Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΦΘΟΝΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΣΙΚΑ ΤΟΥ ΓΕΙΤΟΝΑ

Ο Ανδρέας Συγγρός (1830-1899)  ήταν  τραπεζίτης, πολιτικός και εθνικός ευεργέτης. 

Έχει χαρακτηριστεί από τους ιστορικούς ως ο πιο ισχυρός άνδρας της εποχής του, μετά το Βασιλιά Γεώργιο Α΄, με αμφισβητούμενο μεν ρόλο στην πολιτική και οικονομική  ζωή της χώρας, αλλά και με αδιαμφισβήτητο και τεράστιο φιλανθρωπικό έργο.

Όπως γράφει η Λίζυ Τσιριμώκου μετά το 1870 οι  «άλλοι Έλληνες», της Διασποράς, όπως ο Συγγρός, δείγματα μιας παράταιρης ετερότητας, «ξαναχτυπούν» όχι πλέον ως θεσιθήρες αλλά ως κοσμοπολίτες επιχειρηματίες, βαθύπλουτοι «ομογενείς», σκληραγωγημένοι στη χρηματιστική ζούγκλα του εξωτερικού, που εισβάλλουν μαζικά και επιθετικά στη νηπιώδη ελλαδική αγορά, διαμορφώνουν σχεδόν εκ του μηδενός την «οικονομική ιδεολογία» της εποχής (βιομηχανία, τράπεζες, σιδηρόδρομοι, αεριόφως, οδοποιία) και καλλιεργούν συστηματικά την τέχνη των διαπλεκομένων συμφερόντων με την πολιτική εξουσία.

Χαρακτηριστικά γράφει ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο οποίος είχε χάσει σχεδόν όλη την περιουσία του που είχε επενδύσει σε μετοχές της εταιρείας Λαυρίου, σε ένα από τα πρώτα χρηματιστηριακά σκάνδαλα στην Ελλάδα και στο οποίο είχε εμπλακεί και ο Συγγρός:

«Οτε περιηγούμην εις τα ενδότερα της Σικελίας ο συνοδός μου μοί εδείκνυεν ανά παν βήμα παρεκκλήσιον, βρύσιν, ξενώνα ή άλλο ευσεβές ή φιλανθρωπικόν ίδρυμα ανεγερθέν διά της γενναιοδωρίας περιβοήτου τινός ληστού. Ούτω και παρ' ημίν ανεγείρει πτωχοκομεία και μουσεία εκ μετοχικών χρημάτων ο φιλογενής κ. Α.Σ.»

Αλλά άσχετα από τις διάφορες απόψεις για τον Συγγρό, ο Νίκος Δήμου εστιάζει το ενδιαφέρον του στην εικόνα που είχε  για τον φθόνο που διαχρονικά διακατέχει τους Έλληνες γράφοντας:

Στα «Αποµνηµονεύµατά» του (τόµος τρίτος, σελ. 153, εκδόσεις Εστία) ο  Ανδρέας Συγγρός γράφει ότι στις επιχειρηματικές δοσοληψίες δεν τον απασχολούσε ποτέ το τι θα κέρδιζε ο άλλος από τη συναλλαγή - «αλλά τι πρόκειται να κερδίσω εγώ εκ της εργασίας του». Και το έβρισκε «ελάττωµα σχεδόν γενικόν» στην Ελλάδα το να αναλώνονται οι «συναλλαττώµενοι» στο να ανακαλύψουν τι θα κερδίσει ο άλλος.

«Πολλάκις, φθάνοντες εις υπερβολάς υπολογισµών του αλλοτρίου κέρδους, εν τούτω τω συλλογισµώ, απορρίπτουσι την συναλλαγήν, ήτις δύναται να είναι ωφελιµωτάτη και εις τον απορρίπτοντα».

Δηλαδή: προκειμένου να µην κερδίσει ο άλλος κάτι παραπάνω, ακυρώνω τη συναλλαγή, παρ' όλο που θα ήταν «ωφελιμότατη» και για µένα.

(Όχι - δεν θέλω εγώ δύο κατσίκες, αλλά να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα!)

Το 1854 ο οξυδερκέστατος Εντµόν Αµπού (Edmond About, 1828-1885), που έζησε δύο χρόνια στην Αθήνα κι έγραψε τις εντυπώσεις του, είχε απορήσει για το γεγονός ότι κανένας Έλληνας δεν έλεγε καλή κουβέντα για τον άλλο - ακόµα κι αν ήταν πολύ σηµαντικός.

«Στους Έλληνες [...] η αγάπη της ισότητας εκφράζεται συχνά µε λυσσαλέο µίσος εναντίον όσων ανέρχονται ή κατέχουν. [...] Ρωτήστε έναν Έλληνα για τους μεγάλους άνδρες της χώρας του, δεν θα πιάσει έναν στο στόµα του χωρίς να τον λερώσει. Ο τάδε πρόδωσε, ο δείνα έκλεψε. [...] Δεν υπάρχει ένας Έλληνας που να τυγχάνει εκτίµησης στον τόπο του» («La Grèce Contemporaine», Μετάφραση Μ. Ι. Βόλαρης, 2014)

Έγραψε ο Στέλιος Ράµφος στο βιβλίο του «Time out» ότι το κυρίαρχο συναίσθηµα στη σηµερινή νεοελληνική κοινωνία είναι ο φθόνος.

 Αλλά όχι µόνο στη σηµερινή - όπως φαίνεται από τον Συγγρό ή τον Αµπού. Και ο ίδιος ο Ράµφος στο επόµενο βιβλίο του, «Πολιτική από στόµα σε στόµα», γράφει ότι το κακό ξεκίνησε «µετά το κλείσιµο των φιλοσοφικών σχολών από τον Ιουστινιανό» (σελ. 241). Τότε άρχισε το πέρασµα από τη λογική στο συναίσθηµα. Το να φτάσουµε στον σημερινό λαϊκισµό που δοξολογεί και εκμεταλλεύεται τον φθόνο, το µίσος, τη διάκριση ήταν θέµα φυσικής εξέλιξης...

Ο φθόνος είναι ο σκόρος της κοινωνίας. Κατατρώγει και διαβρώνει τα πάντα: και τους φθονούντες και τους φθονουµένους. Αναστέλλει κάθε δημιουργική προσπάθεια. Και µας καθηλώνει.

Ο Ανδρέας Συγγρός δεν σκεπτόταν καν την κατσίκα του γείτονα. Γι' αυτό απέκτησε πλούτη αµύθητα κι εµείς νοσοκομεία, σχολεία, άλση, λεωφόρους, θέατρα, μουσεία, ιδρύµατα, µέγαρα. Ας μοίρασε όµως όλα όσα είχε κερδίσει - τον φθόνο δεν τον γλίτωσε. Το λήµµα του στην ελληνική Βικιπαίδεια υιοθετεί αστήρικτες κατηγορίες και δεν περιέχει ούτε µία καλή κουβέντα. Μοναδικές κρίσεις: «Ο Γιάννης Κορδάτος χαρακτηρίζει τον Ανδρέα Συγγρό μηχανορράφο και επιδέξιο πολιτικάντη, άλλοι ως λωποδύτη φιλάνθρωπο, ενώ ο Τύπος της εποχής χρυσοκάνθαρο. Ο Τάσος Βουρνάς αναφέρει ότι παρίστανε τον Εθνικό Ευεργέτη για να εξαγοράσει τις αµαρτίες του».

Ένας πίνακας με τις ευεργεσίες του Συγγρού υπάρχει εδώ.