Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2024

Η ΒΛΑΣΦΗΜΗ ΓΑΒΡΙΗΛΙΑΔΑ ΤΟΥ ΠΟΥΣΚΙΝ




Ο Αλεξάντρ Πούσκιν (1799-1837) θεωρείται ως ο μεγαλύτερος Ρώσος ποιητής. Οι γονείς ήταν ευγενείς και σύμφωνα με τα κρατούντα τότε στους κύκλους τους, μιλούσαν μεταξύ τους και μαζί του γαλλικά! Έτσι ρωσικά έμαθε από την γιαγιά του και τους δουλοπάροικους τους.
Όταν αποφοίτησε από το αριστοκρατικό Λύκειο που φοίτησε με υποτροφία, διορίστηκε στο Υπουργείο των Εξωτερικών. 
Ήδη από 16 ετών είχε αρχίσει να γράφει στίχους και σατιρικά και παιχνιδιάρικα ποιήματα  με αποτέλεσμα ο πρίγκιπας Πιοτρ Αντρέγεβιτς Βιάζεμσκι έγραφε τότε στον θείο του ποιητή, Βασίλυ ΠούσκινΠρέπει να τον κλείσουμε σε κανένα φρενοκομείο. Τι διαβόλους έχει μέσα του! Όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία μου δίνω, για να μπορώ να γράψω τέτοιους στίχους. Αυτό το λυσσασμένο ξεπεταρόνι θα μας καταφέρει όλους εμάς-εμάς και τους προγόνους μας.
Ταυτόχρονα έγραφε και καυστικά κείμενα για την δεσποτική κατάσταση της τσαρικής εξουσίας με αποτέλεσμα ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄να τον στείλει εξορία στην Σιβηρία.
Κινητοποιήθηκαν τότε κορυφαίοι λογοτέχνες της χώρας για να τον σώσουν από την οργή του Τσάρου και αποφασιστικό ρόλο  στην επιστροφή του και την μετάθεση του στην σημερινή πρωτεύουσα της Μολδαβίας, έπαιξε ο Καποδίστριας άμεσος προϊστάμενος του  στο Υπουργείο Εξωτερικών, αφού πρώτα ο Πούσκιν του υποσχέθηκε να μείνει μακριά από την πολιτική για ένα χρόνο.


 Ο Καποδίστριας έγραψε μάλιστα τότε στον στρατηγού Ιβάν Νίκιτιτς Ίνζοφ στην Μολδαβία: Δεν υπάρχει ακρότητα στην οποία να μην υπέπεσε ο ατυχής αυτός νέος, όπως δεν υπάρχει και τελειότητα που δεν θα μπορούσε να επιτύχει με την υψηλή ποιότητα των χαρισμάτων του.
Το1821 ο Πούσκιν έγραψε ανώνυμα την Γαβριηλιάδα  ένα σατιρικό και βλάσφημο ποίημα για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Το 1826, κατά τη διάρκεια της έρευνας για τις δραστηριότητες των Δεκεμβριστών , ο επικεφαλής ερευνητής Bibikov βρήκε πολλά αντίγραφα του ποιήματος, χωρίς να υπάρξουν συνέπειες για τον ποιητή μέχρι το 1828, όταν  η Ιερά Σύνοδος έμαθε για το ποίημα. Επειδή η Ιερά Σύνοδος μπορούσε να διώξει τη βλασφημία, ξεκίνησε νέα ανάκριση. Ωστόσο, για κάποιο λόγο, η υπόθεση έφυγε από την Ιερά Σύνοδο και διερευνήθηκε από τις αστικές αρχές.
 Έτσι το καλοκαίρι του 1828, ο Πούσκιν ρωτήθηκε από τους ερευνητές για το ποιος του έδωσε το κείμενο. Αυτός ισχυρίστηκε ότι το ποίημα κυκλοφόρησε μεταξύ των αξιωματικών των Ουσάρων και ότι πήρε ένα αντίγραφο ενός ποιήματος από κάποιο από αυτούς γύρω στο 1820. Ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να θυμηθεί το άτομο από το οποίο πήρε το ποίημα και όσο ζούσε αρνιόταν την συγγραφή του ποιήματος.
Στην απολογία του έγραφε επίσης ότι: Τολμώ να προσθέσω ότι σε κανένα από τα γραπτά μου, ακόμη και αυτά από τα οποία μετανοώ περισσότερο, υπάρχουν ίχνη πνεύματος απιστίας ή βλασφημίας ενάντια στη θρησκεία. Το πιο λυπηρό για μένα είναι η γνώμη που μου αποδίδει ένα έργο τόσο αξιολύπητο και επαίσχυντο.
Το φθινόπωρο του 1828, ο Ρώσος τσάρος Νικόλαος Α' ζήτησε από τον Πούσκιν «στο όνομά του» να διευκρινίσει το θέμα σε ιδιωτική εμπιστευτική επιστολή (ο Πούσκιν απολάμβανε ειδικής μεταχείρισης από τον Ρώσο μονάρχη).
Το 1951, βρέθηκε ένα χειρόγραφο αντίγραφο της επιστολής του Πούσκιν προς τον τσάρο . Παρά το ότι υπάρχουν  διαφωνίες για την αυθεντικότητας της, οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι η επιστολή είναι γνήσιο αντίγραφο.
Η Γαβριηλιάδα είναι μια σατυρική περιγραφή της Καινής Διαθήκης, και κοροϊδεύει αρχικά την άμωμη σύλληψη της Παναγίας. Στην αφήγηση του Πούσκιν, η Μαρία, η μητέρα του Ιησού, είναι  μια νεαρή και ελκυστική Εβραία, που είναι παντρεμένη με έναν ηλικιωμένο και ανίκανο ως σύζυγο ξυλουργό, που την πήρε γυναίκα του μόνο για να του κρατάει το σπίτι. Ο Θεός την επιλέγει για πατέρα του Ιησού και στέλνει τον Αρχάγγελο Γαβριήλ να ανακοινώσει τα καλά νέα. Ο Σατανάς μαθαίνει για το σχέδιο του Θεού και φτάνει πρώτος με τη μορφή φιδιού για να σαγηνεύσει και να ξεπαρθενέψει τη Μαρία (και να διατηρήσει την επιρροή του στην ψυχή του ανθρώπου;). Ο Γαβριήλ φτάνει λίγο πολύ αργά για να τη σώσει από τον Σατανά, αλλά καταφέρνει να τον διώξει με μια ύπουλη γροθιά στα αχαμνά.  Έπειτα συνουσιάζεται και αυτός μαζί της καθώς η Μαρία τον είχε ήδη δει σε όραμα και τον περίμενε ανυπόμονα. Το επόμενο πρωί, ο Θεός με τη μορφή περιστεριού πετάει στην κρεβατοκάμαρα της Μαρίας και έρχεται σε επαφή μαζί της (προφανώς ο ποιητής αντιγράφει εδώ τον μύθο του Δία-κύκνου με την Λήδα), θεωρώντας ότι έτσι έχει γίνει η σύλληψη του Ιησού. Η Μαρία τελικά μένει έκπληκτη για  όλο αυτό το ενδιαφέρον  που υπήρξε γι΄αυτήν  και μείς καταλήγουμε αβέβαιοι για το ποιος είναι αυτός που είναι ο πατέρας  του Ιησού.
Αν και η ιστορία είναι άκρως βλάσφημη και σατιρική, δεν είναι κραυγαλέα πορνογραφική και είναι γραμμένη σε  τετραμέτρο που μπορεί να την έκανε ακόμα πιο πικάντικη στα ρωσικά.  Παράνομα αντίγραφα του κειμένου κυκλοφορούσαν στη ρωσική κοινωνία για εκατό χρόνια μέχρι που τελικά είδε το σκοτάδι της εκτύπωσης στις αρχές του 20ού αιώνα.
Πρώτη φορά το ποίημα δημοσιεύτηκε στο Λονδίνο το 1861 σε συλλογή Ρωσικής ποίησης του ποιητή Ogarev. Πολλές εκδόσεις στη συνέχεια μεταφέρθηκαν λαθραία στη Ρωσία, όπου κυκλοφόρησαν παράνομα.
Εν τω μεταξύ, μια πολύ λογοκριμένη έκδοση του κειμένου στα ρωσικά εμφανίστηκε μόλις το 1907. Το ποίημα τελικά δημοσιεύτηκε πλήρως εκεί το 1918, χωρίς σχολιασμό.

Η έκδοση του 1922 είναι η πρώτη που περιλαμβάνει εκτενείς  προσθήκες: συγκεντρώνοντας τις διαφορετικές αφηγήσεις της Γαβριλιάδας, ο κριτικός Boris Tomashevskii τη δημοσίευσε μαζί με μια πλούσια σειρά άρθρων για την πλοκή, τη σύνθεση, τη γλώσσα και τις εκδόσεις της μεταξύ άλλων θεμάτων. Η έκδοση είναι αξιοσημείωτη και για την ποιότητα της παραγωγής της: εκδόθηκε από τον ιδρυτή της «Petropolis» και τυπώθηκε από την πρώην εταιρεία Golike και Vilborg, γνωστή για τα πολυτελή της βιβλία. Τα περιτυλίγματα έχουν σχεδιαστεί από τον Βλαντιμίρ Κονασέβιτς, έναν από τους πιο διάσημους πρώιμους σοβιετικούς εικονογράφους βιβλίων.
Τυπώθηκε σε 1000 αντίτυπα, τα περισσότερα αριθμημένα.


Εδώ υπάρχει όλο το ποίημα στα ρωσικά με εικονογράφηση S. KUKURUZA, C. ROCKWELL, A. SAMOKHVALOV


Το 1929 η Γαβριλιάδα κυκλοφόρησε στην Νέα Υόρκη σε 750 αντίτυπα με εισαγωγή και μετάφραση του συγγραφέα και πολιτικού ακτιβιστή Max Forrester Eastman (1883-1969) Αυτός ξεκίνησε ως ένθερμος σοσιαλιστής, αλλά αφού έζησε στη Ρωσία από το 1922 έως το 1924 και είδε τη Μεγάλη Εκκαθάριση, έγινε καπιταλιστής, ωστόσο όμως , παρέμεινε πολύ ανεξάρτητος στη σκέψη του σε όλη του τη ζωή.


Η πολυτελής αυτή έκδοση είχε εικονογραφίες του Rockwell Kent (1882-1971), ένα εξαιρετικό εικονογράφο που είχε γεφυρώσει εκείνα τα χρόνια  το καλλιτεχνικό χάσμα μεταξύ της βικτωριανής και της μοντέρνας τέχνης. Ο Kent ήταν επίσης θαυμαστής της Ρωσίας και της ΕΣΣΔ, και η σοβιετική κυβέρνηση είχε αγοράσει  μια σειρά από πίνακές του για τα μουσεία Ερμιτάζ και Πούσκιν.

Τέλος μια αυθεντία στην ποίηση του Μπάιρον, ο Peter Cochran, (1944-2015) μετέφρασε την Γαβριηλιάδα στα αγγλικά το 1995 σε οκτάβα (Ottava rima) σαν άσκηση όπως γράφει, προφανώς επηρεασμένος από την ποίηση του Μπάιρον, που είχε γράψει σε οκτάβες τον Beppo  και τον  Don Juan, που συνδύαζαν στοιχεία κωμωδίας, σοβαρότητας και ψευδο-ηρωικής ειρωνείας.
 
Τα σχόλια δημοσιεύονται μετά από έγκριση.

3 σχόλια:

  1. Υπάρχει κι ένα άλλο άσεμνο (αλλά όχι βλάσφημο) ρωσικό ποίημα με τίτλο Лука Мудищев (Λουκάς Αρχίδης), που αυτός που το μετέφρασε στην Εσπεράντο (ναι!) το αποδίδει... στον αδερφό του Πούσκιν Λέοντα. Βλ. https://www.esperanto.mv.ru/Melnikov/Kojonov.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλά στην Εσπεράντο βρήκε αυτός ο αθεόφοβος να το μεταφράσει;

      Διαγραφή
  2. Η πρώτη εικονιζόμενη έκδοση λέει, αν βλέπω καλά, ότι εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τις εκδόσεις Σιμωνίδης & Σία, αλλά χρονολογία δεν αναγράφει στο εξώφυλλο. Ξέρει κανείς τίποτε γι' αυτόν τον κύριο;

    ΑπάντησηΔιαγραφή