ΕΤΟΙΜΟΛΟΓΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΑΘΥΡΟΣΤΟΜΙΑ

Ο ελευθερόστομος έμμετρος σατιρικός λόγος   είναι πολύ διαδεδομένος στην Κρήτη κυρίως με τις μαντινάδες.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα σας έχω μεταφέρει με τα ποστ μου από αυτά που υπάρχουν  στο βιβλίο του φιλόλογου συγγραφέα Ανδρέα Λενακάκη - Κρητικά αξεμούριστα -Ο ελευθερόστομος λόγος στην Κρητική παράδοση. Εκδόσεις Μύστις 2011- Ηράκλειο

 ( ΑΘΥΡΟΣΤΟΜΑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΞ ΣΤΗΝ 3η ΗΛΙΚΙΑ. και 

ΓΛΥΚΟΜΟΥΝΑ, ΦΑΡΜΑΚΟΜΟΥΝΑ, ΦΑΡΜΑΚΟΨΩΛΗΣ -ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ )

Από το βιβλίο αυτό ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι  το παρακάτω κείμενο, που το έχει δώσει στον συγγραφέα, ο οφθαλμίατρος Γιώργης Μαρκάκης,  ιδρυτής του φυσιολαογραφικού Μουσείου "Λυχνοστάτης" στο λιμάνι Χερσονήσου.
Την ιστορία την είχε  εξιστορήσει στον γιατρό ο Γιάννης Χασαπλαδάκης ή Καβρός  την τελευταία μέρα της θεραπείας του στην Οφθαλμολογική κλινική του, με την παράκληση, την οποία και τήρησε ο γιατρός,  να μην την κοινοποιήσει όσο θα ήταν εν ζωή .

Ο Γιάννης Χασαπλαδάκης ή Καβρός ως μυλωνάς είχε ασφάλεια ΤΕΒΕ. Έστειλε λοιπόν στο στο τέλος της χρονιάς το βιβλιάριο ασθενείας του στο υποκατάστημα ΤΕΒΕ Σητείας, ως όφειλε, για θεώρηση για το επόμενο έτος. Ο τότε διευθυντής ΤΕΒΕ Σητείας, ανθρωπος με χιούμορ, γνωρίζοντας τον Καβρό, του θεώρησε το βιβλιάριο και το παρέδωσε σε ένα ανιψιό του  μυλωνά, να του το κρατά στο μύλο.

-Μανολιό του λέει, δός το του μπάρμπα σου και πες του πως τού΄χω μέσα κι ένα σημείωμα.

Πήγε το παιδί στον μύλο, παρέδωσε παρέδωσε στον Καβρό το βιβλιάριο και τον ενημέρωσε ότι  μέσα στο βιβλιάριο υπήρχε και ένα σημείωμα.

-Κάτσε παιδί μου Μανολιό, να δω είντα μου γράφει, μπας και χρειάζεται πράμα απάντηση.

Και διάβασε ο Καβρός τις ευχές του διευθυντή του ΤΕΒΕ, που του ευχόταν για την γιορτή του (του Αη Γιαννιού) που θα ήταν σε μερικές μέρες

Στην εορτή σου εύχομαι να ζήσεις χίλια χρόνια

και της ψ..λής σου να την δεις, Γιάννη την καταφρόνια.

Να ζήσης χρόνους εκατό, να φύγει η δυναμή σου,

να καμπουριάσει η πλάτη σου, να μαραθεί η ψ..λή σου.

Να καίγεσαι να την θωρείς να ΄ναι ετσά πεσμένη,

να φτάνει ως το κατώφυλιο και μέσα να μην μπαίνει.

Και του χρόνου

                             Ο φίλος σου

                Δ/ντής υποκαταστήματος ΤΕΒΕ

Ο Καβρός βγαίνει στην αυλή του  μύλου και λέει στον ανιψιό του:

-Κάτσε παιδί μου Μανολιό, και εγώ θα σου φέρω μερικά καρύδια να σπάς, γιατί χρειάζεται απάντηση. 
Μπήκε μέσα, πήρε χαρτί και μολύβι και άρχισε να γράφει:

Μανόλη μου, σ΄ ευχαριστώ που στην επιστολή μου

από τον πάτο ως την κορφή γράφεις για την ψ..λή μου,

απού ΄ναι πράμα απόκρυφο, μα σαν το φανερώνεις,

και μ΄ ένα όνομα άσχημο το στόμα σου λερώνεις.

Κατέχω το, είν΄ όμορφη σαν είναι καυλωμένη,

μα έχει όνομα άσχημο και στο χαρτί δεν μπαίνει.

Κι η μ-πέννα, που ΄ναι άψυχη κι εκείνη τήνε χώνει,

κουκίδες βάνει στο χαρτί άμα τηνε σιμώνει.

Ακόμη και στ΄ αγάλματα δεν είναι τεντωμένη

κι η σμίλα τηνε πελεκά πάντοτε ζαρωμένη.

Πως είναι πράμα ιερό κατέχω το Μανόλη,

από ΄κεια βγήκε η ζωή, από κεια βγήκαμε όλοι.

Από ΄κεια βγήκε ο λαός, παπάδες, δεσποτάδες,

κι αν είναι από ψιλή γενιά, βγάνει και βασιλιάδες.

Εσένα ακόμη κελαηδεί, μα εμένα, η κακομοίρα,

σαράντα χρόνους δούλευε στην ίδια γαλαρία.

Εσένα κλέβει που και που και βάνει και στουμούχα*,

μα εμένα εποδούλεψε κι είναι  συνταξιούχα.

Γι΄αυτό στο ΤΕΒΕ, αν μπορείς, γράφ΄την κι αυτή, Μανόλη,

να πάρει και αυτή σύνταξη καθώς την παίρνουν όλοι.

Κι αν θες και για υπογραφή, βαλ΄τη να υπογράψει,

σταγόνα, λέω, μια σταλιά για χάρη σου να στάξει.

Θαρρώ πως τα ΄παμε πολλά και πρέπει να ντραπούμε,

του χρόνου να ΄μαστε καλά και να τα ξαναπούμε .

Μανώλη μου να ΄σαι καλά, πάντα θα σ΄ έχω φίλο

εγώ ο Γιάννης ο Καβρός από τον μέσα Μύλο.

Δίπλωσε το χαρτάκι, το έβαλε σε ένα πρόχειρο φάκελο και το ενεχείρησε στο Μανολιό, που είχε εν τω μεταξύ αποφάει τα καρύδια, προκειμένου να το παραδώσει τη Δευτέρα στον αποδέκτη του

Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι η άμεση ικανότητα αρκετών Κρητικών για απάντηση με έμμετρο στίχο  σε οποιαδήποτε αθυρόστομη πρόκληση δεχτούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Στο ίδιο βιβλίο υπάρχουν σχετικά παραδείγματα από τα οποία θα σας μεταφέρω τρία  χαρακτηριστικά από κάποιο Λουλάκη που φαίνεται πως είχε ιδιαίτερη ικανότητα στις μαντινάδες.

Ο Λουλάκης είχε ήδη πολλά παιδιά και όταν ο γιος του ήταν στον στρατό η γυναίκα έκανε ακόμα ένα, το οποίο είχε σκοπό να το βαφτίσει πριν να επιστρέψει ο γιος του, που θα εκνευριζόταν με το νέο στόμα στην οικογένεια.

Όμως ο γιος γύρισε την μέρα της  βάφτισης  και ενώ στην αρχή δεν ήθελε ούτε να πάει στο σπίτι του τελικά τον ηρέμισαν , πήγε στην βάφτιση και στο γλέντι και εκεί όταν αρχίσανε τις μαντινάδες και μετά από πολλές αρνήσεις του, τον έπεισαν να πεί και αυτός μία, οπότε λέει:

Ετσέ μου δίνει ο διάβολος και θα τ΄ αποφασίσω

να πιάσω τον πατέρα μου και να τον μουνουχίσω.

Ο γέρο Λουλάκης ενθαρρυμένος που ο γιος του ξεπέρασε το πρόβλημα του απαντά:

Καλά θα κάμεις, γιόκα μου, και πιάσε το σκεπάρνι

να κόψεις την πουλάδα μου, γιατί το πολυκάνει.

Ο ίδιος σε ντουκιάνι (καφενείο) στα Καστελιανά Μονοφατσίου όταν κάποιος που πέρδεται γυρίζει ντροπιασμένος και λέει στην ομήγυρη :

-Συγγνώμη, αλλά είναι φυσικό!

ο Λουλάκης  του απαντά:

-Βεβαίως είναι φυσικό, κι απού΄χει κώλο κλάνει!

Μα να΄ναι αυτός κι ο κώλος του και όχι στο ντουκιάνι!

Τέλος ο ίδιος πάλι έχει πάει σε σύντεκνο του στην Βιάννο και κατά την συνήθεια της εποχής αυτός τον πείθει να μείνει και να κοιμηθεί εκεί παρά το ότι το σπίτι είχε μόνο ένα δωμάτιο στο οποίο κοιμόντουσαν κατάχαμα το ζεύγος με τα 7 παιδιά τους.

Αφού ξάπλωσαν την νύχτα  ξαφνικά ένα χέρι πιάνει την ....οικογένεια του Λουλάκη και την κρατάει συνέχεια όλη την νύχτα.

Αυτός σεβόμενος τον σύντεκνο του δεν κάνει τίποτα και το πρωί όντας τίμιος του λέει :

Σύντεκνε, η συντέκνισσα δεν είναι μπιστεμένη,

ούλη ν την νύχτα  την ψωλή την είχε χουφτωμένη.

Ο σύντεκνος  που και αυτός ήταν μαντιναδόρος και ετοιμόλογος του λέει:

Σύντεκνε, εγώ την βαστούνε με την δεξά μου χέρα,

μη σηκωθεί η γι-άτιμη και γείρει παραπέρα.

*στουμούχα=μουστούχα (μτφρ. προφυλακτικό)

Οι φωτογραφίες είναι της NELLY'S  από το 1939