Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011

Η΄ ΚΥΡΗΝΗ, Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ



Α΄ Το ανώτερο επίπεδο της πόλης

Στο τέλος του ταξιδιού μας περιμένει η μεγαλύτερη, πλουσιότερη και σπουδαιότερη ελληνική αποικία της Β.Αφρικής, η Κυρήνη, σήμερα Shahat, κτισμένη σε οροπέδιο ύψους 600 μέτρων πάνω από την θάλασσα και σε απόσταση 10 χιλιόμετρων από αυτήν ,μια πόλη που έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση του αρχαίου μας πολιτισμού .
Έχω γράψει ήδη για τον εποικισμό της Κυρήνης ,από τον Βάττο και τους 200 άποικους από την Θήρα, που έφυγαν από το νησί λόγω της ξηρασίας που κράτησε εκεί για 7 χρόνια και της αναπόφευκτης πείνας που επικρατούσε. Σύμφωνα λοιπόν με τον χρησμό που πήραν από το μαντείο των Δελφών και με τις οδηγίες ενός κρητικού ψαρά, νόμισαν, μιας και τότε δεν είχαν GPS, πως έφτασαν στην Λιβύη.
Είχαν βγει όμως σε μία νησίδα κοντά στις ακτές αλλά εξ ίσου ξερή και άνυδρη σαν την πατρίδα τους και αντί να βρουν εκεί επιτροπές συμπαράστασης μεταναστών συνάντησαν δυστυχώς ντόπιες εχθρικές φυλές .
Μετά από δύο δύσκολα χρόνια αποφάσισαν να γυρίσουν πίσω στην πατρίδα τους αλλά εκεί τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα γιατί οι ξενηστικωμένοι συμπατριώτες τους, τους πήραν με τις πέτρες και δεν τους άφησαν να αποβιβαστούν. Ξανά μανα λοιπόν στο μαντείο των Δελφών όπου η Πυθία τους είπε πως είναι κόπανοι και αλλού τους είχε στείλει και αλλού είχαν πάει αυτοί.
Έτσι λοιπόν με τον νέο χρησμό έφτασαν στο σωστό μέρος που είχε και την πηγή Κύρα την οποία και αφιέρωσαν στον Απόλλωνα (631πΧ)
Σιγά σιγά άλλοι Δωριείς από την Λακεδαίμονα, την Κρήτη και την Αρκαδία έφτασαν εκεί έτσι ώστε η πόλη να φτάσει τις 100.000 κατοίκους με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν επίσης και οι υπόλοιπες πόλεις της Πεντάπολης.
Στην Κυρήνη εκτός από το ναυτικό εμπόριο αναπτύχθηκε ιατρική σχολή που ανταγωνιζόταν αυτές της Κω και της Μασσαλίας, φιλοσοφική σχολή από τον μαθητή του Σωκράτη Αρίστιππο τον Κυρηναίο ,αλλά ανέδειξε και διάσημους μαθηματικούς όπως ο Θεόδωρος τον οποίο επισκέφτηκε ο Πλάτων το 399 πΧ, και ποιητές όπως ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος που έγραψε 800 βιβλία!
Κυρηναίος ήταν επίσης ο φίλος του Πλάτωνα, Αννίκερης που τον αγόρασε όταν κινδύνεψε να πουληθεί σαν δούλος από τον Διονύσιο.
Από εκεί ήταν επίσης και ο διάσημος γεωγράφος Ερατοσθένης αλλά και ο Ερατοσθένης που ήταν ιστορικός .
Ακόμα και η Θεοδώρα πέρασε από εδώ, όταν είχε προαχθεί σε ερωμένη του διοικητή της Πενταπόλεως, και είχε πλέον εγκαταλείψει την πορνεία και το θέατρο με τις παραστάσεις που έδινε με τις χήνες που τσίμπαγαν το καλαμπόκι από το αιδοίο της σε αναπαράσταση της Λήδας με τον κύκνο.
Από τον διοικητή, κατά τον τοπικό ξεναγό, την γνώρισε ο Βελισσάριος την έκανε ερωμένη του, την πήρε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη και την ερωτεύτηκε ο Ιουστινιανός οπότε έγινε πλέον πασίγνωστη κυρίως μετά το ομώνυμο θεατρικό έργο που έγραψε και έπαιξε η Μιμή Ντενίση.
Ο Πίνδαρος είχε περιγράψει πως η Κυρήνη : κάθεται σε ένα χρυσό θρόνο που περιβάλλεται από γοητευτική φύση.Ο αρχαιολογικός χώρος της Κυρήνης, που έχει ανασκαφεί μόνο το 20%της έκτασης της , αποτελεί την πιο καλά διατηρημένη ελληνική πόλη της αρχαιότητας και καταλαμβάνει ,εντός των ελληνιστικών τειχών μήκους 5560 μέτρων, μια περιοχή μήκους 1600μέτρων και 1000 πλάτους.
Επειδή η Κυρήνη είναι κτισμένη στην κορυφή και στο πλάι ενός λόφου η επίσκεψη μας ξεκινάει από τα ψηλά στα χαμηλά όπως λέει και το τραγούδι του Καζαντζίδη με την διαφορά πως το δικό μας κεφάλι δεν θέλει σπάσιμο!

Αρχικά διασχίζοντας την μεγαλοπρεπή πύλη του (22) βρισκόμαστε στο Πτολεμαιείο ή Γυμνάσιο, μια τεράστια περίστυλη με δωρικές κολώνες αυλή, που όλος ο ορθογώνιος χώρος της περιβάλλεται από στοές μήκους 97 μέτρων περίπου. Στην βόρεια πλευρά του υπήρχε το Γυμνάσιο της πόλης για την άθληση και την στρατιωτική εκπαίδευση των νέων.
Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τον χώρο σαν φόρουμ και έκτισαν και ναό του Βάκχου στο κέντρο του.(205) Τα αγάλματα από το ναό τα βούτηξαν οι Βρετανοί και βρίσκονται στο Βρετανικό μουσείο.
Στην βόρεια πλευρά βρίσκεται η Ρωμαϊκή Βασιλική η οποία δεν έγινε ποτέ χριστιανικός ναός.(206)

Επί Βυζαντινών οχυρώθηκε η βορειοδυτική πλευρά (210) και έγιναν διώροφοι στρατώνες στις δε κολώνες άνοιξαν τρύπες για να δένουν τα άλογα(207) πήραν δε και πέτρες από το παραπλεύρως Ρωμαϊκό θέατρο για να φτιάξουν ταΐστρες για αυτά !(208)
Προφανώς αυτές τους περίσσεψαν γιατί μετά τον σεισμό του 365μΧ οι βυζαντινοί το ανακατασκεύασαν, στο 1/3 του αρχικού ελληνικού, λόγω της μειώσεως του πληθυσμού της πόλης.(209)
Ο φοβερός αυτός σεισμός και το τσουνάμι που επακολούθησε προκάλεσε τρομερές καταστροφές σε όλες τις πόλεις της Λιβύης, όπως έχω γράψει και στα προηγούμενα ποστ, και ουσιαστικά σήμανε την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Αφρική.
Δυτικά βρίσκεται το Ωδείο που κατασκευάστηκε από τους Έλληνες, ήταν μικρό και σκεπασμένο και το χρησιμοποιούσαν για μουσική και ομιλίες. Οι Ρωμαίοι το μεγάλωσαν.(23)

Κατά μήκος της οδού Βάττου,(210) από το Πτολεμαιείο μέχρι την Αγορά υπήρχε σκεπασμένη στοά. Τον 2ο μΧ αιώνα, χωρίστηκε από τον δρόμο με ένα ψηλό τοίχο με 56 στήλες με τους θεούς Ερμή και Ηρακλή, ανάμεσα από τα παράθυρα του, που συμβόλιζαν τις ικανότητες για εμπόριο και αθλητισμό των Ελλήνων και ονομάστηκε στοά των Ερμών.(211) Σήμερα η στοά δεν υπάρχει γιατί μέσα σε αυτή μετά οι Βυζαντινοί έκτισαν διάφορα κτίσματα.

Στην άλλη πλευρά του δρόμου υπάρχει η πολυτελής και μεγάλης έκτασης οικία του Ιάσωνος του Μεγάλου που ήταν αρχιερέας του ναού του Απόλλωνος τον 2μΧ (από τότε το ιερατείο τα κονόμαγε!) με πολλά μωσαϊκά δάπεδα στην θέση τους(24,212).
Προφυλαγμένο σε υπόστεγο διατηρείται ακέραιο το ψηφιδωτό που υπήρχε στην τραπεζαρία της οικογένειας με τις 4 εποχές στα άκρα και την Αμφιτρίτη καβάλα σε θαλάσσιο ίππο στο κέντρο(213).

Προς την πεδιάδα, έξω από τα τείχη της πόλης, διακρίνονται άλλο ένα ελληνικό θέατρο του 4ου αιώνα πΧ που βρέθηκε μόλις το 2004 (214)και επίσης ένας ναός της Δήμητρας(215).
Από ένα ποίημα του Πίνδαρου του 5ου αιώνα πΧ, γνωρίζουμε πώς από τον βωμό της Δήμητρας και της Περσεφόνης στην Αγορά, μια πομπή με μουσική περνούσε από την οδό Βάττου και κατέληγε σε αυτό το θέατρο που το χρησιμοποιούσαν γα θρησκευτικούς λόγους και ήταν αφιερωμένο στην Δήμητρα.
Ο Πίνδαρος είχε έρθει το 462 πΧ στην Κυρήνη, καλεσμένος από τον Αρκεσίλαο τον Δ΄ για να μετάσχει στον εορτασμό της νίκης του τεθρίππου του στους Πυθικούς αγώνες.
Οι ιππείς της Κυρήνης ήσαν φημισμένοι, και οι βασιλείς της νικούσαν συχνά στους Ολυμπιακούς αγώνες, ο δε Πίνδαρος έχει υμνήσει και τον Αρκεσίλαο τον Β΄τον Χαλεπό που η χαλεπή του φάτσα απεικονίζεται στη περίφημη λακωνική κύλικα (520πΧ) που βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου(216).
Μία από τις βασικές πηγές πλούτου της περιοχής ήταν το σίλφιο, ένα αρωματικό φυτό που το χρησιμοποιούσαν για φάρμακο(κάτι σαν Viagra!), για αρώματα, αλλά και σαν καρύκευμα στα γλυκά. Το καλλιεργούσαν σε περιμαντρωμένα κτήματα ενώ σήμερα πλέον έχει εξαφανιστεί προφανώς από τις κατσίκες της περιοχής.
Ήταν για την εποχή εκείνη κάτι σαν χρυσάφι και γι΄αυτό η φράση Βάττου σίλφιον σήμαινε τα αμύθητα πλούτη, και βέβαια τα νομίσματα της πόλης, από το 631πΧ μέχρι τα χρόνια των Πτολεμαίων, είχαν επάνω το σίλφιο(217) ή την νύμφη της Κυρήνης να το κρατάει στο χέρι.
Στο αγγείο του Λούβρου ο Αρκεσίλαος επιβλέπει σε πλοίο την εξαγωγή του σε καλάθια ή σάκους αφού ζυγιστούν στην κρεμασμένη στο κατάρτι ζυγαριά, και εισπράττει τα χρήματα ενώ οι αχθοφόροι το αποθηκεύουν στο αμπάρι.
Στο κέντρο της πόλης είναι ή ελληνική Αγορά κτισμένη γύρω από τον τάφο του ιδρυτή και πρώτου βασιλιά της πόλης Βάττου με τις 3 πλευρές της να καταλαμβάνονται από δημόσια κτήρια και ναούς και η 4η να βλέπει στην Κύρια οδό της πόλης. (218)

Πολλά από τα κτήρια και τους ναούς είναι δύσκολο να καθοριστούν σήμερα από τις ανακατασκευές που έχουν γίνει από τους Βυζαντινούς επάνω στα ερείπια του σεισμού αλλά και από τις καταστροφές που έχουν γίνει στο πλήθος των έργων τέχνης που είχε η Αγορά στην ακμή της, γιατί ακόμη υπάρχουν τα καμίνια των βυζαντινών που μετέτρεπαν τα μάρμαρα σε ασβέστη, τακτική δυστυχώς συνήθη εκείνα τα χρόνια.
Μην ξεχνάμε βέβαια πως μέχρι το 1800 στην Δήλο δούλευαν 26 ασβεστοκάμινα!
Εδώ λοιπόν υπάρχουν τα ερείπια του Κυβερνείου(4ος πΧ) και του αρχειοφυλάκιου (Νομοφυλάκειον) και στο οποίο βρέθηκαν 4000 cretulae, δηλαδή σφραγίδες από πηλό.(219)
Στο κέντρο της πλατείας της Αγοράς υπάρχουν 2 μεγάλοι μαρμάρινοι βωμοί(218).


Στην αγορά υπάρχει ναός του Ασκληπιού(220), και ο ναός της Δήμητρας και της Περσεφόνης(221) από όπου ξεκινούσε η ετήσια γυναικεία πομπή για το άλλο ιερό έξω από τα τείχη.
Το αίμα από τις θυσίες των ζώων έτρεχε σε ειδικές υποδοχές στο πάτωμα(222).


Το χαρακτηριστικότερο μνημείο της Αγοράς είναι το αναστηλωμένο Ναυτικό Μνημείο του 323πΧ, κατασκευασμένο προς τιμή κάποιας μη γνωστής νικηφόρου ναυμαχίας.(223,224,225)
Στο μνημείο εμφανίζεται η άπτερος Νίκη ,σαν της Σαμοθράκης, επάνω στην πλώρη τριήρους που έχει διακοσμημένο έμβολο και στην βάση του δελφίνια.
Επίσης στην περιοχή της αγοράς υπάρχει και ναός του Διονύσου.(226)
Σύντομα το κατώτερο επίπεδο της πόλης

Οι αριθμοί στις φωτογραφίες είναι συνέχεια από τα παρακάτω ποστ σχετικά με την Λιβύη.
Κλικάρετε επάνω τους για να μεγαλώσουν

ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ
1.-LIΒΥΗ ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ

9 σχόλια:

  1. Τελικά η Βόρειος Αφρική έχει περισσότερη Ιστορία και πλούτο πολιτιστικό από ότι είχα ιδέα ή φαντασία πως μπορεί να υπήρχε εκεί. Όσο για τα ιερατεία κάθε εποχής, αυτά και οι τράπεζες (του τραπεζικού συστήματος) αντικατοπτρίζουν την ευμάρεια μιας κοινωνίας -γιατί μια που τα λεφτά ο κοσμάκης τα τρώει για τη ζαχαρένια του, αυτά που περισσεύουν να καταθέτει, είτε στους τραπεζίτες που αντιπροσωπεύουν την κοιλίτσα της κοινωνίας, είτε στο ιερατείο, που αντιπροσωπεύει το μυαλουδάκι της κοινωνίας, αυτά τα δύο μένουν στους αιώνες σαν αποδεικτικά στοιχεία ότι το αποτυχημένο αυτό πείραμα της φύσης, ο άνθρωπος, πέρασε από εκεί!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΥΓ. Χρειάζεται τίτλο η ανάρτηση :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. thinks-
    Έχεις δίκιο και στις δύο παρατηρήσεις σου και η διόρθωση έγινε πάραυτα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Δηλαδή, ο Καντάφη είναι συμπατριώτης μας, υπό ευρεία έννοια;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ασκαρδαμυκτί-
    Δεν κατάγεται από την Κυρηναϊκή, έχει γεννηθεί στην Σύρτη.
    Πάντως την δικτατορία στην Ελλάδα την έμαθε γιατί σπούδασε στην δική μας σχολή Ευελπίδων λίγο πριν την χούντα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ο Καντάφι, ως στρατιωτικός, δείχνει να τα καταφέρνει μέχρι στιγμής αρκετά καλά.....
    Άλλη μια απόδειξη ότι έχουμε μια καλή σχολή , την Ευελπίδων, και δεν την "εκμεταλεύομαστε" κατάλληλα....
    Τι να σου κάνει το "University College London"
    άμα ξεσηκωθούν οι μαύροι;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Οι έξεγερμένοι,άτακτοι με λίγα όπλα και ανεκπαίδευτοι,χωρίς δυνατότητα έστω αντάρτικου σε πεδιάδες χωρίς βουνά,λίγες δυνατότητες έχουν νίκης απέναντι σε βαρειά οπλισμένο στρατό και αεροπορία.
    Πολύ φοβάμαι λοιπόν πως θα βλέπουμε τον βαψομαλιά σταφιδιασμένο Καντάφι για αρκετά χρόνια ακόμα να κάθεται στον σβέρκο των Λίβιων και να εναγκαλίζεται με τους διάφορους ηγέτες της Δύσης πουλώντας τους πετρέλαιο και πως τους προφύλαξε από την Αλ Κάιντα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Δεν ταξιδεψες μονο εσυ νοερά , ταξιδεψες αρκετούς ακόμη , βλέποντας τις φωτογραφίες και το πως περιγράφεις , σε 'ζηλευω' για τα ταξίδια σου .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. eparxiakosaloni2-
    Οταν η κόρη μου ήταν στην ηλικία του γιού σου έτσι ζήλευα και εγώ όταν διαβαζα για ταξίδια γιατί τα μόνα ταξίδια που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν κάτι μονοήμερες εκδρομές!

    ΑπάντησηΔιαγραφή