FURCAE CAUDINAE

Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι θα απορείτε τι σόι λατινικούρα είναι αυτή.
Φίλος μου φιλόλογος,τέρας γνώσεων και μνήμης, με σπαραγμό ψυχής παραδέχτηκε σε ένα παιχνίδι ερωτήσεων σε μία παρέα, ότι δεν γνωρίζει τι είναι τα Καυδιανά δίκρανα, φράση που μερικές φορές συναντούμε σε πολιτικά κείμενα πχ εδώ ή εδώ, ή και σε λογοτεχνικά κείμενα ( Ἄλλα καυδιανὰ  δίκρανα  γιὰ τὸ ποιητικό μου μέλλον-Κ.Βάρναλης, Φιλολογικά απομνημονεύματα, 1980)

Οπότε έμπλεος χαράς που τον έπιασα να μην γνωρίζει κάτι, με ύφος 100 Πανεπιστημιακών δασκάλων του έδωσα την εξήγηση της φράσης την οποία είχα ψάξει την προηγούμενη μέρα να δω από πού έχει προέλθει!

Τι ήταν λοιπόν τα Καυδιανά δίκρανα και τι σημαίνει η φράση –πέρασε κάτω από τα Καυδιανά δίκρανα;

Κοντά στη πόλη Καύδιον που είναι το σημερινό Μοντεσόρκιο (Montesarchio)  στα σύνορα της Καμπανίας στην Ιταλία, υπάρχει ένα στενό που σχηματίζεται από απότομες πτώσεις των Απεννίνων.
Από αυτό το στενό περνούσε η Αππία οδός και συνέδεε την Καμπανία με την χώρα των Σαμνιτών. Σήμερα το στενό αυτό ονομάζεται της Αρπάγιας.

Το Καύδιο, ήταν μια ανθηρή πόλη στην Αππία οδό και είχε μπει  στο στόχαστρο των Ρωμαίων, που πρώτα ήθελαν να κατακτήσουν τις περιοχές της ιταλικής χερσονήσου, πριν επεκταθούν στην υπόλοιπη οικουμένη.

Το 321 πΧ στον Β΄ Σαμνιτικό πόλεμο ο στρατηγός των Σαμνιτών Πόντιος Ερέννιος  βρισκόταν στρατοπεδευμένος στο Καύδιον και οι Ρωμαίοι στην κοντινή σε αυτό πόλη Calatia.

Σκέφτηκε λοιπόν τον τρόπο πως  θα μπορούσε  να παγιδεύσει τους Ρωμαίους και έστειλε 10 στρατιώτες του ντυμένους σαν βοσκούς, οι οποίοι τους είπαν πως ο στρατός των Σαμνιτών πολιορκεί την πόλη Luceria.  

Οι Ρωμαίοι διοικητές αποφάσισαν να βοηθήσουν την Luceria και διάλεξαν για να πάνε εκεί την συντομότερη οδό από το στενό των Καυδιανών δικράνων.

Σε αυτά τα άνυδρα στενά αποκλείστηκε από τους Σαμνίτες ο ρωμαϊκός στρατός καθώς μπήκε από την είσοδο των στενών αλλά βρήκε την  έξοδο  αποκλεισμένη και επιστρέφοντας στην είσοδο βρήκε μπροστά του τον στρατό των Σαμνιτών.

Προέκυψε όμως στους Σαμνίτες το θέμα τι θα κάνουν τόσους αιχμαλώτους;

Σύμφωνα με τον Ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο (Titus Livius Patavinus 64 ή 59 πΧ -12 ή 17μΧ) ο Πόντιος Ερέννιος έστειλε επιστολή στον πατέρα του Χερένιους ρωτώντας τον τι να κάνει. Η συμβουλή του στο ερώτημα  ήταν να τους αφήσει ελευθέρους το ταχύτερο δυνατό. Η λύση αυτή απορρίφτηκε από τον Πόντιο Ερέννιο και έστειλε νέα επιστολή στην οποία ο πατέρας του, του έγραφε-Σκότωσε τους τότε όλους!

Μπερδεμένοι οι Σαμνίτες με τις δυο αυτές εκ διαμέτρου αντίθετες απαντήσεις ζήτησαν από τον Χερένιους να έρθει εκεί να τους εξηγήσει.  

Η εξήγηση του, όταν πήγε, ήταν απλή. Αν αφήσουν τους Ρωμαίους ελεύθερους χωρίς να τους πειράξουν, θα κερδίσουν τη φιλία τους. Εάν αντίθετα σκότωναν ολόκληρο τον ρωμαϊκό στρατό, τότε η Ρώμη θα εξασθενούσε τόσο, ώστε οι Ρωμαίοι να μην αποτελούν απειλή για πολλές γενιές. Ο Χερένιους επέμεινε ότι οποιοσδήποτε μέση λύση θα ήταν τελείως ανόητη και θα άφηνε τους Ρωμαίους να νοσταλγούν για εκδίκηση, χωρίς αντίστοιχα να έχουν εξασθενίσει.

Τελικά, σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο, ο Πόντιος δεν άκουσε τις συμβουλές του πατέρα του και σε συμφωνία με τους δύο υπάτους του, υποχρέωσε τους ξενηστικωμένους Ρωμαίους να περάσουν κάτω από ένα ταπεινωτικό ζυγό που σχηματίστηκε από τρία δόρατα σε σχήμα δίκρανου άοπλοι, φορώντας μόνο ένα χιτώνιο. Τον εξευτελισμό αυτόν υπέστησαν τόσο οι απλοί στρατιώτες όσο και οι ύπατοι.

Αυτή ήταν  υπέρτατη ταπείνωση γι΄αυτούς , καθώς εθεωρείτο δειλία για έναν ρωμαίο στρατιώτη να χάσει το δόρυ του. 

Ο Τίτος Λίβιος  περιγράφει λεπτομερώς την ταπείνωση των Ρωμαίων, θέλοντας να υπογραμμίσει τη σοφία των συμβουλών του Χερένιου.
Αντιφάσκει πάντως με τον εαυτό του για το αν η Ρώμη τίμησε ή απέρριψε γρήγορα την ειρήνη με τους Σαμίτες. Αλλού ισχυρίζεται ότι η Ρωμαϊκή Γερουσία απέρριψε τους όρους, αλλά αλλού, ισχυρίζεται ότι η Ρώμη τίμησε την ειρήνη αυτή μέχρις ότου ξέσπασαν νέες εχθροπραξίες το 316.
Τελικά η εκδίκηση της Ρώμης ήταν γρήγορη και κατέληξε στο να ηττηθούν  οι  Σαμνίτες  και ο Πόντιος να εκτελεστεί χρόνια μετά τη μάχη από τον Fabius Maximus Rullianus.

Από τότε λοιπόν έμεινε η φράση- περνάω από Καυδιανά δίκρανα- η οποία σημαίνει ότι έχω αποδεχθεί εξευτελιστικούς όρους.

Την σοφή συμβουλή του Χερένιους φέρνει σαν παράδειγμα ο Erich Eyck, στην Ιστορία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, για την αντίστοιχη περίπτωση με την ταπείνωση της Γερμανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίς όμως σημαντική αποδυνάμωση της, που άνοιξε το δρόμο για την άνοδο στην εξουσία του Αδόλφου Χίτλερ.

Ένα σύντομο ποστ με τον ίδιο τίτλο και χωρίς εικόνες, είχα δημοσιεύσει πριν 12 χρόνια.