδελφος του  Manfred von Richthofen, του ήρωα των αιθέρων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, του  γνωστού ως «κόκκινου βαρόνου».

Ο βομβαρδισμός έγινε με βόμβες υψηλής εκρηκτικότητας των 250 κιλών και με εμπρηστικές βόμβες των 50 κιλών. Το κάθε ένα από τα 24 βομβαρδιστικά  μετέφερε 22 τόνους πυρομαχικά, τα οποία άδειαζε επάνω από την πόλη.

Η επιχείρηση είχε το όνομα «Επίπληξη» και συμμετείχαν και 3 ιταλικά, τα οποία αποτελούσαν τμήμα του ιταλικού εθελοντικού σώματος, που είχε στείλει ο Μουσολίνι  για την υποστήριξη του Φράνκο.

Ισοπεδώθηκε το 70% της κωμόπολης. Οι φωτιές  από τον βομβαρδισμό θα έσβηναν έπειτα από πέντε ημέρες όταν πλέον όλα είχαν καεί. Οι νεκροί έφτασαν τους 1.650. Όλοι άμαχοι. 

Θρασύτατα ο Φράνκο απέδωσε την καταστροφή στους δημοκρατικούς λέγοντας πως «Η Γκερνίκα πυρπολήθηκε εκ προθέσεως από τους κομμουνιστές»

Υπάρχει η εικασία πως οι Γερμανοί υπερέβησαν τις οδηγίες των Ισπανών και εκδήλωσαν την επίθεση με περισσή ένταση, ως αντίποινα για το λιντσάρισμα από τους Δημοκρατικούς, ενός γερμανού πιλότου, το αεροπλάνο του οποίου είχε πέσει κοντά στο Μπιλμπάο, λίγες ημέρες νωρίτερα.

Η Λεγεώνα Κόνδωρ είχε ενεργό συμμετοχή στον πόλεμο που ακολούθησε. Ισοπέδωσε τη Βαρσοβία, βομβάρδισε τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Στάλινγκραντ. Εκεί βρήκε τη Νέμεσή της. 
Ο Πικάσο ήταν εγκατεστημένος στο Παρίσι και ετοιμαζόταν να συμμετάσχει στον εορτασμό της επετείου της Γαλλικής Επανάστασης με ένα μεγάλο έργο του με θέμα τον Μινώταυρο, που θα έμπαινε φόντο στο θεατρικό έργο του Ρομέν Ρολάν «14 Ιουλίου»

Λίγους μήνες μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου τον Νοέμβριο 1936 ο Φράνκο βομβάρδιζε την Μαδρίτη, με κίνδυνο να καταστραφούν τα έργα του Μουσείου Πράντο. Ο Πικάσο θέλοντας να καταδικάσει δημόσια αυτήν την ενέργεια, αποδέχεται την τιμητική θέση του επίτιμου προέδρου του Πράντο και το 1937 δημιουργεί μια σειρά με σκίτσα που γελοιοποιούν τον Φράνκο με τίτλο «το όνειρο και το ψέμα του Φράνκο» με σκοπό να κυκλοφορήσουν ως καρτ ποστάλ.

Η Ισπανική κυβέρνηση του είχε παραγγείλει μια τοιχογραφία για το Ισπανικό Περίπτερο, στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού.

Διαβάζοντας στις εφημερίδες για τον βομβαρδισμό και ιδίως το ρεπορτάζ του αυτόπτη δημοσιογράφου  Τζόρτζ Στίρ στους Times και τους New York Times, που αναδημοσιεύτηκε την επομένη  στην L’Humanite, αμέσως συνέλαβε στο μυαλό του και άρχισε να ζωγραφίζει την Γκέρνικα στον τεράστιο καμβά της 3,54x7,82μ.

Στην αρχή ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο, το μαύρο και το γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα. Χρησιμοποίησε επίσης ένα ειδικό ματ υλικό για να αποφύγει οποιαδήποτε λάμψη.

Υπάρχει μια ολόκληρη σειρά από σκίτσα προετοιμασίας του Πικάσο με διαφορετικές θέσεις στον πίνακα στις διάφορες φιγούρες.

Στην Γκέρνικα δεν απεικόνισε αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια, αλλά μαζί με τα δύο ισπανικά σύμβολα, το άλογο και τον ταύρο απεικόνισε τον ανθρώπινο πόνο με γυναίκες που ουρλιάζουν, μια μάνα με το  νεκρό παιδί της, και ένα νεκρό και διαμελισμένο στρατιώτη κάτω από το άλογο με σπασμένο σπαθί στο χέρι από το οποίο φυτρώνει ένα λουλούδι. Οι γλώσσες του αλόγου, του ταύρου και της γυναίκας έχουν αντικατασταθεί από μαχαίρια.

Ο πίνακας εκτέθηκε τον Ιούλιο του 1937 στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων και συγκέντρωσε το γενικό ενδιαφέρον με θετικά αλλά και αρνητικά σχόλια.. Στη συνέχεια, περιόδευσε σε μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για την προάσπιση της Δημοκρατίας στην Ισπανία. Τελικά κατέληξε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ).

Στη διάρκεια της κατοχής ο Γερμανὸς πρέσβης στο Παρίσι, Όττο Άμπετζ επισκέφτηκε  τον Πικάσο στο εργαστήρι του όπου είδε την φωτογραφία του πίνακα, Εσείς το κάνατε αυτό, ρώτησε το ζωγράφο. Και εκείνος του απάντησε χωρίς περιστροφές: «Όχι, εσείς!».

Το 1968 ο Φράνκο εξέφρασε την επιθυμία να εκτεθεί ο πίνακας στην Ισπανία. Ο Πικάσο αρνήθηκε και εξουσιοδότησε το ΜΟΜΑ να επιστρέψει τον πίνακα στην Ισπανία, μόλις αποκατασταθεί η Δημοκρατία, απαντώντας στον Φράνκο:

«Μου ζητάς να επιτρέψω να εκτεθεί στην Ισπανία ο πίνακάς μου. Μου ζητάς να δώσω εντολή στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης να στείλουν την “Γκέρνικα” εκεί. Φυσικά και θα τη δώσω. Φυσικά και ο πίνακας θα επιστρέψει στην Ισπανία όπου ανήκει. Όταν όμως εσύ θα είσαι νεκρός και θα μας έχεις απαλλάξει από την άθλια ύπαρξή σου.  Πάμπλο Πικάσο».

Το 1973 πέθανε ο Πικάσο και το 1975 ο Φράνκο.

Το 1981 η «Γκέρνικα» επέστρεψε στην Ισπανία  και αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα εκθέματα του Μουσείου «Πράδο» της Μαδρίτης. Από το 1992 βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Βασίλισσα Σοφία της Μαδρίτης.

Στην 60η επέτειο του βομβαρδισμού της Γκέρνικα το 1997, ο γερμανός πρόεδρος Ρόμαν Χέρτζοχ, με επιστολή τους προς του επιζώντες, τους «έτεινε χείρα φιλίας και συμφιλίωσης, εξ ονόματος του γερμανικού λαού». Το 1998 η γερμανική Βουλή με απόφασή της αφαίρεσε όλα τα ονόματα των μελών της Λεγεώνας Κόνδωρ, που είχαν δοθεί σε γερμανικά στρατόπεδα.