ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ, ΤΗΝ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΥΛΟ -α΄μέρος: Αρχαία Μεσσήνη

Μιας και αυτές τις μέρες είμαστε ακόμα κλεισμένοι στα σπίτια μας, ενώ έξω έχει αρχίσει να οργιάζει η άνοιξη, σκέφτηκα να ξανακάνω από εδώ το τελευταίο ταξίδι που έκανα, πριν τον εγκλεισμό μας, το τριήμερο της καθαρής Δευτέρας.

Με την ομάδα Γαστρονομίας και Πολιτισμού που έχει οργανώσει ο φίλος Τίμος Πετρίδης με την συνεργασία του Cosmorama ξεκινήσαμε το Σάββατο για την Αρχαία Μεσσήνη, ένα μέρος που δεν είχα ξαναεπισκεφτεί και απετέλεσε για μένα μια αποκάλυψη όπως και τα άλλα μέρη που πήγαμε και έχω υπογραμμίσει στον χάρτη.

Η Αρχαία Μεσσήνη είναι  χτισμένη στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου στους πρόποδες του όρους Ιθώμη και ο κυρίως αρχαιολογικός της χώρος  καλύπτει μια έκταση 350-400 στρεμμάτων.

Ο χώρος είχε την σπάνια τύχη να μην έχει καταστραφεί ή να καλυφτεί από μεταγενέστερους οικισμούς.

Οι συστηματικές ανασκαφές του χώρου ξεκίνησαν από την Αρχαιολογική Εταιρεία το 1895 με τον αρχαιολόγο και μετέπειτα πολιτικό Θεμιστοκλή Σοφούλη.

Από το 1986 μέχρι σήμερα έχει  αφιερώσει όλη του τη ζωή στην ανασκαφή της ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, Πέτρος Θέμελης ο οποίος ανάδειξε  τον τόπο σε ένα κορυφαίο αρχαιολογικό πάρκο, βραβευμένο από την Europa Nostra.

Οι ανασκαφές του έχουν φέρει στο φως όλα τα δημόσια και ιερά οικοδομήματα της πόλης που είδε και περιέγραψε ο Παυσανίας στη Μεσσήνη, όταν την επισκέφθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Αντωνίνου του Ευσεβούς (155-160 μ.X).

Η πόλη ιδρύθηκε τον χειμώνα του 370 π.Χ.-369 π.Χ. από τον Θηβαίο στρατηγό  Επαμεινώνδα, μετά τη νίκη του επί των Σπαρτιατών στη μάχη των Λεύκτρων και την εισβολή του στη Λακωνία.

Η Αρχαία Μεσσήνη παρέμεινε το πολιτιστικό κέντρο της Μεσσηνίας μέχρι το 395 π. Χ., όταν η επιδρομή των Γότθων του Αλάριχου υποτίθεται πως έδωσε το αποφασιστικό πλήγμα στην πόλη.

Το τείχος που περιέβαλλε την Αρχαία Μεσσήνη έχει συνολικό μήκος 9 χιλιομέτρων. Προστάτευε την πόλη από όλες τις κατευθύνσεις, εκτός από τα βορειοανατολικά, όπου στεκόταν σαν φυσικό οχυρό η Ιθώμη. Είχε δύο πύλες την Αχαϊκή της φωτογραφίας και της γκραβούρας, και την Λακωνική.

Το πρώτο μνημείο που συναντά κανείς κατηφορίζοντας από το Μουσείο προς τον αρχαιολογικό χώρο είναι το θέατρο. 

Μέσα στο θέατρο έλαβε χώρα η συνάντηση του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Ε' και του Αράτου του Σικυώνιου το 214 π.Χ.

Από τις πέτρες του θεάτρου, κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, κτίστηκαν σπίτια και μία από τις τρεις Βασιλικές που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το θέατρο.

Το θέατρο είχε τον 2^ο αιώνα π.Χ  κινούμενη σκηνή σαν και αυτή που έχει το σχήμα, που τσούλαγε σε ράγες. Το αναστηλωμένο μέρος του χωράει 1500 θεατές.

Ανάμεσα στο Θέατρο και την Αγορά υπάρχει η μεγάλη Κρήνη της αγοράς που είχε το όνομα της Αρσινόης, κόρης του μυθικού βασιλιά της Μεσσηνίας Λεύκιππου και μητέρας του Ασκληπιού.

Στην φωτογραφία η Κρήνη Αρσινόη, στο βάθος η βόρεια στοά της Αγοράς και ψηλά το χωριό Μαυρομάτι.

Δεχόταν νερό από την πηγή Κλεψύδρα. Η Κρήνη περιλαμβάνει μακρόστενη δεξαμενή μήκους 40μ. περίπου, η οποία βρίσκεται σε μικρή απόσταση μπροστά από τον τοίχο στήριξης της  και άλλες δύο μικρότερες. Μεταξύ δεξαμενής και του τοίχου υπήρχε αβαθής στοά από ιωνικούς ημικίονες. 

Η Κρήνη μαζί με τα υπόλοιπα οικοδομήματα  της πόλης, εγκαταλείφτηκαν περί το 360-370 μ.Χ. Μέρος της Κρήνης παρέμεινε όρθιο και χρησιμοποιήθηκε κατά την πρωτοχριστιανική περίοδο και  στο πρώτο μισό του 6ου αιώνα μ.Χ κτίστηκε υδρόμυλος μπροστά από την Κρήνη.

Μπροστά στο θέατρο, όπως φαίνεται στην φωτογραφία (δεξιά κάτω η Κρήνη Αρσινόη)  βρίσκεται μια πρωτοβυζαντινή βασιλική που λειτουργούσε μέχρι τον 14^ο αιώνα. Είναι κτισμένη επάνω από ελληνιστικό ναό τα θεμέλια του οποίου φαίνονται στην φωτογραφία.

Αμέσως στα ανατολικά της κρήνης αρχίζουν τα όρια της αγοράς της Αρχαίας Μεσσήνης, ένα τεράστιο τετράγωνο 34,5 στρεμμάτων περιβαλλόμενο από στοές.

Στην αγορά αυτή, της οποίας οι ανασκαφικές έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη, διαδραματιζόταν κυρίως ο πολιτικός βίος της αρχαίας πόλης με την ταυτόχρονη λειτουργία της ως εμπορικής αγοράς.

Κατεβαίνοντας στην αγορά βρίσκουμε το Κρεοπωλείο με το περιστύλιο  του και με το χαρακτηριστικό  ανάγλυφο λιοντάρι του, τόπο θυσιών και πωλήσεων κρέατος.

Περπατώντας στην αναστηλωμένη κιονοστοιχία της αγοράς βρισκόμαστε σε λίγο στο Ασκληπιείο.

Το Ασκληπιείο ήταν ο επιφανέστερος χώρος της Αρχαίας Mεσσήνης, κέντρο της δημόσιας ζωής της πόλης, που λειτουργούσε παράλληλα με την αγορά.
Περισσότερα από 140 βάθρα για χάλκινους ανδριάντες πολιτικών κυρίως προσώπων και πέντε εξέδρες περιέβαλλαν το δωρικό ναό, τα θεμέλια του οποίου δεσπόζουν στο κέντρο του Ασκληπιείου

Το Εκκλησιαστήριο (Ωδείο) το χρησιμοποιούσαν για λατρευτικές παραστάσεις και συγκεντρώσεις πολιτικού χαρακτήρα και η πρώτη φάση της κατασκευής του χρονολογείται στα τέλη του 3ου αιώνα π. Χ.

Στο βίντεο υπάρχει μια εξαιρετική αναπαράσταση του συμπλέγματος του Ασκληπιείου.

Προχωρώντας προς τα κάτω αποκαλύπτεται σε όλη του την μεγαλοπρέπεια το Στάδιο και το Γυμνάσιο με την εξαιρετική αναστήλωση που έχει υποστεί αν σκεφτεί κανείς πως πριν την ανασκαφή και αποκατάσταση του έρεε επάνω του ένας χείμαρρος!

Το Στάδιο περιλαμβάνει 18 κερκίδες με 18 σειρές εδωλίων, που διαχωρίζονται από κλιμακοστάσια και περιβάλλεται από δωρικές στοές.

Στα εγκαίνια της αποκατάστασης 8000 άτομα απόλαυσαν σε αυτό συναυλία με τον Μάριο Φραγκούλη.

Δίπλα είναι η παλαίστρα, τετράγωνο περίστυλο οικοδόμημα δωρικού ρυθμού, πλευράς 23,90 Χ 23,90 μ., με δώδεκα κίονες σε κάθε πλευρά που ορίζουν το αίθριο με την κονίστρα για τα αγωνίσματα της πάλης, της πυγμής και του παγκρατίου.

Αναπόσπαστο στοιχείο του Σταδίου αποτελεί το Ηρώο, που έχει την μορφή πρόστυλου τετρακιόνιου δωρικού ναού. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του Σταδίου ήταν ταφικό και αποτελεί ένα είδος Ηρώου – Μαυσωλείου

Το περίεργο αυτό κατασκεύασμα είναι και αυτό ταφικό μνημείο.

Πολλά στοιχεία και μερικές φωτογραφίες, έχουν παρθεί από την ομιλία του καθηγητή Πέτρου Θέμελη με τίτλο Αρχαία Μεσσήνη 1986-2018.