ΟΜΟΝΟΙΑ, ΜΙΑ ΠΟΛΥΠΑΘΗ ΠΛΑΤΕΙΑ

Η πιο πολύπαθη πλατεία της Αθήνας δεν είναι άλλη από την Ομόνοια.

Η περιοχή,όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα της χώρας, ήταν μακριά από το κέντρο της   και εκεί κατέληγαν δύο ρέματα το ένα από την σημερινή Σταδίου και το άλλο από την Πανεπιστημίου .Όπως έγραφε η εφημερίδα ΕΒΔΟΜΑΣ στις 12/10/1886  "ότε η πόλις των Αθηνών έληγε είς τα σημερινά Χαυτεία ο Χώρος της πλατείας Ομονοίας εχρησίμευσε προς εναπόθεσιν σκυβάλων και των υπό των οδοκαθαριστών αποκομιζομένων ακαθαρσιών της πόλεως."

Η πλατεία  ήταν αρχικά τετράγωνη,στα σχέδιο του Κλέανθη, ο οποίος εκεί τοποθετούσε τα Ανάκτορα και γι΄αυτό την ονόμαζε Πλατεία των Ανακτόρων,  περιορίστηκε όμως σε έκταση και έγινε  κυκλική, στο σχέδιο του Klenze, ο οποίος τα Ανάκτορα τα έβαζε στον Κεραμικό την μετονόμασε σε Πλατεία Όθωνος,  αλλά μέχρι το 1849 παρέμεινε αδιαμόρφωτη, οπότε τότε πλέον  ξαναγίνεται τετράγωνη. Στην συνέχεια από το 1857 μέχρι το 1861 γίνεται επιχωμάτωση, ισοπέδωση και δεντροφύτευση χωρίς όμως να σκεπαστεί το ρέμα της Σταδίου, ενώ έγιναν και οι πρώτοι εκβραχισμοί για ν' ανοίξει η Πανεπιστημίου.

 Η πλατεία έγινε θέατρο συγκρούσεων οθωνικών και αντιοθωνικών, ενώ εκεί ,τον Οκτώβριο του 1862, γιορτάστηκε και η έξωση του Όθωνα .Στη διάρκεια μάλιστα αυτού του εορτασμού μετονομάστηκε σε «Ομονοίας» ως πράξη συμφιλίωσης.

Τα επόμενα χρόνια μέχρι το 1900 είναι καθοριστικά για την πλατεία.

Αρχίζει η ανοικοδόμηση στην πλατεία και την γύρω περιοχή και η Ομόνοια αρχίζει να γίνεται το μέρος που αναπτύσσεται η κοσμική, μουσική και θεατρική ζωή της πόλης.

Το 1870  κάθε Πέμπτη και Κυριακή  η  Ορχήστρα της Φρουράς Αθηνών έπαιζαν σε μαρμάρινη εξέδρα έργα ευρωπαίων μουσικών ενώ μέχρι και βιεννέζικη ορχήστρα εμφανίστηκε σε καφενείο της περιοχής.

Στην θέση που κτίστηκαν μετά  τα διατηρητέα κτήρια Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος είχαν λειτουργήσει προηγουμένως δύο θέατρα.

Στο οικόπεδο που κτίστηκε το Μπάγκειο  προϋπήρχε οικία, στην οποία διέμενε η οικογένεια του Χαρίλαου Τρικούπη, μέχρι το 1883.
To 1887 άνοιξε το θερινό θέατρο Ομόνοια που στέγασε μετά το 1902 την Νέα Σκηνή του Χριστομάνου και στην συνέχεια την Μαρίκα Κοτοπούλη.

Στην θέση του το 1916 η Κοτοπούλη έκτισε το δικό της θέατρο.

Για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με την περιοχή της Ομόνοιας και επειδή η εικόνα της έχει αλλάξει αρκετές φορές στις φωτογραφίες της πλατείας έχω βάλει ένα αριθμό. Ένας αντίστοιχος αριθμός υπάρχει και στην επάνω φωτογραφία από την Google. Είναι το σημείο από το οποίο έχει ληφθεί η φωτογραφία.

Η πλατεία τα χρόνια αυτά δεντροφυτεύτηκε και απέκτησε υψηλούς φοίνικες,το 1877 φωτίστηκε με λάμπες φωταερίου ενώ ηλεκτροφωτίστηκε το 1902. Μέχρι το 1905 οι δρόμοι γύρω της, όπως φαίνεται και στην φωτογραφία ήσαν ακόμα με χώμα.

Το 1885 έφτασε υπογείως κάτω από την οδό Αθηνάς στην Ομόνοια το τραίνο σε σταθμό στο πλάι του Ξενοδοχείο Μέγας Αλέξανδρος εκεί που πρώτα έκαναν πιάτσα οι αμαξάδες.
Για να πεισθούν δε οι Αθηναίοι να χρησιμοποιήσουν το τραίνο, που ήταν πλέον υπόγειο από τον σταθμό του Θησείου μέχρι την Ομόνοια, επειδή φοβόντουσαν μην τους έρθει στο κεφάλι η οδός Αθηνάς παρήλασε σε αυτήν ολόκληρη πυροβολαρχία!

Ήδη πλέον στις αρχές του νέου αιώνα η Ομόνοια ήταν μια όμορφη καταπράσινη πλατεία με μεγαλοπρεπή κτήρια γύρω της και συγκέντρωνε όλη την κοσμική, πνευματική αλλά και μποέμ ζωή της πόλης. 

Σε αυτήν επίσης εκτέθηκαν και τα λάφυρα από τούς Βαλκανικούς πολέμους, ενώ όπως φαίνεται και στις φωτογραφίας συνυπάρχουν πλέον τα αμαξάκια με τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τράμ, με 3 γραμμές που ξεκινούν από την Ομόνοια.

Την 10ετια του 20 γύρω από την πλατεία υπάρχουν πολλά ανθοπωλεία,ενώ προ το τέλος της, τα μεγάλα δέντρα της πλατείας κόπηκαν για να σκαφτεί η πλατεία και να κατασκευαστεί ο υπόγειος σταθμός του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.

Έτσι έγινε δυνατή η κατάργηση του επονομαζόμενου "Θηρίου", του κατάμαυρου ατμοκίνητου τραίνου, που φαίνεται στην φωτογραφία στην αφετηρία του στην Πλατεία Λαυρίου, και το οποίο πήγαινε στην Κηφισιά βγάζοντας ντουμάνια καπνού και με  τέτοια ταχύτητα, που έλεγαν πως η απόσταση Αθήνας - Κηφισιάς είναι τρεις ώρες με το τρένο και... μία ώρα με τα πόδια!

Με τον υπόγειο πλέον σταθμό της Ομόνοιας έγινε πλέον εφικτή η δημιουργία μιας ενιαίας γραμμής από τον Πειραιά μέχρι την Κηφισιά.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 1-8-2016

Από την έξοδο του Μετρό που φαίνεται στην παραπάνω φωτογραφία, βγαίνει στις 24 Σεπτεμβρίου 1934, ο Πρίγκιπας-Διάδοχος Γουστάβος-Αδόλφος της Σουηδίας με την σύζυγό του Πριγκίπισσα Λουΐζα, που επισκεπτόταν επισήμως την Ελλάδα, συνοδευόμενος από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Αλέξανδρο Ζαΐμη.(Πηγή)

Η πλατεία πλέον είναι κυκλική, τα ανθοπωλεία έχουν μεταφερθεί επάνω σε αυτήν και ο εξαερισμός του υπογείου σταθμού το 1934 κρύφτηκε  σε 8 στήλες περιμετρικά της πλατείας οι οποίες έχουν  στην βάση τους από μία μούσα. Η ένατη μούσα η Καλλιόπη τοποθετήθηκε μέσα στον σταθμό δίπλα στα ουρητήρια και από τότε πλέον οι φαντάροι ξέρουν πολύ καλά τι πρόκειται να καθαρίσουν όταν στους στέλνουν "στην Καλλιόπη"!
Οι στήλες με τις μούσες δεν άρεσαν στους Αθηναίους γιατί η πλατεία έμοιαζε με τούρτα με κεράκια γύρω της και έτσι τελικά  δεν μπόρεσαν να μακροημερεύσουν γιατί το 1936 τις ξήλωσε ο τότε δήμαρχος Κοτζιάς.

Ο εξαερισμός του υπόγειου σταθμού έγινε με μεγάλες σχάρες οι οποίες τον χειμώνα συγκέντρωναν επάνω τους διάφορους φουκαράδες που κατέφευγαν εκεί για να ζεσταθούν με τον ζεστό αέρα που έβγαινε από κάτω!

Την ίδια χρονιά γκρεμίστηκε και το θέατρο που είχε κτίσει η Κοτοπούλη το 1916 και κτίζεται ο κινηματογράφος Κρόνος που από το 1951 ονομάζεται πλέον Κοτοπούλη και αποτελεί ένα από τους γνωστότερους κινηματογράφους της Αθήνας. Το 1976 κτίστηκε στην θέση του το κλειστό σήμερα ξενοδοχείο La Mirage.

Η πλατεία πλέον έχει χάσει τον κοσμικό χαρακτήρα που είχε παλιότερα αλλά τα καφενεία της σφύζουν από ζωή ενώ το φαρμακείο Μπακάκου αποτελεί σημείο συνάντησης όσων έρχονται από την επαρχία.
Για τον λόγο αυτό και τον Μάρτιο 1949 το τρακτέρ της FORD, από την αμερικανική βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ, διαφημίζεται εκεί.

Στις 15 Οκτωβρίου 1954 άρχισε η διαρρύθμιση του υπόγειου χώρου της Ομονοίας με την κατασκευή μιας υπόγειας πλατείας με τράπεζες, καταστήματα και ταχυδρομείο, αλλά και με τις πρώτες στην Ελλάδα κυλιόμενες σκάλες. Τα έργα ολοκληρώθηκαν το 1960 με τη διαμόρφωση της επιφάνειας της Πλατείας Ομονοίας σε τεχνητή λίμνη με σιντριβάνια βάσει σχεδίων του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου και του αρχιτέκτονα Κ. Μπίτσιου , έργο που είχε έρθει πρώτο το 1958 σε διαγωνισμό για την διαμόρφωση της πλατείας. Το έργο προέβλεπε και την τοποθέτηση αγάλματος του Ποσειδώνα που ποτέ όμως δεν τοποθετήθηκε. Η πλατεία έπαψε πλέον να είναι επισκέψιμη και αρχικά γύρω από το συντριβάνι  τοποθετήθηκαν χαλίκια αλλά μετά μπήκε γκαζόν.

Το έργο έγινε αντικείμενο σάτιρας ( εδώ από τον ΜΠΟΣΤ) λόγω των λοξών πιδάκων και ονομάστηκε το "λοξό της Ομόνοιας"

Συχνά στην πλατεία γινόντουσαν μεγάλες συγκεντρώσεις όπως  αυτή από την γενική απεργία του Φεβρουαρίου του 1987.
Μερικές όμως  φορές το συντριβάνι,το καλοκαίρι σε μέρες με καύσωνα, προσέφερε σωματική δροσιά σε τουρίστες και ένα ευχάριστο δροσερό οφθαλμόλουτρο στους οδηγούς που περνούσαν από εκεί ενώ  ψήνονταν στα αυτοκίνητα τους, που τότε δεν διέθεταν κλιματισμό.

Επί δημαρχίας Έβερτ το συντριβάνι αντικαταστάθηκε με τον Δρομέα του γλύπτη Βαρώτσου που έμεινε εκεί μέχρι την έναρξη των εργασιών για τον σταθμό του μετρό, οπότε και μεταφέρθηκε στη θέση που βρίσκεται μέχρι και σήμερα, στην πλατεία Μεγάλης του Γένους Σχολής, μπροστά στο ξενοδοχείο Hilton.

Δυστυχώς η ανάγκη για κατασκευή των σταθμών των δύο νέων γραμμών του μετρό, είχαν σαν αποτέλεσμα την εκ νέου καταστροφή της πλατείας ,η οποία έμεινε αρκετό καιρό γιαπί, ενώ  τελικά η μελέτη που προκρίθηκε για την νέα μορφή της θεωρήθηκε γενικά ως πλήρης  καταστροφή του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα της πλατείας που μεταβλήθηκε ουσιαστικά σε συγκοινωνιακό κόμβο.

Βέβαια ούτε το αρχικό σχέδιο της πλατείας που είχε βραβευτεί εκτελέστηκε, γιατί από τις  υδάτινες επιφάνειες που προέβλεπε τα νερά έσταζαν στον σταθμό, ενώ επίσης προστέθηκε εκ των υστέρων και η Πεντάκυκλος του Ζογγολόπουλου.
Ούτε όμως και αυτή λειτούργησε ποτέ ως υδροκινητική κατασκευή με την κίνηση των κύκλων να  ρυθμίζεται με τη ροή νερού.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ

H ΟΜΟΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ