Τρίτη 16 Νοεμβρίου 2021

ΜΙΑ ΤΑΙΝΊΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ ΠΟΤΕ!



Ο Ιβάν Τουργκένιεφ στο βιβλίο του Αφηγήσεις ενός κυνηγού έχει ένα διήγημα με τίτλο Το Λιβάδι του Μπεζίν. Το διήγημα αυτό είναι μια ιστορία με αγόρια αγροτών στη δεκαετία του 1850, στην περιοχή Oryol, που είναι και η γενέτειρα του και τα οποία συζητούν  για τα υπερφυσικά σημάδια του θανάτου, ενώ διανυκτερεύουν στο Λιβάδι του Μπεζίν μαζί με ένα  κυνηγό που είχε χαθεί.

Ο Σεργκέι Αϊζενστάϊν (φωτογραφία του 1939) χρησιμοποιώντας μόνο τον τίτλο από το διήγημα του Τουργκένιεφ ξεκίνησε το 1935 να γυρίσει μια προπαγανδιστική ταινία που θα αποτελούσε ισχυρή μομφή απέναντι στη θρησκεία και τον επαρχιώτικο τυχοδιωκτισμό. 
Η βίαιη κολεκτιβοποίηση της γεωργίας, που ξεκίνησε στην Σοβιετική  Ένωση ο Στάλιν στα τέλη της δεκαετίας του 20,  οδήγησε στην μεγάλη πείνα στην Ουκρανία το 1932-33 και τον θάνατο από αυτήν  3-7 εκατομμυρίων ατόμων. Υπό τις συνθήκες της τρομερής πείνας δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνιση τους ακόμη και  φαινόμενα κανιβαλισμού. Το καθεστώς τοιχοκόλλησε αφίσες που έγραφαν: Το να τρως τα παιδιά σου είναι μια βάρβαρη πράξη. Πάνω από 2500 Ουκρανοί εκτελέστηκαν για κανιβαλισμό κατά τη διετία 1932-33.
Κουλάκοι ονομάστηκαν οι αγρότες που είχαν ένα ζευγάρι αγελάδες και πέντε ή έξι έικρ (περίπου 2 εκτάρια) γης περισσότερα από τους γείτονές τους. Αυτοί  θεωρήθηκαν εχθροί της επανάστασης και έπρεπε να φυλακιστούν ή να εξοριστούν ή ακόμη και να σκοτωθούν.
Την υπόθεση της ταινίας, που αναφέρεται σε αυτή την εποχή, την περιγράφει γλαφυρά ο αξέχαστος Περικλής Κοροβέσης:
Ακόμα και στις πιο σκληρές μοναρχίες δεν συναντούμε τέτοιο επίπεδο εξουσίας και τυραννίας. Και αυτό επιτεύχθηκε με την απόλυτη τρομοκρατία και τον γενικευμένο χαφιεδισμό που είχε καταχωριστεί στις ηρωικές πράξεις και αρετές. 

Ο πιονέρος Πάβλικ Μορόζοφ, μόλις 14 χρόνων, καρφώνει τον πατέρα του ως «κουλάκο». Ο πατέρας του συλλαμβάνεται, βασανίζεται και εκτελείται χωρίς να ξέρει γιατί. Όταν μαθαίνεται η εκτέλεση του πατέρα Μορόζοφ, το χωριό ξεσηκώνεται και είναι έτοιμο να λιντσάρει τον νεαρό καταδότη. Αλλά επεμβαίνει ο παππούς του και τον σκοτώνει με τα ίδια του τα χέρια.  
Ο Πάβλικ από την επόμενη μέρα έγινε εθνικός ήρωας. Ο Μαξίμ Γκόρκι τον θεωρεί πρότυπο νεολαίου, με υψηλά ιδανικά, τον νέο άνθρωπο που διαπλάθει ο σοσιαλισμός «που δεν λογαριάζει τη συγγένεια αίματος, αλλά πνεύματος». Αυτός ο χαφιεδάκος έπρεπε να γίνει πρότυπο για τους νέους.
Και το έργο αυτό το ανέλαβε ο μεγάλος Αϊζενστάιν κάνοντας την ταινία «Το λιβάδι του Μπεζίν». Αλλά η ταινία δεν ολοκληρώθηκε και τα γυρίσματα διακόπηκαν. Η ταινία ήταν φορμαλιστική και ιδεολογικά λανθασμένη. Η λογοκρισία είναι δημοκρατική. Δεν εξαιρεί ούτε τον Αϊζενστάιν.
Όμως τα αρχικά σχέδια για την ταινία στην πορεία άλλαξαν, καθώς εκείνη την περίοδο (1936) η σταλινική «γραμμή» προέβλεπε αποκατάσταση των σχέσεων της Μόσχας με τους κουλάκους και αρνούνταν να θίξει την έντονη θρησκευτικότητά τους, οδηγώντας έτσι μοιραία στην απαγόρευση της δημιουργίας του έργου. Για να συμβαδίσει η ταινία με τις προσταγές της πολιτικής ηγεσίας έγιναν πολλά διαφορετικά και γυρίσματα με διαφορετικές εκδοχές.
Η ταινία ξεκίνησε να γυρίζεται στα μέσα του 1935 και τον Οκτώβριο του 1935 μια αρχική κόπια προβλήθηκε στα στούντιο της παραγωγού εταιρίας Μοσφιλμ, αλλά το γύρισμα του συνεχίστηκε μέχρι τον Αύγουστο του 1936, γιατί ζητήθηκε στον Αϊζενστάϊν να γίνουν αλλαγές. 


Η ταινία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί συνάντησε το βέτο του υπεύθυνου λογοκρισίας Μπόρις Σουμιάτσκι, που κατηγόρησε τον Αϊζενστάιν για ”φορμαλισμό” ο οποίος σταμάτησε και το γύρισμα του ήδη αναθεωρημένου σεναρίου, τον Μάρτιο 1937 . 
Ο Σουμιάτσκι δύο χρόνια αργότερα συνελήφθη ως κατάσκοπος των Άγγλων, φυλακίστηκε και εκτελέστηκε.
Η ταινία γίνεται αιτία απόλυσης του Αϊζενστάϊν από τη θέση του στο Κέντρο Κινηματογράφου, οδηγώντας έτσι τον σκηνοθέτη να αντιμετωπίζει οικονομικό πρόβλημα επιβίωσης. Ο σεναριογράφος στο "Λιβάδι του Μπεζίν" συλλαμβάνεται και πεθαίνει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο βοηθός οπερατέρ του στον "Οκτώβρη" και τη "Γενική Γραμμή" στέλνεται κι αυτός σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Η ταινία είχε στοιχήσει  2 εκατομμύρια ρούβλια και ο Boris Babitsky,ο διευθυντής της Μόσφιλμ, ανέλαβε την ευθύνη για το ότι δεν είχε ελέγξει την δουλειά του Αϊζενστάιν ώστε να τον σταματήσει με αποτέλεσμα αργότερα να τον συλλάβουν.
Οι μπομπίνες του φίλμ καταστράφηκαν σε βομβαρδισμό του 1941.
Ο Αϊζενστάιν είχε την προνοητικότητα να σώσει τα επεξεργασμένα καρέ από κάθε πλάνο της ταινίας, γεγονός που επέτρεψε την μετέπειτα ανακατασκευή του φίλμ τη δεκαετία του 1960, παρόλο που οι αρχικές εκτυπώσεις καταστράφηκαν.
Όταν το 1960 μαθεύτηκε πως η γυναίκα του Pera Attasheva είχε διασώσει αυτά τα τμήματα του φιλμ από το μοντάζ έγινε εφικτό το 1964 με την προσθήκη μουσικής από τον Σεργκέι Προκόφιεφ να δημιουργηθεί ένα 35 λεπτών βουβό φίλμ, βάσει του αρχικού σεναρίου  με την μορφή της προβολής διαφανειών.
Η ταινία, με τα μοναδικής ομορφιάς πλάνα της, είναι πλούσια σε θρησκευτική εικονογραφία και τη συμβολική πάλη μεταξύ καλού και κακού.
 Επιπρόσθετα, η ειδική στον Σοβιετικό κινηματογράφο Birgit Beumers γράφει: «
Οι αγρότες εδώ είναι προφήτες με γκρίζα γένια · οι νεαροί είναι απόστολοι της Αναγέννησης με πλατύ ώμους · τα σαρκώδη κορίτσια είναι γήινες Madonnas · ο αγρότης που καταστρέφει το τέμπλο είναι ένας Βιβλικός Σαμψών · το παχουλό νεαρό αγόρι με το πουκάμισο , σηκωμένος ψηλά κάτω από τον τρούλο προς την κεκλιμένη ακτίνα του ήλιου που κάνει τις κλειδαριές του χρυσές, είναι ο νεαρός Ιησούς Χριστός που ανεβαίνει στον Ουράνιο Θρόνο. 


Τα σχόλια δημοσιεύονται μετά από έγκριση.



1 σχόλιο: