Ο ΔΟΥΜΑΣ, Ο ΡΟΪΔΗΣ, ΟΙ ΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ CATS

Όταν ο Αλέξανδρος Δουμάς πατήρ, επέστρεφε από την Ρωσία, τον Φεβρουάριο  1859, πέρασε και από την Αθήνα και παρέστη μάλιστα στην δίκη του Αλέξανδρου Σούτσου, κατηγορουμένου για εξύβριση του Όθωνα και της τότε κυβέρνησης.

 Έμεινε επίσης και για  15 μέρες στην Σύρο για να παραγγείλει στον εκεί ταρσανά μια γολέτα που της έδωσε το όνομα της εφημερίδας του «Monte-Cristo»

Όπως αναφέρει ο Ροΐδης, σε συνομιλία που είχε μαζί του,  ο διάσημος γάλλος συγγραφέας αναφέρθηκε στην αγάπη του για τις γάτες και στην απέχθεια του για τους σκύλους.

Τους γάτους συκοφαντεί (ο άνθρωπος) και παραγνωρίζει όλα προτερήματα, γιατί δεν δέχονται να γίνωσι, δούλοι του, των δε σκύλων δεν βλέπει τα ελαττώματα, διότι γλύφουσι τας χείρας του και φυλάττουσι την θύραν της οικίας του. Το μέγιστον των ελαττωμάτων τούτων είναι ότι ο σκύλος αντιπροσωπεύει μεταξύ των ζώων τον τύπον του αρχοντοχωριάτη υποτασσόμενος εις πάσαν ταπείνωσιν και πάντα εξευτελισμόν δια να έχει την τιμήν να συζεί ως δούλος μετά των ανθρώπων.

Και ένα ακόμα ατράνταχτο επιχείρημα!

Τα προσόντα ταύτα (της γάτας) πρέπει να υποθέσωμεν ότι αναγνωρίζουσι και οι συκοφάνται της αφού πλειστάκις συμβαίνει εις  αυτούς να ονομάσωσι ¨γατούλα΄ μου την ερωμένην των, ενώ το ΄σκύλα ¨μου θα εθεωρείτο βαρεία ύβρις.

Ο Ροΐδης ήταν και αυτός φανατικός γατόφιλος και  έχει γράψει μάλιστα και το απολαυστικό διήγημα Η ιστορία μίας γάτας που πρωτοδημοσιεύτηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1893 στην εφημερίδα «Αστυ».

Σε αυτό πριν να μπεί στην εξιστόρηση των κατορθωμάτων της γάτας Σεμίρας της οποίας εις εκ των γονέων της κατήγετο πιθανώς από την Άγκυραν, ο δε άλλος από τα κεραμίδια, παραθέτει με τον μοναδικό του τρόπο τα προτερήματα των γατών. Μερικά εξαιρετικά αποσπάσματα είναι τα παρακάτω:

Ουδείς ποτέ ούτε δι' αμοιβής ούτε διά ραβδισμών κατώρθωσε να επιβάλη εις γάτον να πράξη όσα πράττουσιν οι σκύλλοι, οι δούλοι και οι γελωτοποιοί.

Φύσει ων αριστοκρατικός, αποστρέφεται ο γάτος την υπερβολικήν οικειότητα, την αδιακρισίαν και ιδίως πάσαν αξίωσιν περιορισμού της απολύτου αυτού ανεξαρτησίας. Υπεραγαπά μεν τας θωπείας, αλλά μόνον όταν έχη όρεξιν αυτών. Αρέσκεται να πηδά εις τα γόνατά μας, όχι όμως και να συλλαμβάνεται αγροίκως εκ του τραχήλου, διά να τοποθετηθή επ' αυτών ως δέμα. Προσκαλούμενος ουδέποτε έρχεται αμέσως ή κατ' ευθείαν, αλλά μετά τινά αναβολήν και δι' ελιγμού, ωσεί θέλων ν' αποδείξη ότι προσήλθεν ως φίλος αυθορμήτως και ουχί ως δούλος υπακούσας εις προσταγήν. 

Εις τους ούτως αγαπώντας αυτόν ίσην ανταποδίδει και ούτος αγάπην, ως δύνανται να μαρτυρήσωσιν όσαι υιοθέτησαν γάτους γεροντοκόραι και μετ' αυτών η εκλεκτή φάλαγξ των πάσης εποχής και χώρας επισήμων ανδρών. Αξιοσημείωτον τω όντι είνε ότι οι πλείστοι τούτων, και ιδίως οι έξοχοι διπλωμάται, συγγραφείς, ποιηταί και καλλιτέχναι επροτίμησαν του σκύλλου τον γάτον. Παραλείποντες τους αρχαίους, αρκούμεθα να μνημονεύσωμεν τον Καρδινάλιον Ριχελιέ, τον Κολβέρτον, τον Μονταίγνιον, τον Χόφμαν, τον Φοντενέλον, τον Γεράρδον Δόου, τον Λόπε δε Βέγας, τον Σατωβριάν, τον Εδγάρδον Πόου, τον Θεόφιλον Γκωτιέ, τον Χάρτμαν και τον Βωδελαίρον, οίτινες πάντες ηγάπησαν τους γάτους των περιπαθώς και αντηγαπήθησαν παρ' αυτών ολοψύχως. Ουδ' είναι ανάγκη ν' ανατρέχωμεν, προς απόδειξιν της ανταποδόσεως ταύτης, εις άλλους καιρούς και τόπους, αφού οικείον και πρόσφατον έχομεν το παράδειγμα του γιγαντιαίου εκείνου λευκού γάτου του αοιδίμου Κουμουνδούρου όστις, αν και ήτο η εποχή των ερώτων, ουδ' επί στιγμήν απεμακρύνθη του προσκεφαλαίου του κατά την πολυήμερον προς τον θάνατον πάλην, και έπειτα επήγε ν' αποθάνη και εκείνος εκ της λύπης εις μίαν γωνίαν, ενώ οι σκύλλοι του μακαρίτου εξηκολούθουν να τρώγουν, να πίνουν και να γαυγίζουν και οι θερμότατοι φίλοι του μετέβαινον να προσκυνήσωσι του κύριον Τρικούπην.

Μόνος ο γάτος ηξεύρει ν' ακινητή επί ολοκλήρους ώρας εις γωνίαν της τραπέζης, στηρίζων ως Αιγυπτία Σφιγξ την κεφαλήν επί των εμπροσθίων ποδών και προσηλών το βλέμμα εις τον μελετώντα, ως αν ενδιεφέρετο εις το έργον αυτού......

. Όταν δ' επί τέλους βαρυνθή την ακινησίαν, εγείρεται τότε ησύχως, τανύει την ελαστικήν του ράχιν εις σχήμα βυζαντινής αψίδος και αρχίζει ήσυχον περίπατον διά των λεξικών και των μελανοδοχείων. Γνωστόν είνε ότι ο σκύλλος του Νεύτωνος Αδάμας, ανατρέψας τον λύχνον επί χειρογράφων, έγινε παραίτιος ν' απολεσθή ο καρπός πολυετούς μελέτης. Αλλ' εκ της περιφοράς του γάτου επί της τραπέζης ουδείς απειλείται κίνδυνος χύσεως, ούτε μελάνης ούτε πετρελαίου. 

Ζητών συγγνώμην διά την και υπέρ του ιδικού μου γάτου περιαυτολογίαν, τολμώ να προσθέσω εις τ' ανωτέρω και το εξής ιδιαίτερον αυτού προσόν, ότι οσάκις βλέπει επί πολλήν ώραν την χείρα μου ακινητούσαν εξ ανικανότητος να συρράψη άλλην περίοδον μετά προηγουμένης, έρχεται τότε και απλώνεται επί του χειρογράφου μου μακρύς πλατύς, ως αν ήθελε να με ειδοποιηθή ότι προτιμότερον είνε να υπάγω να κοιμηθώ παρά να επιμένω γράφων φράσεις υπνωτικάς.

Και όμως, ούσα το ηδυπαθέστατον των ζώων, είνε συγχρόνως και το μόνον το προικισθέν υπό του δημιουργού διά του ανθρωπίνου αισθήματος της αιδούς. Ουδείς είδε ποτέ γάταν παραδιδομένην εις ερωτικάς περιπτύξεις υπό το φέγγος του ηλίου και τα βλέμματα παντός διαβατού, ως πράττουσιν αι σκύλλοι, αι όρνιθες, αι αίγες και τ' άλλα αδιάντροπο κτήνη, αλλά ζητεί το σκότος της νυκτός και την μοναξίαν απατήτων κορυφών. 

Στους πιο σύγχρονους από τον Ροϊδη γατόφιλους πρέπει να προστεθούν από τους ποιητές ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Σεφέρης, ο Καββαδίας  και ο Οδυσσέας Ελύτης και βέβαια  ο Νίκος Δήμου  με το «Το βιβλίο των γάτων» αλλά και ο Νίκος Δ. Πλατής με το ογκώδες «Γατικό Λεξικό»  (εκδ. «Κέδρος»)

Από τους ξένους, ο Εντγκαρ Αλαν Πόε, ο Μποντλέρ, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Λ. Φ. Σελίν, , ο Ζορζ Σιμενόν, η Πατρίτσια Χάισμιθ ο Τ. Μπουκόφσκι, και ο Τ. Σ. Ελιοτ.

Ο τελευταίος ήταν και η αφορμή για να γράψω το σημερινό κείμενο λόγω το ότι είδα πρόσφατα το μιούζικαλ Cats που βασίζεται στην ποιητική του συλλογή  Το εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γερο-Πόσουμ.

Η παράσταση ήταν άψογη από κάθε πλευρά με εξαιρετική χορογραφία της Gillian Lynne, και η μουσική του Andrew Lloyd Webber αντίστοιχη με αυτή που είχε γράψει για το Φάντασμα της Όπερας ,παράσταση που είχα δει στο Μπροντγουέη.

Από την μουσική του βέβαια γενικότερα δεν σου μένει τίποτα στην μνήμη εκτός από την εκπληκτική ερμηνεία του  Memory εδώ και του The Music of the Night  από το Φάντασμα.

Ο γέρο Πόσουμ του τίτλου του έργου του Τ. Σ. Ελιοτ δεν είναι κανένας άλλος παρά ο ίδιος και το γέρος είναι με την έννοια του παλιόφιλου, ενώ  Πόσουμ είναι το παρατσούκλι που του είχαν δώσει όταν δούλευε για δεκαετίες ως επιμελητής εκδόσεων σε εκδοτικό οίκο. Πόσουμ είναι ένα μικρό μαρσιποφόρο που όταν κινδυνεύει μένει ακίνητο κάνοντας τον ψόφιο κοριό!

Όπως γράφει ο Γιάννης Μπασκόζος:

Αυτός ο σοβαρός, σκυθρωπός, καθολικός ποιητής που σκιαγράφησε την ερημία της δυτικής ψυχής κοροϊδεύει τους αναγνώστες και τον εαυτό του σε αυτό τον περίτεχνο ύμνο για τις γάτες. Οι μελετητές του λένε ότι είναι η αναφορά του στην παιδική του ηλικία, η ανάγκη του να έχει έναν κρυφό εαυτό που θα σκανδαλίζει πρώτα αυτόν τον ίδιο. Στα ποιήματα του γέρου Πόσουμ (είναι το κρυφό παρατσούκλι του Ελιοτ) σατιρίζονται κοινωνικά φαινόμενα της εποχής, συγγραφείς, ηθοποιοί, πρόσωπα και προσωπεία. Οι γάτες είναι ο άλλος, ο απελευθερωμένος, εαυτός του ποιητή. 

Προφανώς τα ποιήματα του Έλιοτ απευθύνονται σε ένα κοινό που έχει διαφορετικές προσλαμβάνουσες παραστάσεις από το ελληνικό στο οποίο ουσιαστικά δεν προκαλούν ιδιαίτερη αίσθηση, και για να γίνει κατανοητό αυτό παραθέτω ένα ποίημα από το έργο από την πολύ καλή μετάφραση του στα ελληνικά της Παυλίνας Παμπούδη (Άγρα 2000)

  «Έχω κρατήσει συντροφιά στη Νέλλη τη Φτωχούλα

Τραβούσα στους Συναγερμούς εγώ την καμπανούλα

Στης Παντομίμας τους καιρούς, πάντα "περνούσα κάτω"

Και κάποτε ντουμπλάρισα του Γουίτινγκτον τον Γάτο.

Μα το μεγάλο μου σουξέ, σταθμός της Ιστορίας

Ηταν Ο Φλογοβιολιστής, ο Δαίμονας της Βίας.

Τώρα, αν κάποιο τζιν τον Γκας κεράσουν ή σφηνάκι

Στο Ηστ Λυνν θα πει πως του 'δωσαν κι εκεί ένα ρολάκι.

Σαίξπηρ επίσης έπαιξε κι είχε ρόλο βαρβάτο

(Ο σκηνοθέτης πρότεινε να έχουν κι ένα γάτο).

Τον Τίγρη υποδύθηκε μ' επιτυχία μεγάλη

(Αυτόν τον ρόλο θα 'θελε να ερμηνεύσει πάλι)

Σ' ένα υπόνομο βαθύ Ινδός τον κυνηγούσε

(Σίγουρα τώρα πιο καλά να παίξει θα μπορούσε).

Πιστεύει ακόμα πως αυτός θα ήταν ένα κι ένα

Να παίξει το Στοιχειό, ουρλιάζοντας θλιμμένα

Ένα παιδάκι έσωσε κάποτε, σ' άλλο δράμα

Κάνοντας κάτι που 'μοιαζε στα σίγουρα με θαύμα:

Σε ένα σπίτι που ήτανε στις φλόγες τυλιγμένο

Ισορροπώντας πέρασε σε σύρμα τεντωμένο!

Αφού τα διηγηθεί αυτά, μετά θ' αναστενάξει:

«Αχ, σήμερα οι νεαροί γάτοι δεν είν' εντάξει...

Δεν εκπαιδεύονται σωστά να γράψουν ιστορία

Όπως όταν βασίλισσα ήταν η Βικτωρία.

Δεν πάνε για να μάθουνε σε μια σωστή ομάδα

Ή σε μπουλούκι, τι είν' αυτή η τέχνη η ρημάδα.

Κάνουν τους έξυπνους, πηδούν μέσα από στεφάνια

Και έχουν τέτοια έπαρση και τέτοια περηφάνεια...».

Οι γάτες στις φωτογραφίες είναι μερικές από αυτές που με τίμησαν με την προτίμηση τους να φάνε το φαγητό που τους βάζω και να τις χαϊδέψω, αν και όλες έχουν μείνει με το παράπονο ότι δεν κατάφεραν να μπουν μέσα στο σπίτι για να ικανοποιήσουν την απέραντη περιέργεια που έχουν για το τι υπάρχει μέσα!