Ο ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΘΛΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΑ

Στις 31-1-1945 δημοσιεύεται στην 2η σελίδα της μονόφυλλης τότε  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ  ένα  ειδησάριο με τον τίτλο ΕΝΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ στο οποίο αναγράφεται ότι ένας ευπρεπώς ενδεδυμένος κύριος βούτηξε τον ακαδημαϊκό Σπύρο Μελά από το πέτο του παλτού του στην οδό Σταδίου του τράβηξε δύο γερά χαστούκια και του είπε φωνάζοντας: Πως τολμάς να περιφέρεσαι ακόμα ελεύθερος ενώ είσαι δοσίλογος;

Ο Μελάς κατάφερε να διαφύγει σε ένα βιβλιοπωλείο αφού έμεινε το πέτο του παλτού του στα χέρια του αγνώστου κυρίου!

Στις 3-2-1945 στην ίδια σελίδα της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ δημοσιεύεται επιστολή του Μελά στην οποία ισχυρίζεται ότι ο άγνωστος κύριος τον εξέλαβε για κάποιο άλλο, υβριστή της μνήμης του Ιωάννη Μεταξά, δεν κατέφυγε για να γλυτώσει σε βιβλιοπωλείο ,αλλά  ότι πήγε με τον άγνωστο στο αστυνομικό τμήμα, όπου αφού διευκρινίστηκαν οι ταυτότητες τους , αυτός του ζήτησε συγνώμη και ομολόγησε την πλάνη του.

Σε συνομιλία δε που είχε με τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας του είπε  ότι πήγε με τον δράστη στο Α΄αστυνομικό τμήμα και ότι εκεί, μετά την διευκρίνηση των ταυτοτήτων, διαπιστώθηκε πως ο δράστης δεν ήταν άγνωστος, όπως έλεγε στην επιστολή του, αλλά γνωστός του, αρνήθηκε  όμως με επιμονή να αποκαλύψει  το όνομα του, λέγοντας  ότι το απόγευμα  ο δράστης θα πέρναγε από τα γραφεία της εφημερίδας   για να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς του Μελά.

Η εφημερίδα απευθύνθηκε στον διοικητή του Αστυνομικού τμήματος ο οποίος τους δήλωσε ότι δεν έχει καταγραφεί  τέτοιο επεισόδιο σε αυτούς  όπως επίσης  βέβαια  δεν πέρασε και κανένας κύριος από την εφημερίδα.  

Είναι προφανές ότι το επεισόδιο είχε γίνει όπως είχε περιγραφεί  αρχικά από την εφημερίδα και ο Μέλας προσπαθούσε να καλύψει τα πραγματικά γεγονότα.

Ο Μελάς χρονογραφούσε τότε στην φιλοβασιλική εφημερίδα "Ελληνικόν Μέλλον" η οποία προπολεμικά υποστήριζε το Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη, είχε διακόψει  την έκδοσή της στις 29.4.1941 και επανεκδόθηκε για λίγο την περίοδο 1945-1946, οπότε και σταμάτησε η έκδοση της  οριστικά.

Ήδη πριν να περάσει ούτε ένας μήνας από την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς (12-10-1944) ,στις 5 Νοεμβρίου στην γενική συνέλευση του Σωματείου Ελλήνων Λογοτεχνών επικυρώθηκε με ευρεία πλειοψηφία η διαγραφή του Σπύρου Μελά από το σωματείο χωρίς να γίνουν οι χρονοβόρες διαδικασίες των πειθαρχικών οργάνων .

Η κατηγορίες κατά του Μελά ήταν ότι είχε γράψει χρονογραφήματα στα οποία προέτρεπε για συνεργασία με τους κατακτητές.

Ο Θεοτοκάς ματαίως προσπάθησε να τον υπερασπιστεί αλλά δεν εισακούστηκε λόγω της αριστερής πλειοψηφίας του σωματείου. Σύμφωνα με τον Θεοτοκά τα άρθρα αυτά δεν του προσπόρισαν κανένα προσωπικό οικονομικό όφελος κατά την διάρκεια της Κατοχής. Αντιθέτως ο Μελάς κατάφερε να επιζήσει σχεδόν οριακά από τις μικρές εισπράξεις κάποιων θεατρικών έργων που είχε γράψει. Ο ίδιος δικαιολόγησε την στάση του δηλώνοντας ότι φοβήθηκε για την ζωή του και χαρακτήρισε τις ενέργειες τους ως ξέσπασμα δειλίας και επιπολαιότητας.

Ο Μελάς  κέρδισε αργότερα δικαστικά την ακύρωση της διαγραφής του αλλά δεν επέστρεψε στην εταιρεία.

To 1948 η εταιρεία διασπάστηκε και ιδρύθηκε η Εθνική Εταιρεία Λογοτεχνών συσπειρώνοντας στους κόλπους της συγγραφείς κυρίως του κεντροδεξιού πολιτικού χώρου, αλλά ούτε αυτή ήθελε τον Μελά.

Ο Μελάς από νέος είχε διακριθεί εκτός από τα γράμματα και για τις πιο αλληλοσυγκρουόμενες  πολιτικές θέσεις που πήρε στην ζωή του.

Όταν πρωτοεμφανίστηκε το 1910 είχε ριζοσπαστικές, σοσιαλιστικές θέσεις, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του '20 θα φυλακιστεί για τις βενιζελικές του ιδέες γεγονός που δεν στάθηκε όμως εμπόδιο να γράφει άρθρα εναντίον του Βενιζέλου αλλά και να γίνει την ίδια περίοδο αρχισυντάκτης βενιζελικής εφημερίδας!

Ενώ το 1933-4 είναι διευθυντής στο περιοδικό "Ιδέα", με συνεργάτες που πρέσβευαν την ελευθερία του πνεύματος, με τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του Μεταξά θα γίνει θερμός οπαδός του νέου καθεστώτος.

Ήδη το 1935, σε ηλικία μόλις 53 ετών, είχε γίνει  ακαδημαϊκός.
Το 1939 θα πάει ως ανταποκριτής της Καθημερινής στην Ισπανία και θα προπαγανδίσει  τα επιτεύγματα του Φράνκο.
Στην κατοχή όταν ορκίστηκε η κυβέρνηση Τσολάκογλου ο Μελάς πήγε στο πρωθυπουργικό γραφείο για να τον συγχαρεί ενώ ταυτόχρονα με τα χρονογραφήματα του στην Καθημερινή στήριζε την κυβέρνηση και υποστήριζε την συνεργασία με τους Γερμανούς.

Στις 27-4-1941 φτάνουν οι Γερμανοί στην Αθήνα και  στις 30-4-1941 γράφει το διθυραμβικό χρονογράφημα του  για τον Τσολάκογλου, με τίτλο "Ο Στρατηγός":

Η φυσιογνωμία του στρατηγού Τσολάκογλου, που ανεδέχθη χθες το πρωθυπουργικό αξίωμα εμπνέει την πιο δικαιολογημένη εμπιστοσύνη στην κοινή γνώμη της Ελλάδος. Η φήμη πήρε το όνομα του στα φτερά της από την αρχή του πολέμου. Μαχηταί, μετόπισθεν, λαός, τον εγνώρισαν κατά τα ευτυχέστερα γεγονότα του αγώνος, στα χιονισμένα Αλβανικά βουνά! Τον είδα, διοικητή Σώματος επάνω στην ακμή της μάχης στη Χότιστε, στ' αντερείσματα της Μόροβας με τα προκεχωρημένα κλιμάκια των  Μονάδων του και δύο από τους μεράρχους του να διευθύνη την επίθεσι. Ψηλός, μελαχροινός, λεβεντάνθρωπος, γενναίος, νηφάλιος, καρτερικός ήθος  απόλυτα στρατιωτικό,  λακωνικότης στην έκφρασι. Ενεργητι­κός, ταχύς και ακούραστος, Η επταήμερη μάχη της Μόροβας τον έφερε στην πρώτη γραμμή των στρατιωτικών αρχηγών μας, Ο αδιάκοπος πό­λεμος ολοκλήρων μηνών, στις χιονισμένες κορυφογραμμές της αφιλόξε­νης οροσειράς της Κάμιας, εστερέωσε  την εκτίμησι του Στρατού  και Λαού στο πρόσωπο του. Η άψογη και ανώδυνη σύμπτυξις του δεξιού μας στο Αλβανικό μέτωπο, όταν αι περιστάσεις επέβαλαν την κίνησι αυτή αποτελεί ιδικό του τίτλο. Η ατυχής εξέλιξις των επιχειρήσεων, τις τε­λευταίες εβδομάδες, τον βρήκαν στας επάλξεις άγρυπνο φρουρό της τι­μής του Ελληνικού στρατεύματος και των εθνικών  συμφερόντων. Έθεσε τέρμα στον αγώνα με αξιοπρεπή συνθηκολόγησι. Απ'  τα βουνά της Αλ­βανίας έρχεται τώρα στην Κυβέρνηση του τόπου, για  ν' αναλάβη ένα άλλο αγώνα, πολύ σπουδαιότερο, που θα απαιτήση εξαιρετική δραστηριό­τητα. Τον αγώνα της ανασυγκροτήσεως της Ελλάδος και της προσαρ­μογής της στα δεδομένα της νέας καταστάσεως. Αυτό το έργο δεν είνε τυχαίο. Η χώρα μας αποτελεί σήμερα μέρος μιας πανευρωπαϊκής  οργανώσεως που την διέπουν αρχαί σαφείς και αποκρυσταλλωμέναι, προς τας οποίας oι Έλληνες καλούμεθα να προσανατολίσωμεν τον ρυθμόν της ζωής  μας, Και θα χρειασθή προσπάθεια σύντονος, ειλικρινής, γοργή και αποτελέσματική για να λυθούν όλα τα προβλήματα που θέτουν oι ανάγ­κες αυτού του νέου προσανατολισμού. Στους πλατείς ώμους του πρόκει­ται να σηκώση ο στρατηγός το βάρος του  σοβαρού τούτου έργου,. Οι Έλ­ληνες όλοι ανεξαιρέτως, έχομεν καθήκον να τον συντρέξωμεν ο καθένας από της πλευράς του, να εκπληρώση την αποστολήν του. Ενωμένοι γύ­ρω του, πειθαρχημένοι , ας  εργασθούμε  , στην κατεύθυνσιν , που επιβάλλουν  οι πραγματικές καταστάσεις, για να διευκολύνουμε , όσο μπορούμε, την προσπάθειάν του. Η καλή μας θέλησις , η  αφοσίωσις  μας στο καθήκον και  η εργατικότης μας, είνε απαραίτητα στοιχεία για την επιτυχία του , που θα είνε  επιτυχία του συνόλου.

Στις 2.5.1941 γράφει:

Αυτού καλείται να αγωνισθή τώρα ο ήρως της Νιμέρτοκας και της Τρεμπεσίνας [δηλ. ο Τσολάκογλου] για την ανασυγκρότησι της Ελλάδος. Αφού την υπεράσπισε με το αίμα του και την λάμπρυνε με τα κατορθώματά του, πρέπει τώρα πεσμένη, λαβωμένη, να την αναστήση με τον ιδρώτα του.

Στις 4-5-1941 μετά την απόφαση του Χίτλερ για απελευθέρωση και επαναπατρισμό όλων των Ελλήνων αιχμαλώτων πολέμου, αμέσως μόλις αυτοί αφοπλίζονταν «λόγω της γενναίας συμπεριφοράς τους» γράφει:

Χάρις εις την γενναιόφρονα χειρονομία του Αρχηγού του Γερμανικού Έθνους οι πολεμισταί μας επιστρέφουν στα σπίτια τους. Έτσι επιστρέφουν μ’ευγνωμοσύνη σ’ αυτόν και μ’ ελαττωμένο τον πόνο τους.

(Το πόσο κράτησαν τις υποσχέσεις τους οι Γερμανοί στο ποστ μου Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ! έχω γράψει για την εμπειρία του από την επιστροφή του από την Αλβανία.)

Στις 6-5-1941:

Η Ευρώπη, αφού κατέλυσε την περίοδο της ειρήνης και με τον πόλεμο το καθεστώς του κόσμου αυτού, επέβαλε παντού μια καινούργια οργάνωσι όπου κυριαρχεί η διευθυνομένη αντιπλουτοκρατική οικονομία... Πρέπει να νοιώσουμε βαθειά τι γίνεται γύρω μας. Και να προσπαθήσουμε να συμμορφωθούμε με την καινούργια πραγματικότητα.

Στις 7-5-1941:

...Ο κ. πρωθυπουργός εκάλεσε τους δημάρχους “όπως αποκατασταθή παρά τω λαώ η ειλικρινής και ανυπόκριτος συνεργασία μετά της Γερμανίας”. Θα τολμούσα να προσθέσω μία λέξι ακόμα: Και ενεργητική. Ο μόνος τρόπος ν’ αντικρύσωμεν την “άνευ ορίων” καταστροφήν, όπως την εχαρακτήρισεν εις τον ιστορικόν του λόγον ο Χίτλερ. Ο μόνος δρόμος για να περισώσουμε ό,τι είναι δυνατόν να περισωθή ακόμη, είναι αυτός. Ειλικρινής και ενεργητική συνεργασία με τον νικητήν.

[...] Για όλους εμάς, οι οποίοι δεν ελιποτακτήσαμε, για λόγους καθαρώς τομαρικούς, αλλά μείναμε εδώ, να πιούμε μέχρι τρυγός το πικρό ποτήριον της δυστυχίας μαζί με τον Ελληνικό λαό, ένα μ’ αυτόν όπως είχαμε γίνει ένα με τον φαντάρο στο μέτωπο, δεν μπορεί να υπάρχη ούτε υπάρχει άλλη Ελλάς, απ’ αυτή που μένει ο αποστρατευθείς και καταματωμένος πολεμιστής μας, αυτός που μας γέμισε με δόξα και τώρα μας εξασφαλίζει το σέβας των νικητών.

Για μας δεν υπάρχει νησιώτικον κράτος. Ποίον νησιώτικον κράτος άλλως τε, όταν οι Γερμανοί καταλαμβάνουν δύο-δύο, τρία-τρία τα νησιά μας; Την Κρήτη; Την έχουμε και αυτή εδώ μαζί μας... Η Ελλάς, όλη η Ελλάς ζη σήμερα εδώ για να υποστή όλον το βάρος του εθνικού δράματος και να κυττάξη να συμμαζέψη τα αιματόβρεκτα ράκη της. Αυτό είναι μια πρώτη πραγματικότης που πρέπει να αναγνωρισθή και να ρυθμίζη τις ενέργειές μας».

Στις  8-5-1941:

«Οι Έλληνες είμαστε λαός περίεργος. Είχαμε κράτος ολοκληρωτικό και πολεμούσαμε με την σημαία των Δημοκρατιών... Τέτοιου είδους αντίφασις μετάγινε ποτέ στην πολιτική ιστορία; ... Φανταζόμουνα για μια στιγμή νίκη της σημαίας με την οποία πολεμούσαμε. Και γελούσα μέχρι δακρύων. Τι θα εσήμαινε η νίκη αυτή;... Πολιτική αυτοκτονία του νικητού. Τι θα γινότανε την επαύριον το ολοκληρωτικό καθεστώς μας; Στάχτη και καπνός. Αι αντιφάσεις όμως τελειώνουν εδώ; Τι γυρεύουν σήμερα μερικοί, ελάχιστοι ευτυχώς πια; Νοσταλγούν μετά την νίκη του ολοκληρωτικού καθεστώτος, την φιλελεύθερη οικονομία και την φιλελεύθερη φλυαρία των πλουτοκρατικών Δημοκρατιών. Ορίστε να συνεννοηθήτε...».

Την προσκόλληση του Μελά στην εκάστοτε εξουσία την έχει περιγράψει με ενάργεια το 1948 ο Θεοτοκάς:

 Σε παλαιότερα χρόνια ελευθεροτυπίας και μεγάλων εκλογικών αγώνων, όταν ο νέος κυβερνήτης πήγαινε να αναλάβει την εξουσία, ήταν σχεδόν αναπόφευκτο πως θα έβρισκε στον προθάλαμο του πολιτικού γραφείου τον Σπύρο Μελά να τον περιμένει. Ηταν ο ίδιος ο Σπύρος Μελάς που λίγο πριν τον είχε καταγγείλει από τις στήλες του Τύπου ως εχθρό του λαού, ως προδότη των εθνικών ιδανικών. Τώρα τον άρπαζε με φωνή συγκινημένη, συχνά με δάκρυα στα μάτια (γιατί παρασύρεται σαν τους ηθοποιούς από τον ρόλο που παίζει και κλαίει αληθινά) και του έλεγε: "Είμαστε στο πλευρό σας, πρόεδρε, έτοιμοι για κάθε θυσία. Τραβάτε εμπρός και σας ακολουθούμε μέχρις εσχάτων". Ολος ο κόσμος ήξερε πως είχε πει τα ίδια λόγια στον αρχηγό της αντίπαλης παράταξης και πως θα τα ξανάλεγε με την πρώτη ευκαιρία.

 Ταυτόχρονα δεν είχε και κανένα πρόβλημα να εξυπηρετεί και τα συμφέροντα της εκάστοτε εξουσίας.

Το 1951 είχε μεταβεί στην Σουηδία εμφανιζόμενος σαν εκπρόσωπος της Ακαδημίας και των Ελλήνων συγγραφέων  και σε συνεργασία με τον πρέσβη της Ελλάδας επισκέφτηκε τα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας και ενήργησε ώστε να μην απονεμηθεί το Νόμπελ στον Νίκο Καζαντζάκη χαρακτηρίζοντας τον κομμουνιστή!

Εξ αιτίας του Μελά ο Αλέξης Μινωτής είχε αποκαλέσει την Ελλάδα Μελάδα!

Το 1959 γίνεται πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.

Όμως εκτός από τον Καζαντζάκη την ίδια εχθρική συμπεριφορά επιφύλαξε και το 1966 για τον Σεφέρη όπως αναφέρει η γυναίκα του Μάρω Σεφέρη:

Ο Μελάς μας έκανε τον φίλο, αυτό ήταν το άσχημο. Θυμάμαι μια φορά που είχε έρθει να μας παραλάβει από το καράβι και του φώναζε από κάτω: "Ελα, έλα να σε κάνουμε ακαδημαϊκό!". Όταν όμως ο Σεφέρης πήγε να γίνει ακαδημαϊκός, ο Μελάς είναι ο άνθρωπος που ενήργησε το περισσότερο για να μη γίνει. Σηκώθηκε από το κρεβάτι πέντε - έξι μέρες πριν πεθάνει μόνο και μόνο για να πάει να τον καταψηφίσει.