ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗΣ

Στο γυμνάσιο είχαμε ένα μάθημα τεχνικών που δεν θυμάμαι ακριβώς τι κάναμε σε αυτό .
Μια μέρα πριν να αρχίσει το μάθημα πιθανώς λόγω κάποιας πρόσφατης ταινίας ή επηρεασμένοι από την ανάγνωση του Μικρού Ήρωα , αλλά σαφώς όχι από πολιτικό προσανατολισμό, 4-5 συμμαθητές είχαν φτιάξει χάρτινα περιβραχιόνια με αγκυλωτούς σταυρούς και γινότανε μια από τις συνήθεις πριν να μπουν οι καθηγητές στην τάξη πλάκα, με μια δήθεν μάχη μεταξύ Γερμανών και Ελλήνων συνοδευόμενη με ηχηρές φωνές ,γέλια και φάπες.
Επάνω στην κορύφωση της μάχης μπαίνει στην τάξη ο καθηγητής των τεχνικών που τον έλεγαν Αντώνη Πολυκανδριώτη, ένας άνθρωπος ηπίων τόνων και αγαπητός από μας, γιατί μαζί του περνάγαμε καλά μάλλον μην κάνοντας τίποτα, εκτός από κανένα σχεδιάκι και βάζοντας μας στο τρίμηνο τελικά ένα καλό βαθμό.
Βλέπει την κατάσταση και βάζει για πρώτη φορά τις φωνές όχι τόσο για την φασαρία που κάναμε αλλά για τα περιβραχιόνια με τους αγκυλωτούς σταυρούς τα οποία τα βούτηξε και τα ξέσκισε αμέσως.
Ακόμα θυμάμαι την εντύπωση που μου έκανε η έντονη αντίδραση ενός τόσο ήπιου ανθρώπου στην θέα των αγκυλωτών σταυρών που τότε δεν καταλαβαίναμε και πολύ την σημασία τους αλλά αυτός, προφανώς με πολύ κακές αναμνήσεις από την κατοχή, την είχε καταλάβει πολύ καλά.
Την αξία του την συνειδητοποιήσαμε όταν μάθαμε ότι ο καθηγητής μας των τεχνικών, καθηγητής ενός μαθήματος που κανένας μας δεν είχε και σε μεγάλη υπόληψη, έκανε έκθεση ζωγραφικής, γεγονός που εκείνα τα χρόνια δεν ήταν τόσο πολύ συνηθισμένο αλλά ούτε και πολύ εύκολο σαν σήμερα.
Εγώ μαζί με κανα δύο από τους πιο ψαγμένους συμμαθητές μου. σηκωθήκαμε από περιέργεια και πήγαμε για πρώτη φορά στην ζωή μας να δούμε αυτή την έκθεση ζωγραφικής.
Και εκεί μπροστά στα κατάπληκτα μάτια μας παρουσιάστηκε ένας κόσμος χρωμάτων και ομορφιάς φτιαγμένος από το χέρι του καθηγητού μας που μέχρι τότε δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ότι ήταν ένας τόσο αξιόλογος ζωγράφος.
Την ιστορία αυτή την θυμήθηκα από μια αναφορά που έκανε πρόσφατα γι΄ αυτόν ο συντοπίτης του Γιώργος Βέλτσος .
Ο Αντώνης Πολυκανδριώτης (Πολυκαντριώτης) (1904-1990) γεννήθηκε στην Μύκονο και από τα μαθητικά του χρόνια παρουσίασε έργα του για τα οποία και απέσπασε ευνοϊκές κριτικές στην έκθεση ερασιτεχνών .
Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητές τον Ν.Λύτρα, τον Σ.Βικάτο, τον Δ.Γερανιώτη ,τον Γ.Ιακωβίδη.
Στην σχολή τότε με μόνιμο διευθυντή τον Γεώργιο Ιακωβίδη και δασκάλους ορισμένους από τους επιφανέστερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου, οι νεαροί φοιτητές ένιωθαν εγκλωβισμένοι μέσα σε ένα κλίμα συντηρητισμού και ακαδημαϊκής νοοτροπίας. Οπως αναφέρει ο ίδιος ο Σπύρος Βασιλείου σε αυτοβιογραφικό του κείμενο, «...μία υπόκωφη διάσταση ανάμεσα σε σπουδαστές και δασκάλους μεγάλωνε μέρα με τη μέρα. Δεν ξέραμε ακριβώς τι ζητούσαμε, αλλά ξέραμε σίγουρα πως αυτό που μας πρόσφεραν δε μας ικανοποιούσε». Αποτέλεσμα αυτής της εντεινόμενης δυσαρέσκειας της ομάδας των «επαναστατών», ανάμεσά τους, εκτός από τον Σπύρο Βασιλείου, και οι Πολύκλειτος Ρέγκος, Αγήνορας Αστεριάδης, Αριστοτέλης Βασιλικιώτης, Αντώνης Πολυκανδριώτης κ.ά., ήταν η κατάργηση των υποχρεωτικών τάξεων που ίσχυαν έως τότε και η δημιουργία των εργαστηρίων, όπου κάθε σπουδαστής επέλεγε ελεύθερα τον καθηγητή που ταίριαζε περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία του. Αποκορύφωμα του φιλοπρόοδου αυτού πνεύματος, που άρχισε να επικρατεί στους χώρους της Σχολής, ήταν η εκλογή, το 1923, του Νικολάου Λύτρα ως καθηγητή. Ο Ν. Λύτρας, από τους σημαντικότερους θιασώτες του ζωγραφικού νεωτερισμού στην Ελλάδα, γοήτευσε και κέρδισε αμέσως την προτίμηση των ανήσυχων νεαρών σπουδαστών. Όπως σημείωνε ο Σπ. Βασιλείου για τον Λύτρα «... μας στάλαξε στην ψυχή το φίλτρο της αμφιβολίας, μήπως δεν είναι έτσι, μήπως πρέπει να ψάξεις να το βρεις αλλιώς...».Με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών έφυγε στο Παρίσι το 1928 έως το 1930 όπου φοίτησε στην Ακαδημία Grande Chaumiere και έλαβε μαθήματα στο εργαστήριο του Δ. Γαλάνη.
Το 1926 συμμετείχε για πρώτη φορά σε έκθεση που διοργανώθηκε στην Αθήνα, την γνωστή ως έκθεση " Έκθεση των Τεσσάρων": Σπύρος Βασιλείου, Αντώνης Πολυκανδριώτης, Σπύρος Κόκκινος Πολύκλειτος Ρέγκος.
Για την παρέα αυτή γράφει ο Βάρναλης (Φιλολογικά Απομνημονεύματα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1980) για την Αίγινα:

Καμιά φορά ερχόντανε και τους βρίσκανε άλλοι μποέμηδες συνάδερφοι: ο Ρέντζος, ο Πολυκαντριώτης, ο Κόκκινος, μαζί με μερικές συμμαθήτριες της Σχολής Καλών Τεχνών και τότες παίρνανε την κιθάρα, την αισθηματική τους καρδιά και τις καλές φωνές τους και κατεβαίνανε στην πόλη. Περασμένα μεσάνυχτα παρελαύνανε σε μια μακρινή γραμμή μπροστά σ’ όλην την προκυμαία ίσαμε το «Κόρτε» τραγουδώντας παθητικά με τ’ ακομπανιαμέντο της κιθάρας, ενώ ο κόσμος, που τους έβλεπε, έλεγε: «Να! οι… αβράκωτοι!» -γιατί φορούσανε κοντά πανταλόνια από χακί πάνου από το γόνατο, σα Σκωτσέζοι.

Από το 1931 και μετά ταξίδεψε στην Μαδρίτη, στο Τολέδο, στη Ρώμη και την Βενετία. Επέστρεψε το 1932 οριστικά στην Αθήνα.
Παρά τις σαφώς δημοκρατικές του πεποιθήσεις, και προφανώς για βιοποριστικούς λόγους όπως και οι άλλοι,διαβάζω στο άρθρο του Ε.Ματθιόπουλου ,4η Αυγούστου και εικαστικές τέχνες πως: Φιλελεύθεροι και αριστεροί καλλιτέχνες, όπως οι Γιώργος Λυδάκης, Νίκος Καστανάκης, Φ. Κόντογλου, Ηλίας Φέρτης, Κώστας Ηλιάδης, Δημήτρης Γιολδάσης, Αντώνης Πολυκανδριώτης, Απόστολος Γεραλής κ.ά., φιλοτέχνησαν τις είκοσι μνημειακών διαστάσεων ζωγραφικές συνθέσεις με θέματα «τη ζωή του εργάτη και τα κρατικά και ιδιωτικά μέτρα για την προστασία και ψυχαγωγία των εργαζομένων», που εκτέθηκαν στην προπαγανδιστική έκθεση «Χαρά και Εργασία» το 1938 στο Ζάππειο, την οποία επισκέφθηκαν 140.000 επισκέπτες.

Καταπιάστηκε με την προσωπογραφία, το τοπίο, την σύνθεση, την νεκρή φύση σε ένα στύλ έντονου και ενεργητικού υπαιθριστικού εξπρεσιονισμού, όπως γράφει ο Στέλιος Λυδάκης στον τόμο Έλληνες Ζωγράφοι.
Στην διάρκεια της κατοχής φιλοτέχνησε σχέδια με σινική, τέμπερα και υδροχρώματα προσπαθώντας να εκφράσει τις τραγικές μέρες που ζούσε ο τόπος.
Στις τοπιογραφίες του υιοθέτησε ένα ιμπρεσιονιστικό κοίταγμα της φύσης πλουτίζοντας την παλέτα του με καθαρές αποχρώσεις με μεγάλες και βαριές από χρωματική ύλη πινελιές. Σε αντίθεση, στις προσωπογραφίες του κινήθηκε πιο συντηρητικά σε σχεδιαστικά και χρωματικά πλαίσια ψυχογραφώντας και καταγράφοντας τα μοντέλα του.
Έλαβε μέρος σε 10 Πανελλήνιες ,σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και σε ατομικές το 1926,1958,1969 και το 1973.

Διακρίσεις: Μετάλλιο στην Α΄ Πανελλήνιο του 1938. Δίπλωμα τιμής,Art libre,Παρίσι 1973.

Μαθητές του είναι οι ζωγράφοι Μιχάλης Μακρουλάκης, και Γιώργος Παραλής

Δίδαξε στην Μέση Εκπαίδευση σαν καθηγητής Τεχνικών.

Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών την Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, την συλλογή Κατσίγρα στην Λάρισα κτλ.

Τα έργα του από επάνω προς τα κάτω:
1-Η εικονογράφηση του κλασσικού έργου της Π.Δέλτα.
2-Νεκρή φύση 1938- Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας
3-Τοπίο με φάμπρικες- Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας
4-Προσωπογραφία άγνωστης γυναίκας 1962 Down Town Art Gallery Shop
5-Ταυρομαχία- Από τον τόμο Έλληνες Ζωγράφοι
6-Διάλλειμα - Από τον τόμο Έλληνες Ζωγράφοι
7-Ακουαρέλα "Αη Χαραλάμπης"

Όπως γράφει ο Βέλτσος στο ΒΗΜΑ της 14-8-2010

Βλέπω το φως ζωγραφιστό σε μια ακουαρέλα του Πολυκανδριώτη. Θέμα της, ο Αϊ-Χαραλάμπης στη Βίδα κι ένα πανί κατά την Τήνο.