Παρασκευή 15 Οκτωβρίου 2010

ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ




Όταν είδα το πρώτο επεισόδιο από το Νησί από το βιβλίο της Βικτόρια Χίσλοπ, σκέφτηκα πως θα ενδιέφερε μερικούς να γράψω δυό λόγια για την Σπιναλόγκα και να δημοσιεύσω μερικές φωτογραφίες από την επίσκεψη μου εκεί την φετινή άνοιξη.
Όπως έγραφα και στην ανάρτηση μου για την Γραμβούσα , μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669 οι Βενετοί κράτησαν τα τρία μικρά νησιά της, τη Γραμβούσα, τη Σούδα και τη Σπιναλόγκα και τα οργάνωσαν όσο καλύτερα μπορούσαν.
Σπιναλόγκα την ονόμασαν οι Ενετοί γύρω στον 13ο αιώνα.
Υπάρχουν δύο εκδοχές για την ονομασία αυτή.
Η μία θεωρεί ότι προέρχεται από την παραφθορά από αυτούς του τοπωνύμιου «στην Ολούντα» σε Σπιναλόντε αρχικά και στην συνέχεια σε Σπιναλόγκα, όνομα ήδη γνωστό σε αυτούς από το ομώνυμο τότε νησάκι στην Βενετία που ονομάζεται σήμερα Giudecca.
Η άλλη θεωρεί ότι προέρχεται από το σχήμα της νήσου που μοιάζει με μακρύ αγκάθι ((Spina=αγκάθι, longa=μακρύ),
Τέλος το 1957 που είχε πλέον αρχίσει η προσπάθεια χρήσης ελληνικών ονομάτων σε όλα τα ξένα τοπωνύμια εμφανίστηκε το όνομα Καλυδών.
Το νησί χωρίζεται από την χερσόνησο Σπιναλόγκα ή Κολοκύθα, η οποία ενώνεται με ένα στενό ισθμό με την Ελούντα και κλείνει τον κόλπο.
O Ενετός χαρτογράφος Vincenzo Coronelli αναφέρει πως το ρηχό πέρασμα των 170 μέτρων, που απέχει η Σπιναλόγκα από την χερσόνησο το άνοιξαν το 1526 οι Ενετοί, μια πληροφορία που δεν έχει διασταυρωθεί, για να μπορέσει έτσι να γίνει το φρούριο απόρθητο.
Ο κόλπος της Ελούντας είναι υπήνεμος και γι΄ αυτό από το 1928 μέχρι το 1939 στον κόλπο αυτό προσθαλασσώνονταν για ανεφοδιασμό τα υδροπλάνα της Αγγλικής αεροπορικής εταιρείας Ιμπέριαλ.
Από την αρχαιότητα στην περιοχή αναφέρεται πως υπήρχαν τείχη που προστάτευαν την αρχαία Ολούντα. Ίχνη των τειχών αυτών υπήρχαν τον 16ο αιώνα. Πάνω σ' αυτά τα τείχη έχτισαν οι Ενετοί τα δικά τους (1579-1586) και οχύρωσαν το φρούριο στο νησάκι το οποίο είχε 35 κανόνια.
Η Σπιναλόγκα είναι το τελευταίο μέρος της Κρήτης που κατέλαβαν μετά από πολιορκία οι τούρκοι το 1715 ,70 ολόκληρα χρόνια μετά την κατάληψη από αυτούς της νήσου .Πολλοί χριστιανοί βρήκαν εκεί προστασία από τους διωγμούς των Οθωμανών.
Η Σπιναλόγκα στις αρχές του 19ου αιώνα κατοικήθηκε από Τούρκους οι οποίοι ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία, την αλιεία και το εμπόριο. Το 1834 είχε 81 μουσουλμανικές οικογένειες, ενώ το 1881 είναι έδρα του ομώνυμου δήμου με 1112 κατοίκους. Οι Τούρκοι είχαν καταφύγει εκεί μετά τις επαναστάσεις στην Κρήτη του 1866 και του 1878.Το έτος 1900 καταργήθηκε ο Δήμος και ο οικισμός μειώθηκε στους 272 μουσουλμάνους κατοίκους.
Οι κάτοικοι της Σπιναλόγκας την εγκατέλειψαν το 1904, έτος που η Κρητική Πολιτεία μετέφερε στο νησί αρχικά τους 251 λεπρούς της Κρήτης. Μετά το 1913 μεταφέρθηκαν σταδιακά ασθενείς προερχόμενοι από την υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και από άλλες χώρες του εξωτερικού, αυξάνοντας τον αριθμό των ασθενών στους 1000. Η Σπιναλόγκα μετατράπηκε εκείνη την περίοδο σε “Διεθνές Λεπροκομείο”.
Το 1948 ανακαλύφθηκε στην Αμερική το φάρμακο που θεράπευε το μυκοβακτηρίδιο της λέπρας.
Από το 1948 έως το 1957,που καταργήθηκε το λεπροκομείο, ο αριθμός των ασθενών της Σπιναλόγκας άρχισε να μειώνεται δραστικά. Όσοι ασθενείς θεραπεύθηκαν επέστρεψαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Οι 20 πιο βαριά ασθενείς μεταφέρθηκαν στην Αθήνα στο Νοσοκομείο Λοιμωδών νόσων που βρίσκεται στην Αγ. Βαρβάρα στο Αιγάλεω .

Την άνοιξη, μαζί με πλήθη ξένων επισκεφτήκαμε την Σπιναλόγκα με καΐκι από την Πλάκα.
Ελάχιστα κτίσματα έχουν ανακαινιστεί ,και τα περισσότερα βρίσκονται στον δρόμο που υπήρχαν τα καταστήματα που είχαν φτιάξει οι ασθενείς.
Γύρω από το νησί υπάρχει ένας περιφερειακός δρόμος και στην βόρεια πλευρά του βρίσκεται και το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα που έφτιαξαν οι λεπροί.
Η εικόνα αυτού του τόπου που μαρτύρησαν τόσοι άνθρωποι σου δημιουργεί ένα σφίξιμο στην καρδιά όσο σου έρχονται στο μυαλό οι διάφορες ιστορίες που έχεις ακούσει για εκεί και έρχεται σε αντίθεση με την ομορφιά που τοπίου γύρω σου. Επιστρέφοντας με το καΐκι αφήνεις πίσω σου το θλιβερό παρελθόν της Σπιναλόγκας και αντικρίζεις μπροστά σου την ανάπτυξη που έχει σήμερα η περιοχή που οφείλεται στην μοναδική φύση της αλλά και σε όλη αυτή την ιστορία που ερεθίζει την φαντασία των ανθρώπων, με αποτέλεσμα η Σπιναλόγκα να είναι μετά την Κνωσό ο πιο επισκέψιμος χώρος της Κρήτης.











Για την Σπιναλόγκα έχουν γράψει στο παρελθόν, πριν την Βικτόρια Χίσλοπ, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, που δημοσίευσε το 1914 την Άρρωστη Πολιτεία της αφηγούμενη μια ερωτική ιστορία που διαδραματίζεται στο νησί, και ο Θέμος Κορνάρος, που το 1933 έδωσε στον έξω κόσμο τη δική του καταγγελτική μαρτυρία με τον τίτλο Σπιναλόγκα.
Τα κείμενα αυτά μόλις επανακυκλοφόρησαν σε ένα τόμο από τον Καστανιώτη με τον τίτλο «Θέμος Κορνάρος - Γαλάτεια Καζαντζάκη. Το νησί των σημαδεμένων - Η άρρωστη πολιτεία».
Επίσης στο παρελθόν υπήρξαν και δύο ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ για την Σπιναλόγκα.
Το 1967, ο νεαρός τότε, και πασίγνωστος σήμερα σκηνοθέτης Werner Herzog, γύρισε ένα πειραματικό 12λεπτο ντοκιμαντέρ το Letzte Worte, με θέμα τον καλύτερο λυράρη της Κρήτης που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Σπιναλόγκα, και όταν αυτή καταργήθηκε και έφυγαν από εκεί όλοι οι λεπροί, εκείνος έμεινε μόνος στο νησί αρνούμενος να γυρίσει πίσω . Με αυτό το ντοκυμαντέρ κέρδισε το μεγαλύτερο βραβείο του Oberhausen Film Festival.



Το 1973 ο Jean Daniel Pollet γύρισε το 40 λεπτών ντοκιμαντέρ του L'Ordre με θέμα την Σπιναλόγκα και τους ασθενείς της στο οποίο και εμφανίζονται και οι τελευταίοι ασθενείς που διέμεναν στον οικισμό τους στο νοσοκομείο Λοιμωδών.



Τέλος και δυο λόγια για την λέπρα που είναι μια λοιμώδης νόσος οφειλόμενη σε μυκοβακτηρίδιο. Μεταδίδεται με τα σταγονίδια από το αναπνευστικό. Έχει χρόνο επώασης από μερικές εβδομάδες μέχρι 30 χρόνια, συνήθως όμως τα 3-5 χρόνια.
Δεν είναι εύκολα μεταδιδόμενη νόσος, δεν μεταδίδεται σεξουαλικά, και το 95% του πληθυσμού έχει φυσική ανοσία στην νόσο ενώ οι ασθενείς μετά από 2 εβδομάδες θεραπεία δεν είναι μεταδοτικοί.
Η λέπρα είναι πρωταρχικά μια κοκκιωματώδης νόσος των περιφερικών νεύρων και των βλεννογόνων του ανωτέρου αναπνευστικού με τις δερματικές εντοπίσεις σαν πρωταρχικό σημείο της νόσου.
Στην Ελλάδα έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί αν και πρόσφατα έχουν αναφερθεί 21 περιπτώσεις σε χωριό της Κρήτης.
.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ 19-10-10
.
Εκτός όμως από τις παραπάνω ταινίες ευτυχώς ένας φίλος μου θύμισε πως και μια ελληνική ταινία του 1958 έχει υπόθεση που διαδραματίζεται στην Σπιναλόγκα και έχει και πλάνα από αυτήν εκείνης της εποχής.
Είναι η πρώτη ταινία της Λίλας Κουρκουλάκου ,το Νησί της Σιωπής με πρωταγωνιστές τους: Γιώργο Καμπανέλλη, Νίνα Σγουρίδου, Ορέστη Μακρή, Γιάννη Σπαρίδη, Τζ. Κουρκουλάκο.
Η ταινία ήταν η επίσημη Ελληνική συμμετοχή το 1958 στο Φεστιβάλ της Βενετίας.


Την ταινία μπορείτε να την δείτε στο youtube 01 02 03 04 05 06]
ΠΡΟΣΘΗΚΗ 2η 15-12-2010
.
Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για την ύπαρξη και μουσουλμάνων λεπρών στην Σπιναλόγκα δημοσιεύτηκε στην Ε με τίτλο: Το 1924 ανταλλάξαμε και λεπρούς.
.

17 σχόλια:

  1. Ευχαριστω,βλεπω κα ξαναβλεπω,
    ακουω και ξανακουω την μουσικη απο το πρωτο βιντεο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. είχα διαβάσει τη Σπιναλόγκα του Κορνάρου όταν ήμουνα 14 χρονών.Έβλεπα εφιάλτες γιά χρόνια.Δεν το ξαναδιάβασα από τότε, αλλά νομίζω πως αν ήθελε κάποιος να το κάνει σενάριο , θα γινόταν πολύ καλύτερο από της Βικτώριας.
    Δεν το ήξερα πως τη τζιουντέκα τη λέγανε σπιναλόγκα, γιατί και τότε με την πανούκλα, τζουντέκα την έχουνε γραμμένη.
    δ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πως σε θαυμάζω που γράφεις αυτά τα πολύ ενδιαφέροντα, πολυδιάστατα και εμπεριστατωμένα και μάλιστα τόσο συχνά!!!

    Η λέπρα έχει πράγματι το κοινωνικό στίγμα, ακόμα και στις μέρες μας. Η θρησκεία μας έμαθε, πλαγίως ίσως αλλά χωρίς να αφήνει χώρο για αμφισβήτηση, ότι ο Θεός στέλνει τις αρρώστειες για να μας δοκιμάσει και μόνο οι παπάδες με τα κόκκαλα και τις ζώνες μπορούν να τις αντιμετωπίσουν, αντί των γνωστών χρυσοβούλων, ταμάτων κλπ βεβαίως βεβαίως...

    Από τις μέρες του Χριστού, οι άνθρωποι απέφευγαν τους λεπρούς, αφού και η όψη τους ήταν τρομερή. Ακόμα και σήμερα η ανάμνηση διασώζεται στις διάφορες Β-ταινίες τύπου ζόμπι. Νομίζω ότι στο παρελθόν όλες οι δερματικές αρρώστιες θεωρούνταν λέπρα, ως ότου οι ενέσεις 666 νίκησαν τη σύφιλη και τα αντιβιοτικά άλλες σχετικές αρρώστιες (δεν είμαι και γιατρός...). Μετά το 1948, όταν νικήθηκε και η Χάνσεν, πολλοί θα έχασαν το ψωμί τους! Ευτυχώς που την ίδια εποχή αποδόθηκε η εξάπλωση του κομμουνισμού σε κάποιο είδος ιού, οπότε η ανεργία των ανησυχούντων δεν εξαπλώθηκε υπερβολικά.

    Άραγε πως θα αντιδρούσε η σημερινή δυτική δημοκρατία αν υπήρχε κάποιος ανάλογος ιός; Θα απομόνωνε τους ομοφυλοφίλους (όπως ακόυστηκε κάποτε τη δεκαετία του 80), θα απαγόρευε τα υπαίθρια κοτέτσια (όπως με το SARS), θα στόχευε τους μετανάστες που έχουν φυματίωση, θα γέλαγε με τα παιδιά που κυνηγούν τον τρελό του χωριού (όπως διαχρονικά συμβαίνει), ή τι άλλο, όπως προτείνουν κάποιες εκφοβιστικές ταινίες, τύπου "I am legend"?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. κι΄γω ευχαριστω και μπραβο . μεγαλη υποθεση το ιντερνετ και τα μπλοκ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. AdeGia-
    Φαίνεται πράγματι ότι ήταν σπουδαίος μουσικός.

    demetrat-
    Η καταγγελτική γραφή του Κορνάρου δεν θα είχε την ίδια επιτυχία σήμερα που δεν υφίσταται το λεπροκομείο.

    argosholos-
    ανώνυμος-
    Σχόλια σαν και τα δικά σας μου θυμίζουν αυτό που είχε πεί ο Μπραμς όταν μεγάλωσε και τον τιμούσαν όλοι: Δεν με ενδιαφέρουν τα παράσημα αλλά μ΄ αρέσει τόσο πολύ να μου τα δίνουν!
    Όσο για την όψη των λεπρών από τις αλλοιώσεις που γίνονταν στο πρόσωπο άρχιζαν να μοιάζουν με του λιονταριού γι΄αυτό και ονομάζονταν "λεόντιο προσωπείο"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αθεόφοβε όπως πάντοτε άλλωστε πολύ ενδιαφέρουσα η ανάρτηση σου. Εχω επισκεφτεί την Σπιναλόγκα και μάλιστα θυμάμαι ότι μας είχαν πει ότι οι τελευταιοι Τουρκοι κατοικούσαν εκεί και έφυγαν όταν αποφασίστηκε η ίδρυση λεπροκομείου στο νησί.

    Πρόσφατα μου έστειλαν και ένα βίντεο σε email το οποίο δεν ξέρω από που προέρχεται. Ισως δηλαδή να είναι κομμάτι από τα βιντεάκια που ανέβασες.

    http://www.youtube.com/watch?v=C7yg9E6WAm0&feature=player_embedded

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. NdN-
    To βίντεο που γράφεις περιέχει αποσπάσματα από το δεύτερο ντοκιμαντέρ (L'Ordre), και έχουν μέσα τέως ασθενείς με τις παραμορφώσεις από την λέπρα που ζούσαν στο Λοιμωδών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Αλλο ενα εμπεριστατωμένο και πλήρες ποστ...
    Δεν είδα το 1ο επεισόδιο αλλά 'ακουσα απ όλους διθυραμβικά σχόλια...Αντε τώρα να παλέψεις με τις θυγατέρες που θα θέλουν να δουν αυτή την αηδία,το next top model...Τα βιντεάκια θα τα δω (αν αντέξω..)εν ευθέτω χρόνω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Δεν ξέρω για την συνέχεια αλλά το πρώτο επεισόδιο μου φάνηκε αρκετά αργό σε ρυθμό ποντάροντας στην δημιουργία συναισθημάτων συμπαθειας για το δραμα της πρωταγωνίστριας.
    Σαφώς βέβαια η σειρά ξεφεύγει από τα συνήθη κατασκευάσματα της τηλεόρασης χωρίς όμως να προσθέτει τίποτα το νέο από σκηνοθετικής πλευράς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Να λοιπόν κι άλλα κομμάτια ιστορίας για τα οποία δεν είχα ιδέα. Και ενώ έχω γυρίσει την Κρήτη απ' άκρη σ' άκρη μερικές φορές η βορειοδυτική γωνία μου ήταν άγνωστη. Παρατηρώ στον χάρτη παραπάνω ότι γράφεται, και σαν "χερσόνησος" και σαν "κάστρο": "Σιναλόγκα" αντί για "ΣΠιναλόγκα". Αλλοιώθηκε η λέξη ανά τους αιώνες;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Η χερσόνησος στην άκρη της οποίας είναι η Σπιναλόγκα ονομάζεται και αυτή Σπιναλόγκα ή Κολοκύθα,ή Κολοκυθια όπως αναγραφει ο χαρτης.
    Σαν Κάστρο είναι,όπως είναι φυσιολογικό,ο χαρακτηρισμός του στον χάρτη όπως αντίστοιχα οι πλαζ στον κόλπο χαρακτηρίζονται από τις ομπρέλες.
    Το Σιναλόγκα είναι προφανώς ορθογραφικό λάθος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Το "π" που έλειπε από τα μικρά γράμματα το είδα αλλά κοτζάμ ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ μου ξέφυγε, και στο σχόλιό μου έκανα τον ήλιο να ανατέλει από τη δύση. Πως την έχασα την Σπιναλόγκα; έχω φωτογραφήσει πολύ γύρω απ' τον Άγιο Νικόλαο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Εξαιρετικο πόστ, συγκλονιστικές οι στιγμές με το οδοιπορικό στο νησί,και ο λεπρός που μιλάει. Είναι η πρώτη μου επαφή ακουστική ή οπτική με ο νησί αυτό, που όντως στο μυαλό μου φαντάζει σαν ενας Άδης, μυστηριώδης και φρικιαστικός. Είναι το είδος του χώρου που πραγματικά σχεδόν ηδονίζέι όποιον κυνηγάει ιστορίες αυτού του απίθανου κόσμου. Οταν κάποτε πάω στην Κρήτη, θα το βάλω στο πρόγραμμά μου. Πολύ ενδιαφέρον.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Ο λυράρης που παίζει στο πρώτο βίντεο το ρόλο του λεπρού-λυράρη είναι ο περίφημος Αντώνης Παπαδάκης ή Καρεκλάς, και φυσικά δεν ήταν ποτέ λεπρός.
    Περισσότερα στο http://blog.mantinades.gr/2009/01/02/optiko-ntokoumento-o-kareklas-se-ntokimanter-tou-1968/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Locus Publicus-
    Το μέρος υποβάλλει στον επισκέπτη την ιστορία του.

    Γιώργος-
    Ευχαριστώ για την πληροφορία και με εντυπωσίασαν οι γνώσεις των σχολιαστών για την κρητική μουσική και τους μουσικούς.
    Είναι ευτύχημα που υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι που ασχολούνται με σοβαρότητα για την μουσική του τόπου τους που έχει καταφέρει να κρατήσει ζωντανή την μουσική του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να παρακολουθήσετε το ντοκιμαντέρ του Lean Daniel Pollet που γυρίστηκε με τίτλο L’ Ordre, με Ελληνικούς υπότιτλους...

    http://www.cretainfo.net/records.asp?lang=0&cat=331&subcat=430

    ΑπάντησηΔιαγραφή