ΠΡΟΣΚΥΝΟΥΝ ΑΡΑΓΕ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ;

Είναι γνωστό πως όλες οι εικόνες που αποτελούν αντικείμενο λατρείας των Ορθοδόξων χριστιανών, έχουν βρεθεί μετά από κάποιο όραμα που είδε κάποιος ή κάποια στον ύπνο του.

Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου δεν θα μπορούσε να έχει διαφορετική προϊστορία. Στις 23 Ιουλίου 1822, σύμφωνα με την παράδοση, η Οσία Πελαγία, είδε μέσα στο κελί της την Παναγία. Η εικόνα ανακαλύφθηκε μετά από ανασκαφές στις 30 Ιανουαρίου 1823 και ενώ προηγήθηκαν ανασκαφές το 1822 που αποκάλυψαν τον αρχαίο ναό του Διονύσου και τον ναό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Και βέβαια για να κτιστεί ο ναός μετέφεραν, καταστρέφοντας προφανώς αρχαία μνημεία, μάρμαρα από την Δήλο. Μια ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή στο πως δημιουργήθηκε η υπέρμετρη αυτή εικονολαγνεία υπάρχει στο Μεγαλόχαρη Τήνου, ιστορία για "Αγ(ρ)ίους"

Η εικόνα απεικονίζει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, αλλά λόγω των πολλών ταμάτων που έχει επάνω της  δεν μπορεί να δει κανείς σήμερα τι απεικονίζει.

Σε μια σπάνια όμως φωτογραφία της χωρίς τάματα βλέπουμε τον Αρχάγγελο Γαβριήλ να κρατάει ένα κρίνο και να τον προσφέρει στην Παναγία.

Όμως όπως γράφει ο Αρχιμανδρίτης Χερουβείμ Βελέτζας, ιεροκήρυκας Ι.Μ. Κερκύρας και διευθυντής  Προσωπικού της Ι. Συνόδου στο εμπεριστατωμένο κείμενο του  Ο ανύπαρκτος κρίνος της Παναγίας :

Η εικονογραφία στην Ελλάδα έως και τον 19ο αιώνα ακολουθεί τη βυζαντινή παράδοση. Ακόμα και οι εικόνες της λεγόμενης «λαϊκής τέχνης» αγνοούν παντελώς τον κρίνο. Στις χώρες όπως η Ρωσία που διατηρούσαν δεσμούς με τη Δύση για λόγους πολιτικούς ή θρησκευτικούς (ουνία), παρατηρούνται σποραδικά εικόνες του Ευαγγελισμού όπου ο Γαβριήλ κρατεί κρίνο αντί για ράβδο. Με την άφιξη των Βαυαρών ήλθε φυτευτή μαζί με την αρχιτεκτονική και η ζωγραφική της πατρίδας του νέου βασιλέως, παραμερίζοντας την «κακότεχνη» λαϊκή τέχνη.

Πράγματι όπως βλέπουμε στις παρακάτω εικόνες από την εποχή του Βυζαντίου, ο Αρχάγγελος δεν κρατάει κρίνο.

Ευαγγελισμός της Ustyug , 12ος αιώνας Από το Novgorod  σήμερα στην  Tretyakov Gallery (Russia).

Γερμανική μικρογραφία  Meister der Braunschweig-Magdeburger Schule του 1275 στην Österreichische Nationalbibliothek

13ου αιώνα βυζαντινή εικόνα Ευαγγελισμού , από τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης

Από την εκκλησία του Αγίου Κλήμη στην Αχρίδα ΠΓΔΜ , πρώτο τέταρτο 14^ου αιώνα.

1408, έργο του Αντρέι Ρουμπλιώφ από την Tretyakov gallery

Bημόθυρα - 1546 μ.Χ. - Mονή Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος (Κρητική σχολή, Θεοφάνης ο Kρής)

Όπως γράφει ο Αρχιμανδρίτης Βελέτζας :

Η ανατολική ορθόδοξη εικονογραφία, που ονομάζεται «βυζαντινή», ακόμα και αν αναφέρεται σε έργα σύγχρονα, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λατρείας.

Αντίθετα :

Στη δυτική παράδοση η εικονογραφία δεν συνδέθηκε με τη λατρεία, ούτε αποδέχθηκε στο σύνολό της τη θεολογία των εικόνων. Το 599 ο επίσκοπος της Μασσαλίας Σεβήρος, για πρώτη φορά στην ιστορία, προέβη σε καταστροφή των εικόνων. Ο Πάπας Γρηγόριος ο Διάλογος τού έγραψε ότι οι εικόνες δεν πρέπει να προσκυνούνται, ούτε όμως και να καταστρέφονται, γιατί είναι διδακτικές για τους αγράμματους. Η Σύνοδος της Φρανκφούρτης (794) απέρριψε ως αιρετική τη Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο. Έτσι, η εικονογραφία περιορίστηκε ως διακοσμητική τέχνη κυρίως και δευτερευόντως διδακτική.

Η δυτική εικονογραφία ενδιαφέρεται περισσότερο να συγκινήσει τους θεατές χρησιμοποιώντας την καλαισθησία και το συναίσθημα. Στο πλαίσιο αυτό, η παρουσία κάπου στην εικόνα ενός βάζου με κρίνους (που από την αρχαιότητα συμβολίζουν την αγνότητα) ή ο μετασχηματισμός της ράβδου -σύμβολο του αγγελιοφόρου- σε μίσχο που φέρει κρίνους εναλλάσσεται καθ’ όλη την περίοδο από τον 13ο αιώνα και εξής, χωρίς ιδιαίτερο λόγο και προφανώς ανάλογα από τα πρότυπα που είχε στη διάθεσή του ο κάθε καλλιτέχνης.

Στη Ρώμη, π.χ., στο βυζαντινό ψηφιδωτό του Ευαγγελισμού στον ναό του Αγίου Παύλου εκτός των τειχών ο Pietro Cavallini (1259-1330) φιλοτεχνεί τον Αρχάγγελο Γαβριήλ να κρατεί ράβδο και δίπλα στον θρόνο της Παναγίας ανθοδοχείο με κρίνους.

Ο Giotto (1266-1337), λίγο αργότερα, αφαιρεί το ραβδί.

Ενάμιση περίπου αιώνα αργότερα, ο Melozzo da Forli (1438-1494) φιλοτεχνεί στο Πάνθεον της Ρώμης τον Γαβριήλ να κρατεί κρίνο, όπως και ο Leonardo da Vinci (1452-1519) σε εξαίσιο εξ επόψεως αισθητικής, αρχιτεκτονικής, συμμετρίας, προοπτικής και χρωμάτων πίνακά του.

 Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614), παρόλο που δραστηριοποιείται στην Ισπανία, μετερχόμενος ιδιότυπη τεχνοτροπία, ζωγραφίζει τον Αρχάγγελο Γαβριήλ με ραβδί, διατηρώντας τη βυζαντινή παράδοση που ακολούθησε κατά την πρώτη περίοδο της καλλιτεχνικής του παραγωγής, πριν εγκαταλείψει τη γενέτειρά του Κρήτη.

Οι εικόνες από αριστερά προς τα δεξιά

Ο-Ευαγγελισμός-Μουσείο-Thyssen-Bornemisza-Μαδρίτη(περ 1570)

1570- Ιδιωτική συλλογή.

Ο-Ευαγγελισμός-1596-1600-Μουσείο-Πράδο-Μαδριτη

Ελ-Γκρέκο-Χόρχε-Μανουέλ-Ευαγγελισμός1608-1622-Συλλογή Κεντρικής Τράπεζας της Ισπανίας Μαδρίτη

Ο-Ευαγγελισμός-1595-1600-Museum-of-Fine-Arts-Βουδαπέστη

Ο-Ευαγγελισμός-1603-1605-Νοσοκομείο του Ελέους Ιλλέσκας-Ισπανία

Αργότερα όμως ο Αρχάγγελος Γαβριήλ εμφανίζεται και από τον Ελ Γκρέκο να κρατάει κρίνο.

Παραβλέποντας λοιπόν το γεγονός ότι ένας ναός με μια εικόνα Ευαγγελισμού αντί στις 25 Μαρτίου γιορτάζει την ημέρα της κοίμησης της Παναγίας, βλέποντας  την εικόνα αυτή προκύπτει το ερώτημα, βάσει των γραφομένων του Αρχιμανδρίτη Βελέτζα, πως τελικά έγινε αντικείμενο προσκυνήματος από Ορθόδοξους μια εικόνα, που σαφώς είναι καθολικής αισθητικής οπότε δεν συνδέεται με την λατρεία αλλά έχει σκοπό διακοσμητικό ή διδακτικό για τους αγράμματους;

Το να βρεθεί βέβαια μια εικόνα δυτικής νοοτροπίας στην Τήνο δεν είναι περίεργο γιατί στο νησί υπάρχουν 12 ενορίες καθολικών.

Δηλαδή όλα αυτά τα πλήθη Ορθοδόξων που συρρέουν και σέρνονται στα 4 μέχρι την εκκλησία, προσκυνούν πιθανώς μια καθολική εικόνα που σύμφωνα όμως με την Καθολική εκκλησία δεν αποτελεί αντικείμενο λατρείας και έχει κατασκευαστεί, όπως όλες οι εικόνες γι΄ αυτούς, για διακόσμηση και για να μαθαίνουν την θρησκευτική ιστορία οι αγράμματοι.

Καταλαβαίνω πως όσοι προσέρχονται στην Τήνο δεν έχουν τέτοιους προβληματισμούς. Θα προσκυνήσουν, θα καταθέσουν τα τάματα τους στην εικόνα και έμπλεοι θρησκευτικής πλήρωσης θα επιστρέψουν στα σπίτια τους ευχαριστημένοι.

Το ίδιο θα είναι και το Ίδρυμα που έχει αναθέσει στην ευσεβή ομάδα  του Πάνου Μπαμπάτση να μαζέψει τα τιμαλφή , να τα μεταφέρουν στην Τουρκία να τα  λιώσουν και να επιστρέψουν στο ίδρυμα ράβδους χρυσού.

Ο Μπαμπάμτσης είναι καταδικασμένος σε οκτώ χρόνια φυλάκιση για εκβιασμό και έχει ως συνεταίρους  τον καταδικασμένο για εμπόριο ναρκωτικών Μανώλη Παπουτσάκη και τον  Γιάννη Στασινόπουλο και βέβαια διαθέτει την ευλογία του Μητροπολίτη Δωρόθεου.

Τα έσοδα του ιδρύματος είναι περίπου 3 εκ ευρώ ετησίως. Το 1 τοις εκατό πηγαίνει στο Δήμο Τήνου ,το 2 τοις εκατό στη Μητρόπολη Τήνου , το 3 τοις εκατό στο ίδρυμα Τηνιακού πολιτισμού και το 5 τοις εκατό στην Αποστολική διακονία .