Γ΄ Η ΜΥΘΙΚΗ ΣΑΜΑΡΚΑΝΔΗ (α΄μέρος)

Η Σαμαρκάνδη, ή Αφροσιάμπ ή Μαρακάντα την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως πρωτεύουσα της Σογδιανής , έχει αποκληθεί κατά καιρούς ως  Ο Καθρέπτης του Κόσμου, ο Κήπος της Ψυχής, το Κόσμημα του Ισλάμ, το Μαργαριτάρι της Ανατολής ή το Κέντρο του Κόσμου.

Όταν την κατέλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος το 329 πΧ χωρίς αντίσταση, παρά τα 13 χιλιόμετρα τείχη που είχε, είπε με θαυμασμό: «Οτιδήποτε είχα ακούσει για τη Μαρακάνδα είναι τελικά αλήθεια, με εξαίρεση το γεγονός ότι τελικά είναι πιο όμορφη απ' ό,τι την είχα φανταστεί».

Η Σαμαρκάνδη λόγω της στρατηγικής της θέσης στον δρόμο του Μεταξιού γνώρισε διάφορους εισβολείς από Άραβες, Πέρσες, Σελτζούκους Τούρκους μέχρι  που την κατάστρεψε πλήρως το 1220 ο μογγόλος Τζένγκις  Χαν. Ευτυχώς όμως ένας άλλος μογγόλος ο Ταμερλάνος ή Τιμούρ μετά από 150 χρόνια, το 1370, την έκανε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του που επεκτεινόταν από την Μικρά Ασία έως την Ινδία. Η αναγέννηση της πόλης για τους επόμενους 3 αιώνες οφείλεται στον Ταμερλάνο αλλά και στον ιδιοφυή εγγονό του Ulugh Βek.

Η Σαμαρκάνδη από το 2001 ανήκει στα Μνημεία  της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Στο κέντρο της πόλης υπάρχει η περίφημη πλατεία Registan (σημαίνει  το μέρος με άμμο), στις 3 πλευρές της οποίας δεσπόζουν 3 επιβλητικές θεολογικές σχολές ή ιεροσπουδαστήρια (μαντράσες ή μεντρεσέδες)  που αποτελούν μοναδικής αισθητικής οικοδομήματα με τις μπλε επενδύσεις τους που παίρνουν διαφορετικές αποχρώσεις ανάλογα με την θέση του ήλιου. Το βράδυ φωτίζονται  τα κτήρια εντυπωσιακά  και υπάρχει και ένα σύντομο Ήχος και Φως.

Σεισμοί, ακραίες θερμοκρασίες, φυσιολογική φθορά από τον χρόνο και η μη συντήρηση των μνημείων λόγω της οικονομικής κρίσης του 18 και 19ου αιώνα είχαν οδηγήσει τα μνημεία, όχι μόνο της  Registan ,αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της χώρας ,να μεταβληθούν σε ερείπια.

Η αποκατάσταση τους στην σημερινή τους μορφή έγινε αρχικά με αναστηλώσεις το 1923 και το 1932 αλλά κυρίως από το 1967 έως το 1987 με τεχνικές και υλικά όπως στην αρχική κατασκευή.

Στην δυτική πλευρά της πλατείας βρίσκεται ο μεντρεσές του  Ulugh Βek που τον έκτισε μέσα σε 3 χρόνια (1420-1423). Σε αυτόν σε 100 σπουδαστές ,που έμεναν σε δωμάτια που υπάρχουν στην εσωτερική του αυλή, δίδασκε εκτός από θεολογία φιλοσοφία, μαθηματικά και αστρονομία  που ήταν και η αγαπημένη του ενασχόληση.

Στην εξωτερική πύλη ύψους 35 μέτρων διακοσμημένη με γαλάζιο-μπλέ άστρα υπάρχει σε κουφική γραφή επιγραφή που λέει: Αυτή η μεγαλοπρεπής πρόσοψη έχει τόσο ύψος ώστε να είναι διπλάσιο από τους ουρανούς και τόσο βάρος ώστε η ραχοκοκαλιά  της γης να κοντεύει να καταρρεύσει.

Στους χώρους της  εσωτερικής  αυλής του μεντρεσέ υπάρχει άγαλμα του Ulugh Βek με τους άλλους καθηγητές της σχολής, ένα μικρό τζαμί και ένα επίσης μικρό μουσείο με τα έργα του Ulugh Βek του 17ου αιώνα.

Μετά 200 χρόνια, από το 1619-1636, κτίστηκε ακριβώς απέναντι ένας άλλος μεντρεσές σαν καθρέπτης του μεντρεσέ του Ulugh Βek, παρά το ότι το Κοράνι αντιτίθεται στην συμμετρία.

Η ουσιαστική του διαφορά από τον μεντρεσέ του Ulugh Βek είναι ότι δεν διαθέτει τζαμί.

Ονομάζεται Shιr Dor που σημαίνει του Λιονταριού ,λόγω των απεικονίσεων που έχει στην πρόσοψη του, παρά το ότι στο Ισλάμ απαγορεύεται η απεικόνιση ανθρώπων και ζώων.

Στην πρόσοψη του επίσης μια επιγραφή λέει: Ο εξασκημένος ακροβάτης της σκέψης που αναρριχάται με το σχοινί της φαντασίας ποτέ δεν θα φτάσει στην κορυφή των απαγορευμένων μιναρέδων.

Η επίδραση σε αυτόν τον μεντρεσέ της αισθητικής της Μπουχάρας φαίνεται στην επιλογή των χρωμάτων , του μπλε, του άσπρου, του κίτρινου και πράσινου.

Το σύνολο της πλατείας Registan συμπληρώθηκε μετά από 10 χρόνια (1646-1660), με την ανέγερση του 3ου, αλλά ψηλότερου (75μ)  μεντρεσέ Tilla-Kari , ανάμεσα στους άλλους δύο (35μ) με δύο πυργίσκους στις γωνίες αντί για μιναρέδες και διακόσμηση στην πρόσοψη ηλιακά σύμβολα και άνθη, σε χρώματα όπως του Shιr Dor.

Στην εσωτερική αυλή υπάρχει ένα τζαμί που η διακόσμηση του με φύλλα χρυσού έδωσε και το όνομα στον μεντρεσέ (καλυμμένος με χρυσό) αποτέλεσμα της μεγάλης ευημερίας της πόλης εκείνη την εποχή.

Έχει γίνει πλήρης αποκατάσταση του εσωτερικού του και είναι εμφανής στην φωτογραφία η προηγούμενη κατάσταση του.

Οι τρύπες που υπάρχουν είναι για να εξατμίζεται η υγρασία των τοίχων για  να μην καταστρέφεται η διακόσμηση.

Φεύγοντας από την Registan περνάμε από το κτήριο του παλιού παζαριού (Chorsu) της πόλης και βρισκόμαστε σε ένα μεγάλο πεζόδρομο με καταστήματα στις δύο πλευρές του.

Στην παλιά φωτογραφία φαίνεται το Chorsu ( για την ακρίβεια σημαίνει σταυροδρόμι) και η πλατεία Registan από την μεριά του πεζόδρομου, στο πλάι του οποίου υπάρχουν τα δύο λιοντάρια που αποτελούν το έμβλημα της πόλης 

Ο πεζόδρομος  οδηγεί στο καινούργιο στεγασμένο παζάρι της πόλης.

Τελικά έμεινα με την περιέργεια τι ήταν αυτό που πουλούσε στους  δύο κουβάδες η πωλήτρια και το οποίο αρκετοί που περνούσαν έβαζαν, όπως ο μικρός το δάκτυλο τους μέσα, το δοκίμαζαν και μερικοί αγόραζαν!

Πριν όμως να φτάσουμε σε αυτό βρίσκομε το περίφημο τζαμί της Bibi Khanum (σημαίνει η γηραιότερη γυναίκα) που έφτιαξε ο Ταμερλάνος μόλις γύρισε το 1399 από την εκστρατεία του στην Ινδία, φέρνοντας μαζί του 90 ελέφαντες με μάρμαρα για να κτίσει στην πρωτεύουσα ένα μνημειώδες τζαμί.

Στις φωτογραφίες φαίνεται από το πλάι και από την πρόσοψη η έκταση του συγκροτήματος όπως επίσης και η έκταση της αναστύλωσης που έχει γίνει.

Τα εξωτερικά τείχη έχουν  167μ μήκος και 109μ πλάτος, ο θόλος του τζαμιού φτάνει τα 40μ ύψος  και η είσοδος τα 35μ.

Στην  κεντρική του αυλή υπάρχει ένα, από μάρμαρο της Μογγολίας, αναλόγιο για το Κοράνιο που είδαμε στο Μουσείο Βιβλιοθήκης Μoyie Μubarek στην Τασκένδη.

Λόγω της ταχύτατης κατασκευής του μέσα σε 4 χρόνια ο χρόνος επέφερε σημαντικές ζημιές σε αυτό και ένας σεισμός το 1897 οδήγησε σε σημαντική κατάρρευση του. Το σημερινό κτίσμα είναι στην ουσία ανακατασκευή του από το 1974.

Υπάρχουν μερικές φωτογραφίες από εκείνη την εποχή που δείχνουν το μέγεθος της καταστροφής. Στην πρώτη απεικονίζεται η Σαμαρκάνδη και το Bibi Khanum από τον λόφο της Αφροσιάμπ.

Υπάρχει ένας χαριτωμένος μύθος σχετικά με το Bibi Khanum.

H Κινέζα σύζυγος του Ταμερλάνου απεφάσισε να το φτιάξει  το διάστημα που ο άνδρας της ήταν στην Ινδία, για να τον ευχαριστήσει.

Ο αρχιτέκτονας όμως που το κατασκεύαζε την είχε ερωτευθεί (η γριά κότα έχει το ζουμί!) και  δεν το τελείωνε αν δεν την φιλούσε, οπότε αυτή τελικά αναγκάστηκε να ενδώσει .

Όμως στο μάγουλο της έμεινε ανεξίτηλο το σημάδι από το φιλί ,οπότε όταν γύρισε ο Ταμερλάνος και το είδε την πέταξε από ένα μιναρέ και υποχρέωσε όλες τις γυναίκες να φοράνε φερετζέ ενώ ο αρχιτέκτονας την γλύτωσε παρά το κυνηγητό γιατί έβγαλε   φτερά και πέταξε στην Μέκκα!

Δίπλα από το τζαμί υπάρχει ο τάφος της Bibi Khanum.

Τα αξιοθέατα όμως της Σαμαρκάνδης δεν τελειώνουν εδώ και έτσι θα συνεχιστούν σε επόμενο ποστ.

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ

Α΄ ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ

Β΄ΤΑΣΚΕΝΔΗ ΜΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ

ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ

Δ΄ ΣΑΜΑΡΚΑΝΔΗ (β΄ μέρος) και ΣΑΧΡΙΣΑΜΠ

Ε΄ ΜΠΟΥΧΑΡΑ

ΣΤ΄ ΧΙΒΑ, ΜΙΑ ΑΝΑΛΛΟΙΩΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΙΑ