ΑΓΑΠΗΤΕ ΑΔΕΛΦΕ ΒΑΣΙΛΕΙΕ

Τα δέντρα μπορεί να πεθαίνουν όρθια, όπως ήθελε ο τίτλος του θεατρικού έργου του Κασόνα, αλλά όταν είναι ζωντανά μπορούν να κοπούν και να γίνουν χαρτοπολτός και έτσι να δημιουργήσουν ένα από τα ωραιότερα δημιουργήματα του ανθρώπινου νου, που είναι το βιβλίο.

Το βιβλίο όμως αν δεν παραμείνει όρθιο σε μια βιβλιοθήκη πεθαίνει, όπως όταν μένει στις αποθήκες των εκδοτών, γιατί μετά από λίγο διάστημα ανακυκλώνεται και ξαναγίνεται χαρτοπολτός.

Τις σκέψεις αυτές τις έκανα όταν σε μια φιλική συγκέντρωση ο καθηγητής Ψυχιατρικής Θανάσης Τζαβάρας μας μοίρασε ένα βιβλίο του που σύντομα θα ακολουθούσε αυτή πορεία.

Το βιβλίο αυτό δεν έχει να προσφέρει τίποτα στην επιστήμη ή την λογοτεχνία.

Είναι όμως ένα βιβλίο που θα μπορούσες να το χαρακτηρίσεις κατάθεση ψυχής γιατί ουσιαστικά είναι ένας φόρος τιμής σε μια γενιά που χάθηκε αλλά συγχρόνως και μια ρεαλιστική απεικόνιση μιας ολόκληρης εποχής φτώχιας και μετανάστευσης μαζί με όλη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της από τους ίδιους τους ανθρώπους που τις βίωσαν .

Το βιβλίο για το οποίο γράφω έχει τον τίτλο Αγαπητέ αδελφέ Βασίλειε (Εξάντας 1999) και εκτός από τον Τσαβάρα έχουν συμβάλει στην εξαιρετικά αισθητική του εμφάνιση οι Δημ.Αγραφιώτης ,Δέσποινα Εξακουστίδου και Χάρης Σπυρόπουλος.

Ο πατέρας του Τζαβάρα ,Βασίλης ήταν το όγδοο και τελευταίο παιδί της οικογένειας του. Η μάνα του πέθανε στον τοκετό του το 1899 και ο πατέρας του την ακολούθησε μετά ένα χρόνο, όποτε το μωρό το μεγάλωσαν οι 3 αδελφές του, μεγαλύτερες από αυτόν κατά 15-18 χρόνια.

Τα υπόλοιπα 4 αδέλφια του μετανάστευσαν στην Αμερική στις αρχές του 1900 και έτσι ο Βασίλης μεγαλώνοντας δεν γνώρισε ποτέ τα αδέλφια του.

Ο Βασίλης αφού τελείωσε το σχολείο ήρθε στην Αθήνα σπούδασε στην Νομική, πήρε το πτυχίο του το 1923 και μετά από διαγωνισμό διορίστηκε στο Πανεπιστήμιο όπου και ήταν για πάνω από 3 δεκαετίες γραμματέας της Νομικής Σχολής.

Την μία και μοναδική φορά που επιχείρησε να πάει στην Αμερική να γνωρίσει τα αδέλφια του το 1939, αναγκάστηκε να αναβάλλει το ταξίδι του γιατί ο γιός του Θανάσης 15 ημερών τότε, έπαθε κοκίτη και κινδύνεψε να πεθάνει.

Τα γράμματα στον Βασίλη από τους συγγενείς στην Αμερική ξεκινούν από το 1933 και φτάνουν μέχρι το 1948 από τους απογόνους πια των μεταναστών, στα αγγλικά πλέον,γιατί και ο τελευταίος αδελφός πέθανε εκείνη την χρονιά.

Τα γράμματα σε μεγάλα διαστήματα το ένα από το άλλο, από τους διασκορπισμένους στην Αμερική αδελφούς, αναφέρονται σε καθημερινότητες αλλά διακρίνεις σε αυτά την αγωνία αλλά και το ενδιαφέρον των ξενιτεμένων γι΄ αυτούς που άφησαν πίσω τους ακόμα και αν δεν τους έχουν γνωρίσει ποτέ τους όπως τον αγαπητόν αδελφόν Βασίλειον.

Προφανώς το οικονομικό κράχ της Αμερικής έχει κτυπήσει τους αδελφούς εκεί που πήγαιναν να ορθοποδήσουν, γιατί όπως διαβάζουμε στο πρώτο γράμμα(6/1933) ...ο δυστυχής αδελφός μας έχασε περιουσίαν 100.000 η οικογένεια του δυστυχεί εγώ δε έχω μαζί μου το κοριτσάκι το μεγάλο.... αλλά και καθώς τα πράγματα αρχίζουν να βελτιώνονται διαβάζεις αργότερα ότι : Εσωκλείστως λαμβάνεις επιταγήν 25 δολλαρίων δέκα της Κλεοπάτρας δέκα πέντε εσένα και της Κατίνας.(12/1934)

Η προσπάθεια της πρώτης γενιάς των μεταναστών να διατηρήσουν την Ελληνικότητα τους είναι εμφανής από επιστολή του 1935 που έχοντας λάβει την φωτογραφία του Βασίλειου με την «αρεβονειαστική» του γράφει ένας εκ των εξ Αμερικής αδελφών με τα ελληνικά του της τρίτης δημοτικού:

Εφχαριστήθιμην και εχάριμεν όλοι μας...

Διότι εσύ δεν γνωρίζης τη έπραξα όπος αναγγάσω Ιωάννη και μακαρίτη Ανδρέα να πάρουν Ελλινίδας και ο ανδρέας εχάθη και ο Ιωάννης έχει μία γαιδούρα ,Και μαραζώνει καθημερινός και εμένα με μισούσαν διότη επήρα μια καλή Ελινίδα.

Υπάρχουν αναφορές για να κάνουν τα αδέλφια ένα ταξίδι επίσκεψης στην Ελλάδα που όμως δεν το κατάφεραν ποτέ, και το 1937 διαβάζουμε:

Εύχομαι να διήλθητε τας αγίας ημέρας του Πάσχα εν πλήρει υγεία και ευτυχεία. Έγώ ουδέποτε αιστάνθην τόσο πολύ την ξενητιά όσον εφέτος και τούτο πιστεύω είναι η ανυπομονιτεία μου να έλθω κάτω ...

Σε επιστολή του 1938 ο αδελφός που ζούσε στο Milwaukee ενημερώνει για τον θάνατο του άλλου αδελφού που ζούσε στην Νέα Υόρκη και παρά το σημαντικό αυτό γεγονός και τα χρόνια που λείπει από την Ελλάδα η νοσταλγία για την πατρώα γή είναι εμφανής, παρά τα 30 χρόνια απουσίας, στην παρακάτω φράση:

Γράψε μου δια το αμπέλι εάν το εφύτευσαν πάλι ή τί απέγεινεν.

Επίσης στο τελευταίο (1/1940) πριν τον πόλεμο γράμμα από το Detroit διαβάζει κανείς: Ός αφορά εμένα αν ζίσο το βγάζο το ισιτιρίομου να παο μια φορά στο χωριόμου θέλω. άλο τίποτα δεν θέλω.

Οι επιστολές ξαναρχίζουν τον Νοέμβριο του 1944 και ....όλοι ή ελλινες της αμερικής άγάλονται επή τη οπολεθέριση της πατρίδος, και μαζί με αυτές γίνεται και αποστολή μερικών επιταγών με δολάρια.

Το 1945 και το 1946 οι επιστολές έχουν σαν βασικό θέμα την αποστολή ενός παλτού στον Βασίλη (βάλε ένα ράπτη να σου πάρει τα μέτρα...) αλλά και τροφίμων όπως ντενεκέδες γάλα, Τούνα ψάρει, πάστα ντομάτα, φακές, ρίζη, ράου ζάχαρη,καφέ, αλλά και σαπούνια δια πλίσιμον ρούχων και προσόπου.

Ήδη πια η επόμενη γενιά των μεταναστών βρίσκει σιγά σιγά την θέση της στην κοινωνία που ζεί και διαβάζουμε πως:

Σηνάμα σου στέλνω ένα κομάτει αμερικανικής εφιμερίδος του Detroit μη τα μούτρατου Πής 25 Ιανουαρίου,ή ομάδα του ήπό την διεφθινσίν του το 20 τουέντη αεροπορικό σόματοι και εκέρδισαι Τα δύο καλίτερα μπέσιμπολ παιγνίδια με το στρατώ της ξηράς και έτσι έγηναι Στάμιον.

Το 1948 τα τελευταία γράμματα στα αγγλικά πλέον, είναι από την κόρη και του τελευταίου εν ζωή αδελφού που ανακοινώνει στην εν Ελλάδι οικογένεια τον θάνατο του πατέρα της.

Μεταξύ άλλων γράφει:

Λυπάμαι που δεν σας ήταν δυνατόν να τον δείτε από την στιγμή που για 40 χρόνια έφυγε. Δεν έχουμε φωτογραφία του πατέρα γιατί εκείνος ποτέ δεν τράβηξε.

Γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογο του βιβλίου ο Τσαβάρας πως όταν έφτασε στην Ελλάδα αυτό το τελευταίο γράμμα θυμάται πως : Είναι η πρώτη φορά που θυμάμαι τον πατέρα μου να κλαίει.

.

.

Οι φωτογραφίες είναι από διάφορες σελίδες του βιβλίου και κλικάροντας επάνω τους μπορούν να μεγαλώσουν.