Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2014

ΚΑΡΥΔΙ, ΕΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ ΛΑΪΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ





Όταν βρίσκομαι στην Κρήτη και φιλοξενώ φίλους, ένα από τα πρώτα μέρη που τους πάω είναι ένα άγνωστο και σε πολλούς  Κρητικούς μοναστήρι, που είναι και το μοναδικό της επαρχίας Αποκορώνου, το Καρύδι.
Η τοποθεσία αλλά και η μοναδική εικόνα, τόσο των αναστηλωμένων κτισμάτων του όσων και των ερειπίων του, προσφέρουν μια ιδιαίτερη αισθητική απόλαυση στον επισκέπτη. Είναι γνήσιο δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής, στην οποία  προέχει η λειτουργικότητα μαζί  με την  απλότητα της κατασκευής, και αποδεικνύει τελικά πως η ομορφιά ενός χώρου μπορεί να είναι αποτέλεσμα της δουλειάς με μεράκι μερικών απλών μαστόρων.






Η μονή Αγίου Γεωργίου, όπως είναι η επίσημη ονομασία της, βρίσκεται περίπου 2km ανατολικά του Βάμου και σε όλο το συγκρότημα των κτισμάτων, παρά το ότι πολλά είναι ερειπωμένα, ξεχωρίζει  το τεράστιο ελαιουργείο της μονής με τις 12 καμάρες που στήριζαν την στέγη του.


Αυτό  αποπερατώθηκε, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή του, το 1863, επί ηγουμενίας  Γρηγορίου Παπαδοπετράκη (1862-1866), ενώ η κατασκευή του βασίστηκε πάνω σε σχέδια του Προηγούμενου Γεράσιμου Στρατηγάκη.




Οι 12 καμάρες (οι φωτογραφίες από τα 2 άκρα της αίθουσας), ήσαν αναγκαίες για να κρατήσουν την στέγη του γιατί στην περιοχή δεν υπήρχαν μεγάλα δέντρα με χοντρούς κορμούς οπότε η κατασκευή της στέγης γινόταν σύμφωνα με την παρακάτω περιγραφή.


  Αρχικά τοποθετούσαν ισχυρά ξύλινα δοκάρια, τα "μεσοδόκια" (από κυπαρίσσι), σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, από πάνω σταυρωτά μικρότερα δοκάρια, μετά πάλι σταυρωτά καλάμια ή μικρότερα ξύλα και βούρλα.
Πάνω από αυτά άπλωναν δύο στρώματα απο χώμα.
Αρχικά ένα στρώμα λάσπης από πιθαρόχωμα ή χώμα λεπίδα
(συμπαγής και σκληρός άργιλος)  σε όλο το δώμα, το λεγόμενο ρόδωμα, και μετά έστρωναν από πάνω χώμα λεπίδα. 
Το δεύτερο αυτό στρώμα χώματος το χτυπούσαν με το "κόπανο" και έσφιγγε με αποτέλεσμα να μήν αφήνει το νερό να περνάει.
Για να μην φυτρώνουν διάφορα χόρτα (αβουρλίτες κλπ) στο χώμα σκόρπιζαν αραπάλατσο.(χοντρό αλάτι της θάλασσας)



Στο εσωτερικό του ελαιουργείου υπάρχουν τέσσερις ελαιόμυλοι που δεν συναντώνται σε κανένα άλλο ελαιοτριβείο της Κρήτης.
Σήμερα υπάρχουν μόνο οι κτιστές βάσεις τους ενώ οι μυλόπετρες έχουν αφαιρεθεί.
Οι ελαιόμυλοι ανήκαν στον τύπο με τις περισσότερες από μία μυλόπετρες που τις κινούσαν ζώα όπως άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια ή βόδια.


Στον ανατολικό τοίχο βρίσκεται το τζάκι με τη μεγάλη εξωτερική καπνοδόχο, που ήταν απαραίτητο  στη διαδικασία παραγωγής του ελαιόλαδου αλλά και για τη θέρμανση των εργαζομένων.


Στο πλάι της ανατολικής πλευράς του ελαιουργείου βρίσκεται ο   λαδομαγατζές, δηλαδή  ο χώρος  αποθήκευσης του λαδιού στον οποίο επίσης η οροφή στηρίζεται με δύο καμάρες.


 Με λαξευτή λιθοδομή είναι και οι δύο πόρτες του και ο χώρος φωτιζόταν από δύο παράθυρα στα νότια, τέσσερα στα δυτικά και δύο στα ανατολικά.





Βόρεια του λαδομαγατζέ βρίσκεται άλλος ένας χώρος, ψηλότερος από τους προηγούμενους, με δύο αντίθετης φοράς   σκάλες  που κατασκευάστηκε μεταγενέστερα και είχε βοηθητική χρήση.
Κάτω από την αυλή μπροστά στο ελαιουργείο πρέπει να υπάρχει δεξαμενή νερού που το μάζευαν σε αυτή  από τις στέγες και το έβγαζαν με το μαγκανοπήγαδο που υπάρχει στο μέσο της. Στο πίσω μέρος του  υπάρχει σκαλισμένη, σε μονοκόμματη πέτρα, γούρνα προφανώς  για το πότισμα των ζωών.
Στους τοίχους των κτισμάτων της αυλής  υπάρχουν οι χαρακτηριστικές πέτρες με τρύπα για το δέσιμο των ζώων.


Η περιοχή ονομάστηκε Καρύδι προφανώς λόγω των δέντρων καρυδιάς που υπήρχαν εκεί και πριν την ίδρυση του μοναστηριού, η περιοχή ήταν οικισμός και φέουδο ενός Ενετού άρχοντα, του οποίου το σπίτι σώζεται ακόμη και τώρα ανακαινίζεται μαζί με το όμορο ενετικό ελαιοτριβείο βάσει προγράμματος ΕΣΠΑ
(ΠΡΟΣΘΗΚΗ 19-2-2014 Σύμφωνα με μαρτυρία φίλου από τις Βρύσες, στα τέλη της 10ετιας του 40 και τα πρώτα χρόνια χρόνια της δεκαετίας του 50 θυμάται ότι το σπίτι αυτό ήταν μεταξουργείο. Η περιοχή είχε πολλές μουριές για τροφή για τους  μεταξοσκώληκες.)
Σε αναφορά του μαθηματικού και αστρονόμου από το Ηράκλειο Francesco  Barozzi το 1577, αναφέρεται για πρώτη φορά ο οικισμός και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, από την οποία σήμερα σώζονται μόνο ερείπια.
  Όταν το 1645 κατέλαβαν οι  Τούρκοι την περιοχή, ανάγκασαν τους κατοίκους είτε να εγκαταλείψουν τον οικισμό, είτε να αλλαξοπιστήσουν, όπως τελικά έκαναν 4 από τις 10 οικογένειες που έμεναν εκεί.
Τον 19ο αιώνα ο παπάς του Αγίου Γεωργίου για να αποφύγει την μετατροπή της εκκλησίας σε τζαμί και για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στους φόρους που είχαν βάλει οι Τούρκοι στην εκκλησία και την περιουσία της , την παραχώρησε στην πλούσια μονή της Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων που βρίσκεται στο Ακρωτήρι. 




Έτσι το Καρύδι γίνεται μετόχι της μονής αυτής, έρχονται μοναχοί από εκεί κτίζουν τον σημερινό νέο και μεγαλύτερο ναό του Αγίου Γεωργίου το 1850-80 με "καντουνάδες" (μεγάλες πέτρες σαν αυτές στις παρακάτω φωτογραφίες), ενώ ταυτόχρονα  το μοναστήρι αναπτύσσεται με αγορές και δωρεές εκτάσεων.




Το 1829 ο Τούρκος Διοικητής Κρήτης Μουσταφά Νατλή Πασάς παραχώρησε ελευθερίες στους Χριστιανούς της Κρήτης. Έτσι το ίδιο έτος οι μοναχοί παίρνουν και την πρώτη άδεια εκμεταλλεύσεως του καρπού της ελιάς.
 Το μετόχι κάποια στιγμή έφτασε να έχει  3600 ρίζες ελιές εκτός τα ζώα και τα αμπέλια. Παρήγαγε μάλιστα 25 χιλιάδες οκάδες λάδι, πολύ περισσότερο και από το κεντρικό μοναστήρι, γεγονός που δικαιολογεί  και το μέγεθος του ελαιουργείου.
Το 1900 εγκαταλείπει το μοναστήρι ο τελευταίος μοναχός και το  1905 ένα μέρος της περιουσίας του άρχισε να δίνεται σε «μετοχάρηδες», αγρότες δηλαδή της περιοχής,  οι οποίοι την εκμεταλλεύονταν.
Η υπόλοιπη περιουσία της μονής παραχωρείται  το 1922 στο Εφεδρικό Ταμείο και μοιράζεται σε έφεδρους των Βαλκανικών πολέμων και της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Ο οικισμός που υπήρχε στην περιοχή  αναφέρεται για τελευταία φορά στην απογραφή του 1928 με 31 κατοίκους.
Το μοναστήρι ερήμωσε και άρχισε να καταστρέφεται τα επόμενα χρόνια αλλά ευτυχώς το 1989 το υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε την αναστύλωση  του.
Το 1996 η  Μονή Αγίου Γεωργίου Καρυδίου  χαρακτηρίστηκε Μνημείο από την Ιερά Σύνοδο, εγκαταστάθηκε και ένας μοναχός και έτσι ξαναλειτουργεί .


ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΝΗ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ:






10 σχόλια:

  1. Ιδιαίτερα ενδιαφερον,μια αγνωστη πτυχή λαϊκής αρχιτεκτονικής...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το μοναστήρι αυτό γνήσιο αποτέλεσμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής , εκφράζει πλήρως τον συνθετικό πλούτο της λιτότητας της πηγαίας αυτής τέχνης όπως ακριβώς την εκφράζει στο βιβλίο του ο Δ. Πικιώνης “H Λαϊκή Τέχνη και εμείς”
      Ακανόνιστο χωρίς να το ζητήσει ξεπίτηδες, κανονικό τόσο όσο είναι βολετό, συμμετρικό ή ασύμμετρο, τι ωραία ενώνεται με τη φύση γύρω! Από τα ίδια της τα υλικά πλασμένο, παίρνει κάτι από την ίδια, στις γραμμές και στο χρώμα του. Θαυμαστή συνεργασία φύσης και ανθρώπου. Όταν αυξήσουν οι ανάγκες, μεγαλώνει ο χωρικός το σπίτι του χτίζοντας δίπλα στο παλιό, έτσι όπως οι ανάγκες, ο χώρος και το έδαφος το ζητήσουν: δηλαδή φυσικά πάλι .

      Διαγραφή
  2. Δεν ξέρω φίλε μου τι δουλειά κάνεις αλλά με έχει εντυπωσιάσει η μεθοδικότητα που έχεις σε όλα τα ποστ σου που δείχνουν ,άνθρωπο που ότι φτιάχνει θέλει να είναι πλήρες.
    Είχα διαβάσει το ποστ σου για την Γραμβούσα και επειδή επειδή ζώ στην δυτική Κρήτη και αυτή είναι από τα μέρη που με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα, το είχα βρεί πλήρες και ουσιαστικό.
    Το ίδιο και το σημερινό που μου αποκάλυψες ένα μέρος για επίσκεψη που δεν το ήξερα και στην πρώτη ευκαιρία θα το επισκεφτώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Εάν δεν δουλεύει κανείς με μεθοδικότητα σπάνια πετυχαίνει να είναι καλό το αποτέλεσμα της δουλειάς του. Προσωπικά σε ότι κάνω πρέπει το αποτέλεσμα πρώτα να ικανοποιεί εμένα και μετά τους άλλους γι΄ αυτό και σιχαίνομαι το άρπα κόλα.
      Βέβαια τελικά ο ιδεοψυχαναγκασμός αυτός οδηγεί στο να σε εκμεταλλεύονται μερικοί,όπως μία κουμπάρα μου, που όταν θέλει κάτι να της φτιάξουν φωνάζει εμένα αντί για τον άντρα της, γνωστό αρπακολατζή, λέγοντας μου : έλα να το φτιάξεις εσύ που είσαι ομορφοδούλης!

      Διαγραφή
  3. ΣΚΕΨΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΗΣΟΥΝ ΑΘΕΟΣ! ΤΙ ΚΑΛΙΤΕΡΟ ΘΑ ΕΓΡΑΦΕΣ;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κατ΄αρχάς η έννοια άθεος είναι αρκετά συζητήσιμη.
      Προσωπικά προτιμώ το αγνωστικιστής γιατί κανένας δεν μπορεί να αποδείξει ούτε πως υπάρχει ούτε πως δεν υπάρχει θεός.
      Οι πιστοί όμως βέβαιοι για την ύπαρξη του ζητάνε απόδειξη για την μη ύπαρξη του Θεού από μας.
      Αλλά μόνο η ύπαρξη αποδεικνύεται – δεν είναι λογικά δυνατόν να αποδείξεις πως κάτι δεν υπάρχει.
      Αποστομωτικό δε είναι το επιχείρημα του Μπέρτραν Ράσσελ στο θέμα αυτό:
      Πιστεύω στο Θεό της ιπτάμενης τσαγέρας. Αποδείξτε μου πως δεν υπάρχει!
      Σχετικά όμως με τα δημιουργήματα ανθρώπων μπορώ να θαυμάζω από έργα τέχνης μέχρι ναούς όλων αδιακρίτως των θρησκειών όπως το έχω αποδείξει πολλές φορές στο παρελθόν.
      Τα μοναστήρια δε εκτός από την ομορφιά που έχουν τα κτίσματα τους έχουν και ένα ακόμα βασικό προσόν. Είναι φτιαγμένα πάντα σε πανέμορφες τοποθεσίες !

      Διαγραφή
    2. ΣΥΜΦΩΝΩ ΟΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ Η ΤΗΝ ΜΗ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.
      ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΙΣΩΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ. ΠΧ Η ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΤΟ ΕΜΦΥΤΟ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ , ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΠΡΟΣΤΑΓΜΑ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΕΤΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΛΠ. (ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΕΙΔΙΚΟΣ ΣΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΖΟΜΑΙ ΕΔΩ).
      ΠΛΗΝ ΟΜΩΣ Η ΤΕΧΝΗ ΠΟΥ ΟΛΟΙ ΘΑΥΜΑΖΟΥΜΕ ΕΧΕΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΑΦΕΤΗΡΙΑ.

      Διαγραφή
    3. Για τον θεό έχουν μονομαχήσει μεγάλα πνεύματα στην ιστορία και το συμπέρασμα που μπόρεσε να βγεί από όλες αυτές τις διαμάχες το εξέφρασε ο θρησκευόμενος Πασκάλ με την φράση του Είναι η καρδιά που αισθάνεται τον Θεό και όχι η λογική.
      Όσο για την τέχνη θα έλεγα πως είναι η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας.
      Για τον λόγο δε αυτό και η λατινική λέξη art, προέρχεται από το Λατινικό ars που εν μέρει σημαίνει διακανονίζω, διευθετώ.
      Ίσως δε ο Βασίλης Ραφαηλίδης να έχει εκφράσει την πραγματική ουσία της τέχνης λέγοντας:
      Ο τσοπάνος κάθεται και σκαλίζει τη γκλίτσα του, όχι για να την κάνει σταθερότερη, αλλά ομορφότερη. Τούτο το " περιττό" που προστίθεται στο αναγκαίο είναι η τέχνη. Όλοι, ακόμα κι οι πρωτόγονοι θα 'θελαν τα πράγματα που χρησιμοποιούν, εκτός από χρήσιμα, να είναι κι όμορφα, "εύμορφα στα αρχαία ελληνικά, δηλαδή που έχουν καλή μορφή.

      Διαγραφή
  4. Κάθε που έρχεται στην ζωή μου μια δημιουργία ανθρώπων στην οποία περισσεύει το μεράκι και η μεγαλοσύνη των ανθρώπων, αισθάνομαι τόσο μικρός και αδύναμος που αδυνατώ να ξαναφτιάξω κάτι που να το πλησιάζει και ας έχουμε τα χίλιες φορές παραπάνω μέσα!
    Αθεόφοβε, στον σκεπτισμό σου για τα του Θεού, μπορεί να λειτουργεί η λογική παραπάνω από την καρδιά. Στην καταγραφή σου όμως παρόμοιων ιστοριών, συγχρονίζονται απίθανα συναίσθημα και λογική με υπέροχα αποτελέσματα.
    Γι άλλη μια φορά θερμά σ΄ευχαριστώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το ποστ αυτό το έγραψα για την δικιά μου ικανοποίηση και δεν είχα φανταστεί ότι θα ενδιέφερε αρκετούς άλλους, αλλά τα στατιστικά δεδομένα που δίνει ο blogger με διέψευσαν!
      Οι επισκέψεις στις διάφορες σελίδες χθες, που περίμενα να είναι μειωμένες ,ανήλθαν τελικά στις 716 γεγονός που μου προκαλεί ιδιαίτερη ικανοποίηση γιατί διαπιστώνω πως υπάρχει ένα εκλεκτό κοινό, σαν και σένα, που ενδιαφέρεται για κάτι πιο ξεχωριστό από τα τετριμμένα.

      Διαγραφή