ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ "ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ" ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ

 στρατηγέ

τι ζητούσες στη Λάρισα
συ
ένας
Υδραίος; 

Νομίζω πως το ερώτημα που θέτει ο τελευταίος στίχος του  Νίκου Εγγονόπουλου στο  ποίημα του για τον Μπολιβάρ, ταιριάζει απόλυτα με την  απορία του αναγνώστη που παίρνει στα χέρια σου ένα ιστορικό  βιβλίο με την βιογραφία του  Κωνσταντίνου Παλαιολόγου γραμμένο όχι από κάποιο ιστορικό αλλά από ένα νευρολόγο-ψυχίατρο, καθηγητή της Ιατρικής, τον Δημήτρη Βασιλόπουλο.

Από την άλλη μεριά έχεις την αίσθηση πως ορισμένοι στίχοι του ίδιου ποιήματος, μοναδικού σε οικουμενικότητα και διαχρονικότητα, δίνουν την απάντηση σε αυτή την απορία ενώ ταυτόχρονα η ελληνοκεντρικότητα του ποιήματος σου υποβάλλει την ιδέα πως στην θέση του Μπολιβάρ μπορείς να τοποθετήσεις χωρίς κανένα ενδοιασμό τον Παλαιολόγο.

Σε πρωτοσυνάντησα, σαν είμουνα παιδί,
     σ’ ένα ανηφορικό καλντιρίμι του Φαναριού,
Μια καντήλα στο Μουχλιό φώτιζε το ευγενικό πρόσωπό σου.
Μήπως νάσαι, άραγες, μια από τις μύριες μορφές που πήρε,
     κι άφησε, διαδοχικά, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος;

Το ερώτημα πάντως είναι εύλογο για όσους δεν  γνωρίζουν τον Δημήτρη Βασιλόπουλο  από κοντά και δεν γνωρίζουν επίσης ότι από τα χρόνια που  ήταν νεαρός γιατρός, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αποτελούσε  γι΄ αυτόν μια προσωπικότητα μοναδική που άξιζε να την μελετήσει από κάθε πλευρά τις μύριες μορφές που πήρε  αλλά και να  ψυχογραφήσει  την ζωή του και τις πράξεις του μέχρι την τελική θυσία του.

Λένε πως γνώριζε από πριν, με μιαν ακρίβεια
     αφάνταστη, τη μέρα, την ώρα, το δευτερόλεφτο ακόμη:
     τη στιγμή,
Της Μάχης της μεγάλης που είτανε γι’ αυτόνα μόνο,
Κι όπου θε νάτανε αυτός ο ίδιος στρατός κι εχθρός,
     ηττημένος και νικητής μαζί, ήρωας τροπαιούχος
     κι εξιλαστήριο θύμα.

Γιατί πράγματι  ο Παλαιολόγος αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή στην ιστορία, από εκείνες που ενώ γνωρίζουν το αναπόφευκτα τραγικό τους τέλος, δεν διστάζουν ούτε στιγμή μπροστά στον θάνατο πιστεύοντας πως είναι καλύτερος από την απεμπόληση των πιστεύω τους.

Ξαναζής, και φωνάζεις, και δέρνεσαι,
Κι είσαι ο ίδιος εσύ το σφυρί, το καρφί, κι ο αητός.

Με την θυσία του ο Παλαιολόγος κατάφερε όλα τα χρόνια της σκλαβιάς να παραμείνει ζωντανός στο καθολικό υποσυνείδητο των Ελλήνων και να μην χαθεί μέσα στην λήθη της ιστορίας.

 ....δεν εφοβήθηκε, δε «σκιάχτηκε» που λεν, ποτέ,
Ούτε στων μαχών την ώρα την πιο φονικιά, ούτε στης
     προδοσίας, της αναπόφευκτης, τις πικρές μαυρίλες.....

Το βιβλίο που έγραψε ο Δημήτρης Βασιλόπουλος θα πίστευε κανείς πως θα είναι γραμμένο από κάποιον που  η οικειότητα που θα αισθάνεται για τον Παλαιολόγο, μιας και ασχολείται με αυτόν από τα νιάτα του ,θα τον αντιμετωπίζει όπως και ο Εγγονόπουλος τον Μπολιβάρ

 Ένα μονάχα είναι γνωστό, πως είμαι ο γυιος σου.

 και  βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις που ενυπάρχει μια σχέση πνευματικού πατέρα-γιού, είναι αναπόφευκτο ο γιός να θεωρεί για τον πατέρα του πως

Για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους,
     για τους γενναίους, τους δυνατούς,

Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα,
     τα γενναία, τα δυνατά....

Όμως αν και  το βιβλίο έχει βέβαια μια γενικότερη θετική άποψη  για το Παλαιολόγο , παρ΄όλα αυτά πετυχαίνει να έχει μια ιδιαίτερα  αντικειμενική θεώρηση  τόσο γι΄αυτόν  όσο και για όλες τις προσωπικότητες του περίγυρου και του αιώνα του που διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στα γεγονότα της εποχής.

Για να γίνει δε κατανοητή στον αναγνώστη η διαμόρφωση της προσωπικότητας του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου ο συγγραφέας αφού μας δώσει  αρχικά μια σύντομη επισκόπηση  για την ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αναφέρεται στην συνέχεια για τους δύο τελευταίους κρίσιμους αιώνες της,  πριν να μας μιλήσει για τον τελευταίο αυτοκράτορα της.

Μέσα στις 270 σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σου όλο το μεγαλείο αλλά και το δράμα του τέλους μιας από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της παγκόσμιας ιστορίας και πως τελικά έλαχε στον Παλαιολόγο ο τραγικός ρόλος να είναι ο πρωταγωνιστής στην τελευταία της σκηνή πριν πέσει η αυλαία.

Αυτό που είναι σημαντικό, διαβάζοντας το βιβλίο, είναι ότι ενώ ξέρεις από την αρχή την κατάληξη της ιστορίας, ο τρόπος που είναι γραμμένο σου κρατάει συνεχές το ενδιαφέρον σαν να είναι μυθιστόρημα !

Και αυτό χωρίς ούτε στιγμή να ξεφεύγει από τα πλαίσια μιας ιστορικής βιογραφίας, με τις 248 βιβλιογραφικές παραπομπές της, που εκτός από τον συγκεντρωτικό κατάλογο στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν εν συντομία και στο κάτω μέρος της σελίδας προς διευκόλυνση του αναγνώστη.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που κάνει ελκυστικό το βιβλίο, σε αυτόν που το διαβάζει, είναι το πλήθος των έγχρωμων εικόνων, χαρτών και φωτογραφιών που έχει  έτσι ώστε να μην έχει κανείς την ανάγκη να προσφύγει σε κάποιο άλλο βοήθημα για να κατανοήσει την ιστορία.

Ένα μικρό δείγμα από τις σελίδες του βιβλίου παραθέτω στο τέλος της ανάρτησης.

Η όλη έκδοση είναι άκρως καλαίσθητη και επιμελημένη και έχεις την αίσθηση πως μόλις τελείωσες ένα βιβλίο που απετέλεσε αυτό που λέμε έργο ζωής για ένα συγγραφέα.

Όταν δε φτάσεις στο τέλος του βιβλίου με την έγχρωμη φωτοτυπία  χρυσόβουλου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου που υπογράφει με κόκκινο μελάνι ως ευχών του θεού πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ ρωμαίων  αναπόφευκτα σου έρχεται στην μνήμη ο στίχος

Και το κόκκινο χρώμα πούχαν πριν τη θυσία
Θα σκεπάση μ’ αχτίδες της σημαίας το θάμπος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Όλοι οι στίχοι του κειμένου είναι από το ποίημα Μπολιβάρ του Νίκου Εγγονόπουλου.

 Ολόκληρο το ποίημα έχει δημοσιευτεί στα Ποιήματα, Β´, Ίκαρος, Αθήνα, 1977.

Στο διαδίκτυο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ όπου και υπάρχει και ηχογράφηση της απαγγελίας του ποιήματος από τον ίδιο τον ποιητή το 1950.

Τέλος μια μοναδική μελοποίηση  μέρους του ποιήματος με την φωνή του Μάνου Χατζηδάκι ενώ παίζει ο ίδιος στο πιάνο.