Η «ΔΙΠΛΗ ΓΛΩΣΣΑ» ή Ο ΕΞΩΡΑΪΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Το βιβλίο του δημοσιογράφου Γιάννη Βλαστάρη, διευθυντή επί 20ετία της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», «Λεξικό χωρίς γραβάτα» (εκδ. Αρμός), αισίως έφθασε στην έκτη εμπλουτισμένη έκδοσή του, έναν χρόνο μετά την πρώτη του κυκλοφορία.

Το πρόβλημα του συγγραφέα του είναι η συνεχής παραγωγή νέων όρων της διπλής γλώσσας, το new speek κατά τον Όργουελ και έτσι όπως λέει ο ίδιος: Ενώ βρισκόταν στο τυπογραφείο, ήδη είχα μαζέψει λήμματα που δεν πρόλαβα να συμπεριλάβω.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της διπλής γλώσσας που εξωραΐζει την πραγματικότητα, αποτελεί η ευρηματική επεξήγηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρη Γάκη :Δεν είναι κατασχέσεις, είναι αφαίρεση χρημάτων από κάποιους λογαριασμούς. Δεν είναι κατάσχεση λογαριασμών. Μην το λέτε έτσι.

Η ιστορία του λεκτικού εξωραϊσμού της πραγματικότητας υφίσταται από την εποχή της αρχαιότητας, όπως  αναφέρει και στην ομιλία του στο TED ο Βλασταρης, όταν με τον όρο «Αθηναϊκή Συμμαχία» κάλυπταν την κυριαρχία της Αθήνας στις κατακτήσεις της. Ο Θουκυδίδης επίσης μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο έγραφε πως οι νικητές δεν αλλάζουν μόνο τα γεγονότα αλλά και την περιγραφή τους. Αλλά και η Pax Romana δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ο Ρωμαϊκός ιμπεριαλισμός. Τέλος την 21^η Απριλίου δεν έγινε πραξικόπημα αλλά «Επανάσταση», οι παράνομοι μετανάστες απλώς ονομάζονται Παράτυποι. τα δε αυθαίρετα οικιστικές πυκνώσεις!

Την τακτική αυτή του εξωραϊσμού της πραγματικότητας  περιγράφει με γλαφυρό τρόπο και ο Ροΐδης στην Πάπισσα Ιωάννα όταν αυτή έλυσε το πρόβλημα του πως ημέρα νηστείας μπορούν να φάνε κρέας:

Βαπτίσατε, είπε, την χήνα  ταύτην  εις ιχθύν και φάγετε αυτήν αφόβως!

Το ίδιο ακριβώς έκανε  και ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως περιγράφει ο Βλαστάρης:

ξύπνησα σε μια χώρα που η κακή “Τρόικα” είχε πλέον εξαφανιστεί, παραχωρώντας τη θέση της στους περίφημους “Θεσμούς”, που οι κατάπτυστοι “δανειστές” είχαν μεταμορφωθεί σε ευγενικούς “εταίρους” που δεν αλώνιζαν στα υπουργεία αλλά αντίθετα συσκέπτονταν σε “κεντρικό ξενοδοχείο” – το οποίο δεν το αποκαλούσαμε Χίλτον, καθότι είναι πολυτελές και εμείς είμαστε αριστεροί –, για να οδηγηθούμε τελικώς σε κάτι απροσδιόριστα αισιόδοξο ονόματι “συμφωνία-γέφυρα”».

«Υπάρχουν όμως περίοδοι που το φαινόμενο της “διπλής γλώσσας” βρίσκεται σε έξαρση. Και νομίζω ότι αυτό που ζούμε αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι πρωτόγνωρο» επιμένει. «Είναι διαφορετικό να προσπαθείς να πλασάρεις ελκυστικά έναν ανασχηματισμό ονομάζοντάς τον “αναδόμηση” και διαφορετικό ο κ. Κατρούγκαλος να βαπτίζει τη μείωση των συντάξεων “αναπλαισίωση” του Ασφαλιστικού». 

Όπως όμως χαρακτηριστικά επισημαίνει, «οι περισσότερο πολιτικά διαστρεβλωτικοί όροι προήλθαν από τον Γιάνη Βαρουφάκη, τον Γιώργο Κατρούγκαλο και τον Νίκο Παππά. Γενικά πρωτοστατούν εκείνοι που έχουν καλλιεργήσει ένα προφίλ διανοούμενου. Δεν είναι εύκολο να σκεφτείς να διαψεύσεις ότι περνάς στα χέρια των μεταναστών χειροπέδες, κάνοντας λόγο για “πλαστικά δεσμά”. Προϋποθέτει μια νοητική επεξεργασία».

Πάντως όπως τονίζει ο Γιάννης Βλαστάρης ο μεγαλύτερος «αιμοδότης» του λεξικού του στο κομμάτι «των νεολογισμών και των χυδαίων κατασκευών» ήταν ο Παύλος Πολάκης.

«Βαστασοϊμπλέδες. Η λέξη απαντάται και ως “βαστασοϊμπλάκηδες” . «Ανήκει στον γλωσσικό θησαυρό του υπουργού Πολάκη. Την ίδια ώρα, βεβαίως, ο πρωθυπουργός... υπογράφει ό,τι του υπαγορεύει ο Σόιμπλε. Βλ. και Βοθροκάναλα, Δηθενάδες, Κόπι πάστε, Πλεκτό».

Παρά το γεγονός  ότι  ο Γιάννης Βλαστάρης προέρχεται από τον χώρο της Αριστεράς στην ερώτηση αν  ήταν τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία απαντά: «Δεν νομίζω ότι πρόκειται περί Αριστεράς. Η ηγετική της ομάδα πολιτικά ανδρώθηκε στις τελευταίες κακές στιγμές της Μεταπολίτευσης. Διαπαιδαγωγήθηκαν πάνω στην άγνοια κινδύνου. Όταν η κατάληψη στο σχολείο σου δεν σήμαινε καν τη στέρηση της πενταήμερης, πώς να μην παίξεις στα ζάρια την τύχη της χώρας; Προτιμώ να σκέφτομαι ότι στην τελευταία φάση της Μεταπολίτευσης ζούμε τη διαστροφή της Αριστεράς: κρατήσαμε τα σύμβολα με τις ιστορικές ερμηνείες τους και τα μεταφέραμε στη δική μας σκοπιμότητα που δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο αλλά πρόσημο κυνικό». 

Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο και ερευνητή Γιάννη Καλιόρη η επεξήγηση της Διπλής Γλώσσας είναι γιατί : αν αδυνατείς να κάνεις την πράξη σου ιδεολογία, κάνεις τη γλώσσα σου ιδεολογία. Παίρνεις ένα κακό έργο και το ωραιοποιείς ή ένα ανύπαρκτο και του δίνεις υπόσταση.
Ο εξωραϊσμός αυτός της πραγματικότητας έχει ως στόχο την ναρκοθέτηση του ορθολογισμού της κοινωνίας. Όπως αναφέρει ο ίδιος στο TED, μόνο σε 1 ½ χρόνο συγκέντρωσε για το βιβλίο του 350 λήμματα της εξουσίας  και όπως επεξηγεί  : Αν μια κοινωνία βομβαρδίζεται καθημερινά από αυτούς τους νεολογισμούς, στη χειρότερη περίπτωση ένα κομμάτι της πείθεται από αυτούς, ενώ ένα άλλο βρίσκεται σε σύγχυση ή θολώνει το πολιτικό του κριτήριο. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια “τεχνική εξουσίας”. Το θέμα δεν είναι να πείσουν ότι δεν είναι κακοί, αλλά να πείσουν ότι δεν είναι και τόσο κακοί. Και αφού δεν είναι τόσο κακοί, μήπως οι άλλοι είναι χειρότεροι από εκείνους; Προσπαθούν λοιπόν να δημιουργήσουν αυτή τη λογική της σύγκρισης, ώστε να ξεφύγουν από την κρίση επί του συγκεκριμένου. Για τρία χρόνια στη ναζιστική Γερμανία κανείς δεν μιλούσε για ολοκαύτωμα των Εβραίων, αλλά για “οριστική λύση”. Μίλαγαν για “κάμπινγκ εργασίας” και όχι για στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η “διπλή γλώσσα” οδηγεί σε μια σύγχυση είτε σε μια ανοχή είτε σε αποδοχή μιας πραγματικότητας, ακόμα και αν αυτή προσκρούει στη λογική. Αποτέλεσμα; Η νοητική σύγχυση μιας ολόκληρης κοινωνίας. 

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 4-6-2018

Γράφοντας ο Σταμάτης Φασουλής για την παράσταση  «Μαθήματα πολέμου» του Δημήτρη Λιγνάδη, που είναι μια δραματοποιημένη απόδοση της «Ιστορίας» του Θουκυδίδη με συρραφή ιστορικών γεγονότων ανθολογημένων από τα πέντε πρώτα βιβλία της «Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου», παραθέτει λίγα αποσπάσματα από τον επίλογο του Θουκυδίδη μετά το τέλος του εμφυλίου στην Κέρκυρα, στη μετάφραση του Γιάννη Λιγνάδη.

Σε αυτά διαπιστώνει κανείς πως η «διπλή γλώσσα»  υπήρχε από την αρχαιότητα, για τον ίδιο ακριβώς σκοπό, τον εξωραϊσμό της πραγματικότητας:

«Και διέστρεφαν

τις καθιερωμένες σημασίες των λέξεων,

ώστε να ταιριάζουν με τις πράξεις τους.

Έτσι η αλόγιστη τόλμη έγινε...

Συντροφική ανδρεία.

Η προνοητική εγκράτεια...

Εύσχημη δειλία.

Η σωφροσύνη...

Πρόσχημα ανανδρίας.

Η διεξοδική περίσκεψη και πρόληψη...

Αδυναμία δράσης.

Η παράφορη ορμή...

Ένδειξη ανδρισμού.

Ο εμπαθής με τον εμπρηστικό λόγο...

Πάντα αξιόπιστος.

Ο νηφάλιος που εξέφραζε κάποια αντίρρηση...

Ύποπτος.

...

Ο προνοητικός και αμέτοχος στις ραδιουργίες...

Υπονομευτής της παράταξης

και φοβιτσιάρης.

Όποιος πρόλαβε να κάνει πρώτος το κακό...

Άξιος.

Ακόμα κι ο συγγενικός δεσμός αλλοτριώθηκε...».

Αυτά ο Θουκυδίδης το 425 & 427 π.Χ.