ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΧΑΤΖΗΔΑΚΙ

Μετά από το  προηγούμενο στο οποίο έγραφα για τις σχέσεις που είχε ο Σαββόπουλος με τον Θεοδωράκη, σήμερα θα δούμε ποιες ήταν οι σχέσεις του με τον άλλο μεγάλο μας μουσικό, τον Χατζιδάκι, που και με αυτόν είχε την ίδια ηλικιακή διαφορά των 19 ετών.
Όταν ο Σαββόπουλος έκανε τα πρώτα του βήματα στην δεκαετία του 60 οι άλλοι δύο ήταν αναγνωρισμένοι και δημοφιλείς συνθέτες.
Στο προηγούμενο έχει πει ο ίδιος για το 1967 όταν τον είχαν στην Ασφάλεια ότι:
. Έρχονται, λέει, οι δύο μου δάσκαλοι, ο Χατζιδάκις και ο Θεοδωράκης, με παραλαμβάνουν, με σώζουν και με βγάζουν έξω από τη φυλακή. Επειδή  μάλιστα είχα υποστεί φάλαγγα και δεν μπορούσα να περπατήσω, με σήκωσαν στα χέρια σα να ήμουν το μικρό τους παιδί και με οδήγησαν στην ελευθερία…
Ο Λουκάς Καρνής σε άρθρο του μας υπενθυμίζει ότι:  Ο Μάνος Χατζιδάκις υπερασπίστηκε τον Διονύση Σαββόπουλο για το έργο του όχι μία, αλλά δύο φορές, υποστηρίζοντας την ελευθερία στη δημιουργία και επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση στο ταλέντο του
Η πρώτη φορά ήταν όταν κυκλοφόρησαν τα Δέκα χρόνια κομμάτια και στον δίσκο υπήρχε το τραγούδι το «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο» το οποίο η λογοκρισία δεν επέτρεπε να παιχτεί αλλά ο Χατζιδάκις που είχε τότε αναλάβει το Γ΄Πρόγραμμα αψήφησε την απαγόρευση.
Την ίστορία αυτή την διηγείται ο ίδιος ο Σαββόπουλος με τον απαράμιλλο κα απολαυστικό του τρόπο:

Η δεύτερη φορά ήταν όταν το 1989 κυκλοφόρησε το Κούρεμα στο οποίο υπήρχε το τραγούδι Κωλοέλληνες. Ο δίσκος και το τραγούδι αυτό είχαν προκαλέσει μεγάλο αντίδραση αλλά ο Χατζιδάκις είχε πει ότι «ο δίσκος αυτός είναι εξαιρετικός.» και τον υπερασπίστηκε λέγοντας:
«Ο Σαββόπουλος έτυχε να γνωρίσει την πρώτη επιτυχία σε χαλεπούς καιρούς, στη δικτατορία. Εκεί ο επαναστατισμός του λειτούργησε διπλά και σαν πρωτοφανέρωτη λυρική και τολμηρή φωνή αλλά και σαν έκφραση μιας νεότητος εκείνου του καιρού, όμως η δικτατορία πέρασε, ήρθε η μεταπολίτευση και τέλος η αλλαγή. Μια αλλαγή κάλπικη και θλιβερά ύποπτη καπηλευόμενη όλες τις μεταπολεμικά στοιβαγμένες εθνικές επιθυμίες.
Οι νέοι του Σαββόπουλου βολευτήκανε οι περισσότεροι στη Μεταπολίτευση και οι άλλοι στην αλλαγή, αδιαφορώντας για ειλικρίνειες και αλήθειες. Για πραγματική αλλαγή ή για εγχώρια νεοελληνική κωμωδία. Βολευμένοι ο καθένας στο πόστο του και στη νοσταλγία τού ‘αχ καημένη νιότη που έδειχνες πως θα γινόμουν άλλος΄ είχαν τον τότε Σαββόπουλο σαν άλλοθι της προδομένης ζωής τους και αδιαφορούσαν στο ότι ο Σαββόπουλος ήταν αληθινός, ταλαντούχος, ζωντανός και ζούσε την περιπέτεια του βαθιά μέσα στην ελληνική πραγματικότητα και όχι βολεμένος σε νεολαιίστικες φαντασιώσεις.
Κι έγινε η σύγκρουση. Ο Σαββόπουλος παρουσιάστηκε καταρχήν κουρεμένος, χωρίς γένια και μουστάκι. Απαρνήθηκε τη γραφικότητα του, την ερήμην της θελήσεώς του γραφικότητα του. Και παρουσίασε καινούργια τραγούδια, υπέροχα, αντάξια ενός αληθινού καλλιτέχνη.
Και τραγούδησε το Κωλοέλληνες και θύμωσαν οι ραγιάδες κι αδειάσανε το μέρος που λειτουργούσε. Αν είμασταν σε μια άλλη χώρα, οι πολίτες της χώρας θα συστήναν σε κάθε ξένο επισκέπτη να σπεύσει να δει και ν’ ακούσει το Σαββόπουλο στο Zoom. Και θα ‘πρεπε να υπάρχουν ουρές έξω από τον χώρο που λειτουργεί. Εύχομαι για όλους μας εγκαίρως να το αντιληφθείτε και να σπεύσετε.
Εγώ πήγα και θα ξαναπάω. Ακούγοντας τον ένιωσα συγκίνηση και πληρότητα».
Το 1986 ο Σαββόπουλος παρουσίασε στην τηλεόραση την εκπομπή Ζήτω το ελληνικό τραγούδι και χολωμένος από το ότι ο Χατζιδάκις του είχε ζητήσει να μην χρησιμοποιήσει σε αυτήν μουσική του, τον ειρωνεύτηκε για το ρο οπότε και ο Χατζιδάκις έγραψε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:

«Αγαπητή Ελευθεροτυπία,
Συγχωρέστε με αν σας φανώ λίγο ανεπίκαιρος ως προς το θέμα που έρχομαι να σας απασχολήσω. Μεσολάβησαν οι δημοτικές εκλογές και φυσικά η σημασία τους υπήρξεν ισχυρότερη από τη έκπληξη που δοκίμασα παρακολουθώντας την εναρκτήρια εκπομπή του κ. Σαββόπουλου, όπου έλαμψε η αγωγή και το επίπεδό του.
Ο κ. Σαββόπουλος, θέλοντας να κοινοποιήσει δημοσίως, την όχι δημοσίως εκφρασθείσα επιθυμία μου, να μην μεταχειριστεί τη μουσική μου στις εκπομπές του, βρήκε την ευκαιρία να ειρωνευτεί την άρθρωσή μου με την κάπως ανορθόδοξη προφορά μου στο γράμμα Ρο.
Τόσα χρόνια μιλούσα από το Τρίτο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου και κανείς δε βρέθηκε -φίλος κι εχθρός- να σταθεί στην ιδιοτυπία της προφοράς μου. Και μόνον ο κ. Σαββόπουλος την επισήμανε. Τί οξυδέρκεια! Πρέπει ακόμη να προσθέσω πως δεν μου διέφυγε η ισχυρή δόση ειρωνείας και αναίδειας που περιείχε ο ίδιος στη συνομιλία του με τον κ. Θεοδωράκη.
Κατόπιν αυτών, του απαγορεύω όχι μόνο τη χρήση της μουσικής μου, αλλά και την απλή αναφορά του ονόματός μου στις τόσον εγωπαθητικές εκπομπές του. Θα φροντίσω και νομικά να κατοχυρωθώ.
Είναι όμως θλιβερό, άτομα που κάποτε ξεκίνησαν με κάποιο ταλέντο, να καταλήγουν σε μια εξυπνάδικη χυδαιότητα για να καλύψουν έτσι τη ραθυμία τους και τη μουσική τους απραξία»

Ευτυχώς, για μας, αυτή ανόητη διένεξη σύντομα έληξε και έτσι από τις 17/1 έως 3/2/1988 ο Σαββόπουλος εμφανίζεται στον ΣΕΙΡΙΟ το  κέντρο του Χατζιδάκι και από αυτές τις εμφανίσεις προέκυψε ο δίσκος Ο κύριος Σαββόπουλος ευχαριστεί τον κύριο Χατζηδάκι και θάρθη οπωσδήποτε, στον οποίο πιάνο παίζει ο Χατζιδάκις.
Παρακολουθώντας τότε αυτή την παράσταση, χωρίς να ξέρω τι είχε προηγηθεί στις σχέσεις τους και έχοντας δει προηγουμένως και άλλες συναυλίες του Σαββόπουλου, είχα την αίσθηση ότι ήταν λίγο «μαγκωμένος» σαν μαθητής που θέλει την επιβράβευση του από τον καθηγητή που τον ακούει!
Το 1994 πέθανε ο Χατζιδάκις και το  2012 ο Διονύσης Σαββόπουλος έδωσε συνέντευξη  στον Αργύρη Παπαστάθη (ΒΗΜΑmagazino 21.9.2012) και μίλησε για τη σχέση Χατζιδάκι:
ΒΜ: Ισχύει ότι όταν γνωρίσατε τον Χατζιδάκι τού κάνατε επίθεση;
ΔΣ: Ημουν αγενής. Εν ονόματι της ανεξαρτησίας του πνεύματος και της νεότητος, το ’παιξα αφ’ υψηλού και “εναλλακτικός”, ενώ τον θαύμαζα και είχα μεθύσει από τη χαρά που το όνειρό μου να τον συναντήσω γινόταν πραγματικότης. Αντί να του δείξω αυτό, εκστόμιζα διάφορες “απόψεις” ότι π.χ. η καινούργια ενορχήστρωσή του των “Ορνίθων” ήταν χολιγουντιανή ή ότι η “Μυθολογία” ήταν σαν τσιμπιδάκι στα μαλλιά. Εν τω μεταξύ, πρόσεξα ότι είχε λυθεί το κορδόνι του παπουτσιού του και ενώ ποθούσα να σκύψω και να του το δέσω, συνέχισα αγέρωχος με διάφορες “απόψεις”. Το κακό είναι ότι όσο ζούσε δεν τόλμησα να του εκφράσω τα αληθινά μου αισθήματα για αυτόν. Του μιλούσα πάντα σαν ισότιμος ντε και καλά, ενώ ένιωθα κατώτερός του. Ωσπου πέθανε και έχασα την ευκαιρία για πάντα. Ομως με άκουγε πάντα με χαμόγελο και συγκατάβαση. Ισως είχε καταλάβει την “πόζα” μου, τον βαθύ σεβασμό μου για αυτόν. Αυτό ελπίζω.
…………………………………..
ΒΜ: Το 1989, όταν είχατε δεχθεί επιθέσεις για τον δίσκο «Το κούρεμα» και το τραγούδι «Κωλοέλληνες», και μεγάλο μέρος από το κοινό σας σάς γύριζε την πλάτη, ο Χατζιδάκις σας στήριξε λέγοντας ότι ο δίσκος είναι εξαιρετικός. Τον ευχαριστήσατε ποτέ;
ΔΣ: Τον ευχαρίστησα. Πήρα επίσης το μέρος του δημόσια, στις επιθέσεις της “Αυριανής” εναντίον του. Και νωρίτερα, όταν στη δεύτερη θητεία του Καραμανλή ήθελαν να τον κάνουν “ξου”. Θυμάμαι ότι όταν με κάλεσε για έναν μήνα στον “Σείριο” το 1988 έσπευσα αμισθί. Μου έκανε όμως δώρο μια κιθάρα. Ήταν πολύ γενναιόδωρος.
Ήταν πράγματι γενναιόδωρος  λέγοντας:  «Είναι ορισμένοι δημιουργοί που φέρουν εξαρχής ένα σύμπαν κι έναν κόσμο δικό τους. Ο Σαββόπουλος είναι ένας από τους μείζονες τραγουδοποιούς του δυτικού κόσμου, που δεν έχει να ζηλέψει κάτι από τον Κοέν ή τον Ντίλαν: είναι τέτοιου μεγέθους. Δημιουργοί όπως αυτοί γεννιούνται έτοιμοι».

Τέλος αυτό είναι  το τελευταίο κείμενο που έγραψε ο Διονύσης Σαββόπουλος για τον Μάνο  και δημοσιεύτηκε λίγο  πριν το θάνατό του. στην ειδική έκδοση του ΒΗΜΑΤΟΣ για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου συνθέτη (19/10/25)  
Τον λατρεύω τον Μάνο Χατζιδάκι. Με είχε μαγεμένο από παιδί. Δώδεκα χρονών θα ‘μουνα και επέστρεφα με τη μητέρα μου σιδηροδρομικώς από την Κωνσταντινούπολη και εκεί που περνούσαμε το σύνορο με το ποτάμι, άκουσα από τρανζιστοράκι του διπλανού μας κουπέ ένα τραγούδι που δεν έμοιαζε με τίποτε, μα με τίποτε από ό,τι μέχρι τότε είχα ακούσει «Μη τον ρωτάς τον ουρανό / Το σύννεφο και το φεγγάρι». Μα ποια ήταν αυτή η θεϊκή μελωδία, αυτή η αινιγματική φωνή, τόσο γλυκιά πονεμένη και ευτυχοδυστυχισμένη; Ένιωσα σαν να μας καλωσόριζε πάλι η χώρα μας, αλλά με ένα τραγούδι που θαρρείς ότι την ανακαίνιζε αυτή τη φορά.
Μετά άκουγα στο ραδιόφωνο τραγούδια όπως «Χάρτινο το φεγγαράκι», «Αγάπη που ‘γινες δίκοπο μαχαίρι», ο «Ιλισός», «Το τραγούδι του Ορφέα», «Το πέλαγο είναι βαθύ» – μεταξύ πολλών άλλων. Ηχούσαν εντελώς παράταιρα και απόκοσμα μέσα στο ραδιοφωνικό τοπίο εκείνου του καιρού. Με είχαν κυριεύσει. Ανέβαζα την ένταση. Τα αναγνώριζα αμέσως. Ναι, είχαν το ίδιο DNA. Ήταν Μάνος Χατζιδάκις. Μια ιδιοφυΐα. Ένας αξιολάτρευτος μάγος που ήρθε και άλλαξε το αφτί μας. Μας φανέρωσε τη μυστική Ελλάδα του ρεμπέτικου και ότι η τέχνη του τραγουδιού ήταν πάντα ο κύριος μουσικός πολιτισμός εδώ σε εμάς. Ο Αρχίλοχος (680 π.Χ. – 630 π.Χ.) και ο Μάρκος Βαμβακάρης (1905-1972) έκαναν την ίδια δουλειά. Ήταν λυρικοί ποιητές.
Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από τη γέννηση του Μάνου Χατζιδάκι, όπως κατά σύμπτωση και του Μίκη Θεοδωράκη. Το 1925 γεννήθηκαν και οι δυο. Ιούλιο ο ένας, Οκτώβριο ο άλλος. Μόνο τρεις μήνες διαφορά. Ήταν φίλοι, ήταν συμμαθητές, υπήρξαν και συναγωνιστές αλλά και αξιολάτρευτοι ανταγωνιστές ενός αγωνίσματος που κρατάει καιρό, είναι αλήθεια: υπάρχει πριν από αυτούς, πριν από τη γραφή και είθε να υπάρχει για πάντα. Είναι η προφορική, η λυρική μας ποίηση. Τη δόξασαν. Ναι, μπορεί και να ηχογραφείται βέβαια ή και να διαβάζεται. Η κορυφαία στιγμή της όμως παραμένει η ζωντανή μουσική εκτέλεση μπροστά στην κοινότητα, μέσα στη συναυλία, μέσα στην παρέα, μέσα στο live.
Με συγκινεί φέτος αυτή η επέτειος. Εκατό χρόνια μετά. Ζούνε μέσα μου από τότε που ήμουν παιδί. Λυπάμαι μόνο που για τον Μάνο είχαμε λιγότερες τιμητικές εκδηλώσεις.
 
Τα σχόλια δημοσιεύονται μετά από έγκριση.