Πριν να επισκεφτούμε την Απολλωνία είχαμε πάει στην Qasr Libya,(σημαίνει Κάστρο Λιβύης) που τον 4ο πΧ αιώνα ονομαζόταν Όλβια.
Αν αφιερώνω ένα ολόκληρο ποστ για την Όλβια αυτό οφείλεται στο ότι πουθενά αλλού δεν έχω δει ψηφιδωτά, βασικά λαϊκής τέχνης θα έλεγα, από Θεόφιλους της εποχής από την Συρία ή την Αλεξάνδρεια, που ενώ είναι φιλοτεχνημένα για εκκλησίες, δεν έχουν τις συνήθεις απεικονίσεις θρησκευτικών θεμάτων και αγίων αλλά θέματα σαφώς εμπνευσμένα από την προηγούμενη ειδωλολατρική θρησκεία αλλά και την καθημερινή ζωή.
Ουσιαστικά τα ψηφιδωτά αυτά είναι ο συνδετικός κρίκος της μετάβασης από την μια θρησκεία στην άλλη.
Στην Όλβια υπάρχει ένα μικρό τούρκικο κάστρο(186), αλλά το ενδιαφέρον είναι το μικρό μουσείο που υπάρχει μέσα σε αυτό και περιέχει τα μωσαϊκά από δυο εκκλησίες που βρέθηκαν η ανατολική το 1957 και η δυτική το 1964 της εποχής του Ιουστινιανού 529-40χΧ.
Στο κάστρο υπάρχει και σταυρόσχημη εκκλησία αυτής της εποχής, που στην κατοχή είχε χρησιμοποιηθεί από τους Ιταλούς σαν φυλακή.
Σε αυτήν στο πάτωμα βλέπουμε ένα μεγάλο ψηφιδωτό, με σκηνές με ζώα, δυστυχώς όμως με αρκετή σκόνη επάνω του, με αποτέλεσμα να είναι θαμπά τα χρώματα του και να μην διακρίνονται καλά οι απεικονίσεις του(187).
Το σημαντικότερο και σε αρίστη κατάσταση μωσαϊκό είναι ένα τεράστιο , με 50 τετράγωνες αναπαραστάσεις που έχουν μεγάλη ποικιλία θεμάτων. Στην θέση που βρέθηκε, σήμερα με ένα στέγαστρο, έχει μείνει ο διακοσμημένος περίγυρος των αναπαραστάσεων (,188,189,190)
Τα περισσότερα στοιχεία για τα ψηφιδωτά τα έχω πάρει από ένα εκτεταμένο άρθρο που έχουν κορνιζωμένο στο μουσείο και το οποίο και φωτογράφισα. Όποιος θέλει περισσότερες λεπτομέρειες μπορεί να μεγεθύνει την φωτογραφία και με λίγο ξεστράβωμα να το διαβάσει.(191)
Σε επιγραφή σε κεντρικό τετράγωνο του ψηφιδωτού, με τις εξαιρετικές γνώσεις μου στα αρχαία ελληνικά που άσχετοι φιλόλογοι τις είχαν βαθμολογήσει όταν ήμουνα μαθητής με 11,διαβάζω ότι :ΕΓΕΝΕΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΕΠΙ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΟΣΙΟΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ ΕΤΟΣ 3.(192)
Φαίνεται όμως πως ο Μακάριος αναχώρησε κατά την κατασκευή του έργου για τας μακαρίους μονάς, ίσως γιατί είχε φτύσει αίμα με τα μαστόρια (όποιος έχει κτίσει καταλαβαίνει τι λέω), όποτε το έργο το ολοκλήρωσε ο διάδοχος του γιατί σε άλλο ψηφιδωτό διαβάζουμε : ΕΓΕΝΕΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΑΓΑΘΟΝ ΕΡΓΟΝ ΕΠΙ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ ΕΤΟΣ 3 (193)
Σύμφωνα με το άρθρο, το έτος 3 του ινδικτιώνος αντιστοιχεί στο έτος 539μΧ
Στο κέντρο της πρώτης σειράς ένα ψηφιδωτό με ένα κάστρο γράφει: ΠΟΛΙΣ ΝΕΑ ΘΕΟΔΩΡΙΑΣ(194). Είναι πιθανόν να ήθελαν να μετονομάσουν την πόλη Θεοδωριάδα, προς τιμήν της Θεοδώρας, συζύγου του Ιουστινιανού, και να την ανακαινίσουν, γι΄ αυτό και το ψηφιδωτό αυτό περιστοιχίζεται από 3 γυναικείες φιγούρες που είναι προσωποποιημένες η ΚΟΣΜΗΣΙΣ (διακόσμηση,194),η ΚΤΙΣΙΣ (195) και η ΑΝΑΝΕΩΣΙΣ (196).
Πιο κάτω εμφανίζονται οι 4 θεοί-ποταμοί του παραδείσου, ΓΗΩΝ(που είναι ο Νείλος 197) ,ΦΥΣΩΝ(πιθανώς ο Δούναβης,196), ΤΙΓΡΙΣ (198) και ΕΥΦΡΑΤΗΣ (199) οι οποίοι στους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους φαίνεται να σχετίζονται με τα 4 ευαγγέλια .
Μεταξύ του Τίγρη και του Ευφράτη εμφανίζεται απρόβλεπτα γυμνή και σε ηδυπαθή στάση η νύμφη του νερού ΚΑΣΤΑΛΙΑ (198) που συνδέεται με την πηγή των Δελφών και τον χρησμό που έστειλε τους Έλληνες στην Κυρηναϊκή πριν 12 αιώνες και πιθανόν να συμβολίζει την υποταγή της παλαιάς θρησκείας στην νέα.
Εξίσου απρόβλεπτη είναι και η απεικόνιση καθαρά παγανιστικών προσώπων όπως ενός σάτυρου! (200) και μιας γοργόνας που έχει καμακώσει ένα ψάρι ενώ από την κοιλιά της βγαίνουν δαγκάνες από καβούρια(201).
Ακόμα δεν έχει επικρατήσει η σεμνοτυφία των μετέπειτα χριστιανών και έτσι στα ψηφιδωτά εκτός από την γυμνή Κασταλία είναι εμφανή και τα γεννητικά όργανα, εκτός του σάτυρου και όλων των γυμνών ανδρών.
Πολλά από τα ψηφιδωτά απεικονίσουν ζώα της στεριάς και της θάλασσας και διάφορα φυτά (194,195,196,197,198,199,200,201) αλλά και εικόνες της καθημερινής ζωής όπως αυτό τον βοσκό με τον σκύλο στα πόδια του, που παίζει λαούτο χρησιμοποιώντας μάλιστα πένα, ενώ στο δέντρο έχει κρεμάσει το δισάκι με το φαί του(201).
Το πιο γνωστό όμως και ενδιαφέρον ψηφιδωτό είναι αυτό που απεικονίζει τον Φάρο της Αλεξανδρείας, ενός από τα 7 θαύματα του κόσμου(202).
Ο φάρος που είχε κατασκευαστεί τον 3ο αιώνα πΧ λειτούργησε συνεχώς μέχρι τον 14αιώνα μΧ οπότε και καταστράφηκε από σεισμό.
Ο κατασκευαστής λοιπόν του ψηφιδωτού προφανώς τον είχε δει αλλά προτίμησε αντί να απεικονίσει τα 4 επίπεδα που είχε ο φάρος, να τον κοντύνει για να βάλει στην κορυφή του τον Ήλιο με ένα σπαθί ,και δίπλα του το περίφημο μεταλλικό κάτοπτρο που αντανακλούσε την ημέρα τις ακτίνες του Ήλιου.
Δίπλα από τον Φάρο εμφανίζεται ένα άγαλμα επάνω σε μια κολώνα που πιθανολογείται πως είναι το άγαλμα που υπήρχε στο πυλώνα του Πομπήιου στο Σεράπειο της Αλεξάνδρειας που είναι η ψηλότερη αναμνηστική κολώνα στην Αίγυπτο από κόκκινο γρανίτη ύψους 28 μέτρων(203).
Τα μωσαϊκά αυτά και ο πλούτος αυτών των εκκλησιών σε μια ουσιαστικά ασήμαντη μικρή πόλη της Κυρηναϊκής, που ήταν μια απλή μόνο έδρα επισκόπου κατά τους βυζαντινούς χρόνους, για την οποία η μόνη ιστορική αναφορά που υπάρχει είναι η επίσκεψη εκεί του Συνέσιου τον 5ο μΧ αιώνα, αντικατοπτρίζει την γενικότερη οικονομική ευμάρεια της περιοχής εκείνη την εποχή, όπως θα δούμε και στην επόμενη ανάρτηση που αφορά την Κυρήνη η οποία αποτελεί και το τέλος αυτού του μαγευτικού ταξιδιού.
Επίσης είναι ενδιαφέρον πως η νέα τότε επικρατήσασα θρησκεία δεν είχε ακόμα αναπτύξει όλη αυτή την φιλολογία των διαφόρων μαρτύρων που μαρτύρησαν για την πίστη τους παρά το γεγονός ότι όλα αυτά τα υποτιθέμενα ως γεγονότα ήσαν απολύτως πρόσφατα.
Αν αφιερώνω ένα ολόκληρο ποστ για την Όλβια αυτό οφείλεται στο ότι πουθενά αλλού δεν έχω δει ψηφιδωτά, βασικά λαϊκής τέχνης θα έλεγα, από Θεόφιλους της εποχής από την Συρία ή την Αλεξάνδρεια, που ενώ είναι φιλοτεχνημένα για εκκλησίες, δεν έχουν τις συνήθεις απεικονίσεις θρησκευτικών θεμάτων και αγίων αλλά θέματα σαφώς εμπνευσμένα από την προηγούμενη ειδωλολατρική θρησκεία αλλά και την καθημερινή ζωή.
Ουσιαστικά τα ψηφιδωτά αυτά είναι ο συνδετικός κρίκος της μετάβασης από την μια θρησκεία στην άλλη.
Στην Όλβια υπάρχει ένα μικρό τούρκικο κάστρο(186), αλλά το ενδιαφέρον είναι το μικρό μουσείο που υπάρχει μέσα σε αυτό και περιέχει τα μωσαϊκά από δυο εκκλησίες που βρέθηκαν η ανατολική το 1957 και η δυτική το 1964 της εποχής του Ιουστινιανού 529-40χΧ.Στο κάστρο υπάρχει και σταυρόσχημη εκκλησία αυτής της εποχής, που στην κατοχή είχε χρησιμοποιηθεί από τους Ιταλούς σαν φυλακή.
Σε αυτήν στο πάτωμα βλέπουμε ένα μεγάλο ψηφιδωτό, με σκηνές με ζώα, δυστυχώς όμως με αρκετή σκόνη επάνω του, με αποτέλεσμα να είναι θαμπά τα χρώματα του και να μην διακρίνονται καλά οι απεικονίσεις του(187).
Το σημαντικότερο και σε αρίστη κατάσταση μωσαϊκό είναι ένα τεράστιο , με 50 τετράγωνες αναπαραστάσεις που έχουν μεγάλη ποικιλία θεμάτων. Στην θέση που βρέθηκε, σήμερα με ένα στέγαστρο, έχει μείνει ο διακοσμημένος περίγυρος των αναπαραστάσεων (,188,189,190)
Τα περισσότερα στοιχεία για τα ψηφιδωτά τα έχω πάρει από ένα εκτεταμένο άρθρο που έχουν κορνιζωμένο στο μουσείο και το οποίο και φωτογράφισα. Όποιος θέλει περισσότερες λεπτομέρειες μπορεί να μεγεθύνει την φωτογραφία και με λίγο ξεστράβωμα να το διαβάσει.(191) Σε επιγραφή σε κεντρικό τετράγωνο του ψηφιδωτού, με τις εξαιρετικές γνώσεις μου στα αρχαία ελληνικά που άσχετοι φιλόλογοι τις είχαν βαθμολογήσει όταν ήμουνα μαθητής με 11,διαβάζω ότι :ΕΓΕΝΕΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΕΡΓΟΝ ΕΠΙ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΟΣΙΟΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ ΕΤΟΣ 3.(192)
Φαίνεται όμως πως ο Μακάριος αναχώρησε κατά την κατασκευή του έργου για τας μακαρίους μονάς, ίσως γιατί είχε φτύσει αίμα με τα μαστόρια (όποιος έχει κτίσει καταλαβαίνει τι λέω), όποτε το έργο το ολοκλήρωσε ο διάδοχος του γιατί σε άλλο ψηφιδωτό διαβάζουμε : ΕΓΕΝΕΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΑΓΑΘΟΝ ΕΡΓΟΝ ΕΠΙ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ ΕΤΟΣ 3 (193)
Σύμφωνα με το άρθρο, το έτος 3 του ινδικτιώνος αντιστοιχεί στο έτος 539μΧΣτο κέντρο της πρώτης σειράς ένα ψηφιδωτό με ένα κάστρο γράφει: ΠΟΛΙΣ ΝΕΑ ΘΕΟΔΩΡΙΑΣ(194). Είναι πιθανόν να ήθελαν να μετονομάσουν την πόλη Θεοδωριάδα, προς τιμήν της Θεοδώρας, συζύγου του Ιουστινιανού, και να την ανακαινίσουν, γι΄ αυτό και το ψηφιδωτό αυτό περιστοιχίζεται από 3 γυναικείες φιγούρες που είναι προσωποποιημένες η ΚΟΣΜΗΣΙΣ (διακόσμηση,194),η ΚΤΙΣΙΣ (195) και η ΑΝΑΝΕΩΣΙΣ (196).
Πιο κάτω εμφανίζονται οι 4 θεοί-ποταμοί του παραδείσου, ΓΗΩΝ(που είναι ο Νείλος 197) ,ΦΥΣΩΝ(πιθανώς ο Δούναβης,196), ΤΙΓΡΙΣ (198) και ΕΥΦΡΑΤΗΣ (199) οι οποίοι στους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους φαίνεται να σχετίζονται με τα 4 ευαγγέλια .
Μεταξύ του Τίγρη και του Ευφράτη εμφανίζεται απρόβλεπτα γυμνή και σε ηδυπαθή στάση η νύμφη του νερού ΚΑΣΤΑΛΙΑ (198) που συνδέεται με την πηγή των Δελφών και τον χρησμό που έστειλε τους Έλληνες στην Κυρηναϊκή πριν 12 αιώνες και πιθανόν να συμβολίζει την υποταγή της παλαιάς θρησκείας στην νέα.
Εξίσου απρόβλεπτη είναι και η απεικόνιση καθαρά παγανιστικών προσώπων όπως ενός σάτυρου! (200) και μιας γοργόνας που έχει καμακώσει ένα ψάρι ενώ από την κοιλιά της βγαίνουν δαγκάνες από καβούρια(201).
Ακόμα δεν έχει επικρατήσει η σεμνοτυφία των μετέπειτα χριστιανών και έτσι στα ψηφιδωτά εκτός από την γυμνή Κασταλία είναι εμφανή και τα γεννητικά όργανα, εκτός του σάτυρου και όλων των γυμνών ανδρών.Πολλά από τα ψηφιδωτά απεικονίσουν ζώα της στεριάς και της θάλασσας και διάφορα φυτά (194,195,196,197,198,199,200,201) αλλά και εικόνες της καθημερινής ζωής όπως αυτό τον βοσκό με τον σκύλο στα πόδια του, που παίζει λαούτο χρησιμοποιώντας μάλιστα πένα, ενώ στο δέντρο έχει κρεμάσει το δισάκι με το φαί του(201).
Το πιο γνωστό όμως και ενδιαφέρον ψηφιδωτό είναι αυτό που απεικονίζει τον Φάρο της Αλεξανδρείας, ενός από τα 7 θαύματα του κόσμου(202).Ο φάρος που είχε κατασκευαστεί τον 3ο αιώνα πΧ λειτούργησε συνεχώς μέχρι τον 14αιώνα μΧ οπότε και καταστράφηκε από σεισμό.
Ο κατασκευαστής λοιπόν του ψηφιδωτού προφανώς τον είχε δει αλλά προτίμησε αντί να απεικονίσει τα 4 επίπεδα που είχε ο φάρος, να τον κοντύνει για να βάλει στην κορυφή του τον Ήλιο με ένα σπαθί ,και δίπλα του το περίφημο μεταλλικό κάτοπτρο που αντανακλούσε την ημέρα τις ακτίνες του Ήλιου.
Δίπλα από τον Φάρο εμφανίζεται ένα άγαλμα επάνω σε μια κολώνα που πιθανολογείται πως είναι το άγαλμα που υπήρχε στο πυλώνα του Πομπήιου στο Σεράπειο της Αλεξάνδρειας που είναι η ψηλότερη αναμνηστική κολώνα στην Αίγυπτο από κόκκινο γρανίτη ύψους 28 μέτρων(203).
Τα μωσαϊκά αυτά και ο πλούτος αυτών των εκκλησιών σε μια ουσιαστικά ασήμαντη μικρή πόλη της Κυρηναϊκής, που ήταν μια απλή μόνο έδρα επισκόπου κατά τους βυζαντινούς χρόνους, για την οποία η μόνη ιστορική αναφορά που υπάρχει είναι η επίσκεψη εκεί του Συνέσιου τον 5ο μΧ αιώνα, αντικατοπτρίζει την γενικότερη οικονομική ευμάρεια της περιοχής εκείνη την εποχή, όπως θα δούμε και στην επόμενη ανάρτηση που αφορά την Κυρήνη η οποία αποτελεί και το τέλος αυτού του μαγευτικού ταξιδιού.Επίσης είναι ενδιαφέρον πως η νέα τότε επικρατήσασα θρησκεία δεν είχε ακόμα αναπτύξει όλη αυτή την φιλολογία των διαφόρων μαρτύρων που μαρτύρησαν για την πίστη τους παρά το γεγονός ότι όλα αυτά τα υποτιθέμενα ως γεγονότα ήσαν απολύτως πρόσφατα.
ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ
ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ
Εντυπωσιακή η ανάρτησή σου, οι φωτογραφίες και τα στοιχεία που παραθέτεις. Μου κάνει εντύπωση το πόσο καλοδιατηρημένα είναι όλα τα εύρηματα και ειδικά τα ψηφιδωτά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνδιαφέρον να βλέπει κανείς την ιστπρία από ένα μέρος που δεν ήταν σημαντικό, ή κεντρικό σε καμία φάση της παρά αντικατόπτριζε τις εποχές του όπως το επηρέαζαν. Και από τους δύο που έκαναν το έργο ο ένας μετά τον άλλο το ίδιο έτος, φαίνεται σαν γελοιογραφία ότι οι άνθρωποι και οι κοινωνίες δεν έχουν αλλάξει καθόλου, χίλια, και δύο, και τρείς χιλιάδες χρόνια, παρά το τι θα ήθελαν να πιστεύουν μερικοί...
ΑπάντησηΔιαγραφή