ΤΑ ΚΑΥΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΛΑΣΤΗΜΑΤΑ ΕΚΛΑΣΕ, ΔΙΑ ΞΟΑΝΩΝ ΔΕ ΚΑΙ ΚΟΥΡΑΔΩΝ…

Σήμερα στους περισσότερους το όνομα Γεώργιος Μυστριώτης είναι παντελώς άγνωστο. Και όμως στις αρχές του 20ου αιώνα ο Μυστριώτης ήταν από τους μεγάλους γλωσσαμύντορες της καθαρεύουσας και οι απόψεις του οδήγησαν σε διαμάχες που είχαν σαν αποτέλεσμα να υπάρξουν και νεκροί. Αυτό έγινε με τα Ευαγγελικά του 1901 και τα Ορεστειακά του 1903, όταν ξεσήκωσε  διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, την πρώτη φορά για τη μετάφραση του Ευαγγελίου, και τη δεύτερη για την παράσταση της Ορέστειας σε μετάφραση σε απλή καθαρεύουσα, ούτε καν σε δημοτική!  
Ως αντιπρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας δίδασκε στις Αρσακιάδες τις αρχαίες τραγωδίες στο πρωτότυπο.

Ο ίδιος επίσης  ανέβαζε παραστάσεις με αρχαίες τραγωδίες  στα αρχαία, και πίστευε ότι η Αρχαία Ελλάδα  θα ανασταινόταν στα παλιά της εδάφη όταν θα εμφανίζονταν μέσω του θεάτρου αντίστοιχοι συγγραφείς με τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη.
Η αντίθεση των υποστηρικτών της καθαρεύουσας στους υποστηρικτές της Δημοτικής, τους μαλλιαρούς όπως τους χαρακτήριζαν, έφτανε σε υπερβολές και κατηγορίες  ότι πχ έλεγαν «Κεχριμπάρα» την Ηλέκτρα, «Κρυφό τσιμπούσι» τον Μυστικό δείπνο, «Κώτσο Παλιοκουβέντα» τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και άλλα αντίστοιχα.
Όπως γράφει ο Νίκος Σαραντάκος ο  Βάρναλης έγραφε για τον Μυστριώτη:

Ένας σφαιρικός όγκος από σάρκες με ψηλό καπέλο, με φράκο, με κομπολόγι στο χέρι και με μια ομπρέλα στην αμασκάλη. … Μορφή και γενειάδα Σειληνού του Ρούμπενς με γυαλιά! Όταν μιλούσε ή δίδασκε άρχιζε και τέλειωνε τις φράσεις του με ένα γρύλλισμα. Άλλοι τον χαρακτηρίζουν «γοριλόμορφο» ή «δασύτριχο σαν γορίλα».

Ο Νίκος Ποριώτης (1870-1945) είχε σπουδάσει κλασσική φιλολογία και ξένες γλώσσες και εργάστηκε ως μεταφραστής. 
Δεινός γνώστης της γλώσσας ο Ποριώτης έγραψε το 1912 ένα εξαιρετικό σε άπταιστη αττική διάλεκτο εγκώμιο για τον Μιστριώτη, χρησιμοποιώντας  όμως λέξεις που ακούγονται άσεμνες, υβριστικές και χλευαστικές.
Για να το πετύχεις  αυτό δεν είναι πάντως απαραίτητο να χρησιμοποιήσεις λέξεις άγνωστες στους περισσοτέρους, αλλά συνδυάζοντας με επιτυχία λέξεις απλές . Ένα εξαιρετικό δείγμα τέτοιας γραφής είναι το σχόλιο που έγραψε ο Γ. Πωπ σε κάποια επίθεση που είχε δεχθεί από τον Γεώργιο Βλάχο : «τοιούτον άρθρον δεν διενοήθη νους τις, ουδέ έγραψε χειρ τις, αλλά πους τις»
 

Αντιγράφω από εδώ το επίγραμμα του Ποριώτη και τις εξηγήσεις των λέξεων σε αυτό, όπως και την μετάφραση του στα νεοελληνικά  από τον Νίκο Σαραντάκο:
 
Γεωργίω τω Μιστριώτη,
ανδρί φρενήρει και ευήθει,
την τε ιδέαν αστείω
και την πνοήν βρομείω,
κολερών ακέστορι
και λασίων πύκτη,
Ανθ’ ων
της γλωσσικής κατοργάδος,
τους κατώρυχας εξεκαύλωσε
και της ποιητικής οινάδος
τα καυλία και τα βλαστήματα έκλασε,
δια ξοάνων δε και κουράδων
τους πολυψόφους
των λόγων κολοσυρτούς
ψολόεις κατουρίσας
και πάντας κατακυλήσας
κατ’ αξίαν ει και αϊδώς φυσά,
Ανάθεμα
 
Η εξήγηση των λέξεων με κόκκινο.
φρενήρης = μυαλωμένος, φρόνιμος· αλλά σήμερα έξαλλος
ευήθης = αγαθός, άδολος· αλλά σήμερα ανόητος
ιδέα = μορφή
αστείος = ευγενής στους τρόπους, κομψός
βρόμειος = βροντερός
κολερός = αυτός που έχει κοντό τρίχωμα
ακέστωρ = ο θεραπευτής
λάσιος = δασύτριχος, μαλλιαρός
πύκτης = ο πυγμάχος
κατοργάς = αυτή που κάνει όργια· αλλά οργάς είναι ο εύφορος αγρός
κατώρυξ, κατώρυχος = καταχωσμένος
εκκαυλώ (εξεκαύλωσε) = αναπτύσσω βλαστό (για φυτό)
οινάς = άμπελος
κλάω, κλω (έκλασε) = τσάκισε, έσπασε
κουράς = ζωγραφική σε οροφή
πολύψοφος = που κάνει μεγάλο θόρυβο
κολοσυρτός = θορυβώδης όχλος
ψολόεις = γεμάτος καπνιά (ψολός = καπνός)· επίθετο του κεραυνού, άρα ‘σαν κεραυνός’
κατουρίζω = οδηγώ πλοίο στο λιμάνι με ούριο άνεμο· αλλά και φέρω κάτι σε αίσιο τέλος
κατακυλήσας (σωστό: κατακηλήσας) = γοητεύοντας
αϊδής = τυφλός, αλλά και αφανής
φυσώ = υπερηφανεύομαι, κορδώνομαι
ανάθεμα = αφιέρωμα
 
Όποιος δεν γνωρίζει την αρχική σημασία των λέξεων διαβάζοντας το θεωρεί πως το ποίημα αυτό κοροϊδεύει με αρκετά τολμηρό τρόπο τον Μιστριώτη.
Όμως η νεοελληνική του μετάφραση αποδεικνύει το αντίθετο!
 
Στον Γεώργιο Μιστριώτη, άνδρα συνετό και αγαθό, στην όψη ωραίο και στην αναπνοή βροντερό, τον προστάτη των κουρεμένων και διώκτη των μαλλιαρών, επειδή της γλωσσικής εύφορης γης τα φυντάνια ξεβλαστάρωσε και του ποιητικού αμπελώνα τους βλαστούς και τις παραφυάδες έσπασε και αφού με ξόανα και τοιχογραφίες τους πολυθόρυβους όχλους οδήγησε σαν κεραυνός σε αίσιο πέρας και τους πάντες γοήτευσε κατ’ αξίαν , αν και μετριοφρόνως κορδώνεται, αφιέρωμα!

Τα σχόλια δημοσιεύονται μετά από έγκριση.