ΔΥΟ ΕΙΔΩΝ ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ: ΟΙ ΑΦΕΛΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΥΡΤΕΣ

Στην εξαιρετική δραματική ταινία του Γούντι Άλεν  Παντρεμένα ζευγάρια (Husbands and Wives) του 1992, υπάρχει μια μοναδική σκηνή (από το 1:16:20΄)στην οποία ο Τζάκ έχοντας χωρίσει με την σύζυγό τα έχει με ένα νεαρό κοριτσόπουλο το οποίο όταν το παρουσιάζει στην παρέα του με διανοούμενους αυτή τον κάνει εκεί ρεζίλι αρχίζοντας  να τους αναπτύσσει  τις απόψεις της για την αστρολογία λέγοντας μεταξύ άλλων:

Ξέρουν ότι η εγκληματικότητα αυξάνει στην πανσέληνο

Ποιος το ξέρει αυτό; την ρωτούν.

Ποιος; το σύμπαν τα ξέρει αυτά, απαντά με σιγουριά.

Είστε έξυπνοι αλλά δεν καταλαβαίνετε τα στοιχειώδη

Η θέση των πλανητών είναι αποφασιστική για την ζωή σου

-Μίλα λογικά.

Μιλάω λογικά. Δεν θα έβαζα ποτέ Τοξότη με Ζυγό!

Αυτές όμως τις ηλιθιότητες υπάρχει ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων που χωρίς καμιά κριτική σκέψη τις αποδέχεται σαν αλήθεια πιστεύοντας μάλιστα ότι έχουν και επιστημονική βάση, όπως μου έλεγε μια φανατική των ωροσκοπίων. Όταν όμως την ρώτησα ποια επιστημονικά δεδομένα και από ποιους προέρχονται  αυτά  ήταν επόμενο ότι με κοίταζε κατάπληκτη.

Αλλά πολύ καλύτερα από μένα τα λέει ο Νίκος Δήμου στο βιβλίο του Μικρό εγχειρίδιο ορθολογισμού (και ανορθολογισμού) Εκδόσεις Πατάκη, 2016 στο μικρό απόσπασμα που δημοσιεύτηκε εδώ:  www.lifo.gr  (οι υπογραμμίσεις δικές μου)

Για μένα οι αστρολόγοι ανήκουν σε δύο κατηγορίες: τους αφελείς και τους αγύρτες. Οι αφελείς πιστεύουν σε αυτό που κάνουν. Είτε από έλλειψη επιστημονικής κατάρτισης, είτε από συναισθηματική ανάγκη να ακουμπήσουν σε κάτι που κάνει το αβέβαιο της ζωής λιγότερο επώδυνο. Διακρίνονται από τους άλλους από μία σημαντική παράμετρο –δεν εκμεταλλεύονται οικονομικά την πίστη τους.  

 Περιττό να πούμε πως είναι ελάχιστοι

. Η συντριπτική πλειονότητα είναι στυγνοί επαγγελματίες που πουλάνε, εν γνώσει τους, σκάρτο επάγγελμα. Και επ’ αυτού θα έπρεπε να επεμβαίνει ο εισαγγελέας, ή τουλάχιστον η αγορανομία. Αφού είναι αδίκημα να πουλάω νεράκι για φάρμακο, γιατί μπορώ να πουλάω αέρα για προβλέψεις; Γιατί πάω φυλακή όταν παίρνω χρήματα από κάποιον για να τον εξυπηρετήσω με ανύπαρκτες γνωριμίες υψηλών προσώπων –και δεν πάω όταν τον καθοδηγώ με ανύπαρκτους «ωροσκόπους»;

.............

  Γράφοντας στο RAM πριν από χρόνια, είχα αποκαλέσει απατεώνες τους αστρολόγους –και τους είχα προκαλέσει να με μηνύσουν για εξύβριση ή συκοφαντική δυσφήμιση. Θα ήταν χρήσιμο να έχουμε κάποτε μία δικαστική απόφαση επάνω στο θέμα-βάσει της οποίας θα μπορούσε να διωχθεί κάθε αστρολόγος.    Τρελοί ήταν να το κάνουν; Δεκαπέντε με είκοσι χιλιάδες αστρολόγοι υπάρχουν επίσημα στην Ελλάδα (τόσοι είναι δηλωμένοι στην εφορία!), ούτε ένας δεν ενοχλήθηκε!   Αλλά δεν φταίνε μόνον αυτοί! Όπως είχε γράψει πριν από δεκαετίες η Εστία σχολιάζοντας μια δικαστική απόφαση: «Ο απατεών, που πούλησε σε αφελή τα Ανάκτορα, κατεδικάσθη. Δεν θα έπρεπε να καταδικαστεί λόγω βλακείας και ο αφελής που τον πίστεψε;”

Αλλά η απορία που έχουν πολλοί είναι πως τόσα εκατομμύρια άνθρωποι μπορούν να πιστεύουν αυτές τις ανοησίες.

Η εξήγηση είναι ότι αυτό οφείλεται στο φαινόμενο Φόρερ (Forer Effect). ΄Ετσι  ονομάζεται η τάση των ανθρώπων να αξιολογούν προτάσεις ως εξαιρετικά ακριβείς, πιστεύοντας πως αφορούν τους ίδιους προσωπικά, ενώ στην πραγματικότητα είναι αρκετά ασαφείς και αόριστες ώστε να ισχύουν σε μία μεγάλη γκάμα ατόμων.

Το 1948 ο  ψυχολόγος Μπέρτραμ Φόρερ έδωσε ένα  τεστ προσωπικότητας στους φοιτητές του και τους είπε ότι ανάλογα με τις απαντήσεις τους θα τους δώσει στο τέλος μία ξεχωριστή αποτίμηση της προσωπικότητας τους.

Στο τέλος  έδωσε σε όλους την ίδια  αποτίμηση που ήταν μια σύνθεση από τις συνήθεις αστρολογικές προβλέψεις που δημοσιεύονται στις εφημερίδες.

Τους ζήτησε δε να βαθμολογήσουν πόσο αντιπροσωπεύει την προσωπικότητα τους η αποτίμηση του με μιά κλίμακα από το 0(ανακριβής) μέχρι  το 5(απόλυτα ακριβής)

Η αποτίμηση έλεγε:

Έχεις ανάγκη οι άλλοι να σε συμπαθούν και να σε θαυμάζουν. Έχεις την τάση να είσαι επικριτικός με τον εαυτό σου. Έχεις σημαντικές ικανότητες τις οποίες δεν έχεις ακόμα χρησιμοποιήσει προς όφελος σου. Αν και πειθαρχημένος και με αυτοέλεγχο εξωτερικά, είσαι ανήσυχος και ανασφαλής εσωτερικά. Κατά καιρούς έχεις σοβαρές αμφιβολίες για το αν έχεις πάρει τη σωστή απόφαση ή έχεις κάνει τη σωστή επιλογή. Προτιμάς να βλέπεις κάποιες αλλαγές και δυσανασχετείς όταν περιορίζεσαι από φραγμούς και περιορισμούς. Περηφανεύεσαι για τον εαυτό σου ως ένα ανεξάρτητα σκεπτόμενο άτομο και δεν αποδέχεσαι τις απόψεις των άλλων αν δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις. Θεωρείς πως δεν είναι συνετό να είσαι απόλυτα ειλικρινής όταν αποκαλύπτεις τον εαυτό σου στους άλλους. Κατά καιρούς είσαι εξωστρεφής, καταδεκτικός, κοινωνικός, ενώ άλλες φορές είσαι εσωστρεφής, επιφυλακτικός και μαζεμένος. Μερικές από τις φιλοδοξίες σου δεν είναι ρεαλιστικές. Μία από τις βασικότερες επιδιώξεις σου στη ζωή είναι η ασφάλεια.

Ο μέσος όρος των απαντήσεων ανήλθε στο  4,26 (δηλαδή 84% συμφωνούσαν με την παραπάνω αποτίμηση!)

Όπως φαίνεται και από το παραπάνω πείραμα υπάρχουν πολλοί τρόποι δημιουργίας προτάσεων ικανών να κάνουν οποιοδήποτε άτομο να ταυτιστεί μαζί τους και εκεί βέβαια βασίζονται και οι αστρολογικές "προβλέψεις"

Το φαινόμενο  Φόρελ ονομάζεται επίσης και Φαινόμενο Μπάρνουμ  (Barnum Effect) από τον κωμικό σε τσίρκο  του 19ου αιώνα Φ. Τ. Μπάρνουμ που είχε την ικανότητα να χειραγωγεί ψυχολογικά τα πλήθη στις παραστάσεις του

Τέλος από το 2006 που ξεκίνησα αυτό το ιστολόγιο, αυτό που μου έχει προκαλέσει  μεγάλη ικανοποίηση είναι ότι το διαβάζουν άτομα με παιδεία και γενικότερη ευρυμάθεια με αποτέλεσμα να μην "χάφτουν" χωρίς αμφιβολίες ότι διαβάζουν.

Έτσι όταν το 2007, πολύ πριν να εμφανιστεί στο ιντερνετ το Κουλούρι,   δημοσίευσα μια δήθεν επιστημονική μελέτη που δήθεν επιβεβαιωνε  την αξιοπιστία της αστρολογίας, οι σχολιαστές πλην μιας περιπτώσεως, δεν την έχαψαν και διατύπωσαν τις εύλογες αντιρρήσεις τους .

Στο δεύτερο ποστ υπάρχουν και οι επεξηγήσεις των παραπλανητικών μεν αλλά και  χιουμοριστικών ονομάτων που χρησιμοποιήθηκαν για την αληθοφάνεια της ιστορίας.

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΒΑΣΗ Η ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ;

FAKE STORY FRIENDS!