ΕΝΑΣ ΣΕΦΕΡΗΣ* ΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ ΣΤΗΝ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ

Όταν γύρισα από το τελευταίο ταξίδι δεν υπήρχε δυνατότητα άλλης αναβολής.
Έπρεπε οπωσδήποτε να συγυρίσω ένα γραφείο στο οποίο υπήρχαν πλέον από το καλοκαίρι στοίβες από βιβλία και χαρτιά που αν δεν έμπαιναν σε μια τάξη ήταν αδύνατον να δουλέψει κανείς σ΄αυτό.
Όπως έχω ξαναγράψει, δεν μου αρέσει να διαβάζω για ένα τόπο πριν να τον επισκεφθώ αλλά αμέσως μετά, όταν επιστρέψω σπίτι.
Εκεί λοιπόν που πίστευα ότι έχω τελειώσει με το ταξίδι στην Καππαδοκία, ξεκαθαρίζοντας τις στοίβες βρήκα ένα βιβλίο που το είχα φυλάξει να το διαβάσω μετά το ταξίδι και βεβαίως όπως καταλαβαίνει κανείς το είχα ξεχάσει παντελώς!
Το βιβλίο δεν ήταν άλλο από το οδοιπορικό του Γιώργου Σεφέρη στην Καππαδοκία! ( Γιώργος Σεφέρης, τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας. ΤΑ ΝΕΑ Χαμένες Πατρίδες- Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών)
Με έκπληξη λοιπόν είδα ότι είχα σταθεί σχεδόν στα ίδια σημεία που είχαν κινήσει το ενδιαφέρον του Σεφέρη και είχα φωτογραφίσει έγχρωμα πια τις ίδιες εικόνες!
Οπότε αντιπαρέθεσα τις φωτογραφίες που είχε πάρει ο Σεφέρης, χρησιμοποιώντας φλας με μαγνήσιο, με αυτές που τράβηξα εγώ, δυστυχώς χωρίς φλας γιατί δεν επιτρέπεται.
Συγχρόνως παραθέτω και τμήματα του κειμένου του Σεφέρη, που αναφέρονται στις εικόνες.
Η σειρά του κειμένου ακολουθεί την σειρά του βιβλίου του Σεφέρη αλλά εύκολα μπορεί κανείς να δει στο σχετικό ποστ που έχω γράψει για το Γκόρεμε μερικές ακόμα σχετικές φωτογραφίες που υπάρχουν εκεί.
1

2

3

4

5

6

7

8

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (του Φιδιού-Yilanli Kilise)

9

10

Το παρεκκλήσι του Αι –Ονουφρίου ,όπως τ΄ονόμασα…. έπειτα ο Άγιος Θεόδωρος με κόκκινο άλογο και ο άγιος Προκόπιος, με άσπρο, καρφώνοντας τον δράκο, τέλος, ο Άγιος Ονήσιμος. Από το άλλο μέρος θα αναφέρω μόνο τον άγιο «ΕΝΟΥΦΡΙΟ», που μολονότι τον είδα και αλλού, με διασκέδασε σαν ένα καλό μοναστηριακό αστείο. Ο γέροντας, ασπρομάλλης, με μακρύ μυτερό γένι, είναι ολόγυμνος, οι παλάμες του γυρισμένες προς τον θεατή, θαρρείς πως του λένε: μην με αγγίξεις. Μπροστά του, στη θέση του φίλου της συκιάς, ορθώνεται ένας ροπαλόμορφος κάκτος με μια μαύρη ούγια σαν πριόνι. Θάβρισκε , νομίζω, κανείς κάμποση τέτοια κρυφή διασκέδαση μελετώντας της τοιχογραφίες της Καππαδοκίας.(σελ 41)
Το παρεκκλήσι αυτό, που αναφέρει ο Σεφέρης, είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ή του φιδιού και όχι του Αι-Ονούφριου. Ονομάζεται του φιδιού γιατί έχει τον Άγιο Γεώργιο, και όχι τον Άγιο Προκόπιο που γράφει, μαζί με τον Άγιο Θεόδωρο να σκοτώνουν το φίδι.(Φωτογραφία του Άγιου Ονούφριου η αρ. 14 εδώ)

.

Η εκκλησία των Στεφάνων

11

12

Η εκκλησία των Στεφάνων ονομάζεται έτσι από κάτι ανάγλυφα κυκλικά κοσμήματα στην κορυφή του θόλου.
….στην παλιά εκκλησία, στην αριστερή κολόνα καθώς μπαίνεις στο ιερό, γραμμένη αδέξια, η επιγραφή:«Ετελήσθι ο ναός ιουνίου ις τας δεκαπέντε. Κύριε βοίθι τον μαΐστορα.»
Έβαλε την ημερομηνία, αλλά ξέχασε να γράψει τον χρόνο ο μάστορας που έφτιαξε την εκκλησία (σελ 53)
Συγκρίνοντας την παλιά με την καινούργια εκκλησία γράφει :στην Παλιά Εκκλησία ,η Καππαδοκία, ακούγοντας ακόμη τα μηνύματα της Παλαιστίνης και της Συρίας. Στην καινούργια εκκλησία, 10ος περίπου αιώνας, η ζύμωση με την τέχνη του Βυζαντίου, και αυτός ο υψηλός παλμός των όρθιων σωμάτων.
…Ακόμη δύο λόγια. Από τις λίγες επιγραφές που σημείωσα, παρατήρησε ίσως ο αναγνώστης ότι η ορθογραφία των καλόγερων της Καππαδοκίας είναι ανώμαλα, χωρίς εξαίρεση, φωνητική. Προσθέτω ότι το γλωσσικό τους αίσθημα είναι φανερά δημοτικό.
…. Απορεί κανείς που δε βρέθηκαν λογιότατοι σ΄ αυτά τα μέρη.
…. Δεν νομίζω ότι αλλά λαθεύομαι πολύ αν προσθέσω ότι οι επιγραφές αυτές, στο σύνολό τους, είναι ένα πολύ αξιοπρόσεκτο μνημείο της δημοτικής του μεσαίωνα.(σελ 54)

13

14

15

Βορινό πλευρό (Είναι ίδιο με την αριστερή πλευρά που φαίνεται στις δύο προηγούμενες φωτογραφίες αρ.11,12)
…Κάτω από το οριζόντιο βραχίονα του σταυρού μέσα σε ανάγλυφα τυφλά τόξα, οκτώ άγιοι :ΦΙΛΟΚΤΗΜΟΝ,ΑΓΓΙΑC,ΑΡΑΚΛΙΟΣ(Ηράκλειος),ΔΗΚΙΟC (Εκδίκιος ή Ευδίκιος), ΑΕΤΙΟC, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟC, ΑΚΑΚΙΟC, ΟΥΑΛΕΡΙΟC.
….Έπειτα η Βάφτιση. Προσοχή στο σώμα του Ιησού. Ο Jerphanion σημειώνει:« φιγούρα ολωσδιόλου ελληνιστική, όλη άνεση και φυσικότητα, όπου μπορεί να βρει κανείς αναμνήσεις από τους αρχαίους Απόλλωνες» (σελ 65)

16

17

18

Αντίκρισμα του ιερού της «Καινούργιας εκκλησίας».
…Κοιτάζοντας αυτές τις τοιχογραφίες δεν παύει ν΄αναμετρά κανένας πόσοι συνεργάστηκαν για να τις καταστρέψουν: οι χριστιανοί, με τη μανία τους να χαράζουν τις υπογραφές τους πάνω στους Αγίους, οι μουσουλμάνοι, γιατί ήταν έργα αλλόθρησκα, τέλος, οι τρίτοι, οι χειρότεροι, που σήκωσαν ολόκληρα κομμάτια από « αγάπη της τέχνης» η από αγάπη του κέρδους.(σελ 61)

.

Σκοτεινή Εκκλησιά

19

20

…Τέλος, Ο ΔΕΙΠΝΟC Ο ΜΥΣΤΥΚΟC. Αριστερά ο Ιησούς, δεξιά στην άλλη άκρη, ο Πέτρος. Οι άλλοι έντεκα κάθονται στο βάθος. Ο Ιούδας είναι ο πέμπτος και απλώνει το χέρι στο πινάκιο. Πίσω από τα κεφάλια των αποστολών, αρχιτεκτονικές κι ένας αψηλός λύχνος ανάμεσα στα σπίτια. Το τραπέζι είναι στρωμένο με κεντητό τραπεζομάντιλο. Διακρίνει κανείς τα μαχαιροπήρουνα. (σελ 75)
…Μόνο ένα πράγμα θα προσθέσω, που με κυνηγά ακόμη τώρα: την Προδοσία στη Σκοτεινή εκκλησία. Ο Ιησούς είναι στη μέση τριγυρισμένος από κεφάλια , στο δεύτερο πλάνο, λόγχες στρατιωτών. Ο Ιούδας είναι πολύ νέος, φορεί άσπρα, και τα μάτια του καταντούν θαμπά μπροστά στα εξαιρετικά δυνατά μάτια των άλλων που τον καρφώνουν. Δεν μπορώ να διώξω από τη μνήμη μου τα φοβερά αυτά μάτια, ίσως γιατί, την ώρα που τα κοίταζα, συλλογίστηκα πως την προδοσία θα την ονόμαζα, αδιαφορία. (σελ 85)

.

Εκκλησία της Μηλιάς. Νότιο πλευρό. Η Σταύρωση.

21

22

23

24

…Η CΤΑΒΡΟCΗC. Ο Χριστός είναι καρφωμένος σε διπλό σταυρό που υψώνεται ως το μικρό θόλο όπου συνεχίζεται η εικόνα του τύμπανου, καθώς το δείχνει η μαύρη γραμμή του πλαισίου.
Η επιγραφή στο θόλο γράφει:
ΓΗ ΚΛΟΝΗΤΕ ΚΕ ΠΑCA ΚΤΗCHC ΤΡΕΜΗ ΜΡ ΔΕ ΘΡΗΝΗ ΚΕ ΜΑΘΗΤΗC ΔΑΚΡΥΟΝ ΟΡΟΝΤΕC ΕΠΗ CΤΑΥΡΟΥ ΤΗC ΔΟΞΗC ΤΟΝ ΚΝ
Πάνω από τα χέρια του Εσταυρωμένου, ο ήλιος, άσπρος, και η σελήνη, σκούρα, εκτοξεύουν ακτίνες.
..Από κάτω αριστερά, Ε ΜΥΡΟΦΟΡΕ η ΜΡ ΘΥ και ο Λογχοφόρος.
Στο τόξο δεξιά ο προφήτης Δανιήλ κρατά ένα χαρτί το οποίο γράφει:ΑΚΟΥΣΟΝ ΔΥΝΑΤΕ ΚΕ ΚΛΗΝΟΝ ΤΟ ΟΥ CΟΥ ΚΕ ΕΠΗΛΑΘΟΥ ΤΟΥ(=άκουσον θύγατερ,και ιδέ και κλίνον το ους σου και επιλάθου του λαού σου» Ψαλ.44.11)
Στην φωτογραφία μου φαίνεται καθαρά ο ΑΝΒΑΚΟΥΝ, πολύ νέος, με άσπρη χλαμύδα. Το χαρτί του γράφει:Ο ΘC ΕΝΓΗΖΟΝ ΕΓΩ ΕΙΜΙ ΛΕΓΗ ΚC ΚΕ ΟΥΧΙ ΘC ΠΟΡΟΔΕΝ(Θεός εγγίζων εγώ ειμί,λέγει Κύριος,και και ουχί Θεός πόρρωθεν» Ιερ.,23,23) (σελ 78)
… ανάμεσά τους, στο δίσκο, ο Άγιος Μάρκος.(σελ 81)

.

Η εκκλησία των Σανδάλων.

25

26

.. ονομάστηκε έτσι από δύο πατημασιές στο έδαφος του δεξιού βραχίονα κάτω από την εικόνα της Ανάληψης. Θέλησαν να μιμηθούν, προσθέτει ο οδηγός μου, τα αποτυπώματα των ποδιών του Ιησού, που τα προσκυνούσαν στον ναό της Ανάληψης στην Ιερουσαλήμ.(σελ 81)


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Σεφέρης στα παλιά οθωμανικά δηλώνει εκείνον που απαλλάσσεται του θρησκευτικού τυπικού της νηστείας λόγω ταξιδιού. Σεφέρης σήμερα, στα τουρκικά, είναι ο ταξιδιώτης.(σελ 116)


Ο Σεφέρης υπηρετεί ως σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα από το 1948 έως το 1951. Στο τριήμερο ταξίδι στην Καππαδοκία ήσαν μαζί του η γυναίκα του, ο Άγγελος Βλάχος με τη γυναίκα του και ο Ι. Ιορδανίδης ο στρατηγός που φυλάκισε η χούντα το 1967 για την συμμετοχή του στην Δημοκρατική Άμυνα.

Ως οδηγό στην περιήγηση του είχε το επτάτομο βιβλίο του αιδεσιμότατου Guillaume de Jerphanion,Les eglises rupestres de Cappadoce:une nouvelle province de l’art byzantin.

ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΓΑΛΩΣΟΥΝ