atheofobos2: Ε΄ ΕΦΕΣΟΣ α΄ μέρος

Κυριακή 21 Δεκεμβρίου 2025

Ε΄ ΕΦΕΣΟΣ α΄ μέρος

(Τα κόκκινα νούμερα στο κείμενο αντιστοιχούν στα νούμερα αυτού του σχεδίου)

Η Έφεσος βρίσκεται κοντά στο Κουσάντασι και νότια της Σμύρνης, σε απόσταση 70 χλμ. Ο αρχαιολογικός της χώρος είναι ο πλέον πολυσύχναστος της Μικράς Ασίας, με περισσότερους από 2.500.000 επισκέπτες το χρόνο. Μεγάλο μέρος των μνημείων της πόλης έχει αναστηλωθεί.
Στο απόγειο της ακμής της, στις αρχές του 2ου αιώνα, η πόλη είχε 200.000 κατοίκους. Την εποχή αυτή αποκαλείται συχνά σε επιγραφές «πρώτη και μεγίστη μητρόπολις της Ασίας».

(28) Μπαίνοντας στον αρχαιολογικό χώρο αντικρύζουμε τα ερείπια των ιδιωτικών λουτρών Varius που κατασκευάστηκαν τον 2ο μΧ αιώνα από τον σοφιστή Flavius Damianus και διαθέτουν τα 3 κλασσικά για ρωμαϊκά λουτρά δωμάτια frigidarium (με κρύο νερό ), atepidarium ( με ζεστό νερό) και caldarium (με καυτό νερό).

(27) Απέναντι είναι η Άνω αγορά της Εφέσου(1ος μΧ, διαστάσεων 160x73m) που ονομάζεται και Κρατική Αγορά, για να διακρίνεται από την Εμπορική Αγορά, που βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης. Η Άνω Αγορά χρησίμευε ως χώρος για επίσημες και δημόσιες συναντήσεις.
(26) Δεξιά είναι ο ναός της αιγυπτιακής θεάς Ίσιδας. Ο Ναός της Ίσιδας κατεδαφίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Αυγούστου. Αντιπαθούσε έντονα τις αιγυπτιακές θεότητες επειδή του θύμιζαν τους πρώην αντιπάλους του - τον Μάρκο Αντώνιο και την αιγυπτιακή βασίλισσα Κλεοπάτρα.
(25) Κατηφορίζοντας την Ιερά οδό περνάμε από το Οντεόν για το οποία γράφω στο Β΄ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΑΤΡΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ- 3 ΙΕΡΑΠΟΛΙΣ, 4 ΕΦΕΣΟΣ

(24) και δίπλα από αυτό βρίσκουμε το Πρυτανείο που ήταν η έδρα των ηγεμόνων της αυτόνομης πόλης της Εφέσου και ο τόπος όπου τελούνταν επίσημες γιορτές, δεξιώσεις και συμπόσια. Δίπλα του βρισκόταν ο ναός της Εστίας, όπου έκαιγε μια αιώνια φλόγα. Τα σωζόμενα θραύσματα του πρυτανείου χρονολογούνται από την εποχή του αυτοκράτορα Αυγούστου. Ωστόσο, πιστεύεται ότι υπήρχε επίσημο κτίριο στην ίδια θέση από την ελληνιστική περίοδο, επειδή η μεταφορά του βωμού της αιώνιας φλόγας θα ήταν ένα πολύ δύσκολο έργο.

(23) Απέναντι από το Οντεον είναι η Κρήνη του Pollio (97μΧ) με αψίδα στην είσοδο, αφιερωμένη από την οικογένεια του Sextillius Pollio, που ήταν κατασκευαστής του υδραγωγείου που έφερνε νερό δωρεάν σε όλες τις κρήνες και τα σιντριβάνια της πόλης μέσω ενός διακλαδωμένου συστήματος σωλήνων από ψημένη πηλό.

(19) Ο ναός του Δομιτιανού (1ος μΧ) ήταν ο πρώτος ναός στην Έφεσο που χτίστηκε προς τιμήν του Ρωμαίου αυτοκράτορα αν και υποθέτουν ότι στην πραγματικότητα ανεγέρθηκε για τον αυτοκράτορα Τίτο.
Τον Δομιτιανό, ο οποίος αυτοαποκαλούνταν «ηγεμόνας και θεός», τον θεωρούσαν την αρχαιότητα ως τυραννικό και ανίκανο αυτοκράτορα. Μπροστά από τον ναό είναι η πλατεία Δομιτιανού στην οποία βλέπουμε σκαλισμένο ένα caduceus που ήταν σύμβολο του Ερμή και σήμερα της Ιατρικής και ίσως το κτήριο πίσω του να ήταν Νοσοκομείο. Απέναντι επίσης υπάρχει ένα ανάγλυφο της Νίκης. Χρησιμοποιήθηκε ως κιονόκρανο της Πύλης του Ηρακλή. Η θεά της νίκης απεικονίζεται με φτερά και κρατώντας ένα χρυσό φύλλο φοίνικα.

(18) Απέναντι υπάρχει το μνημείο του Mέμμιου (87μΧ) Ο Ρωμαίος γερουσιαστής Μέμμιος, υπηρετούσε ως κυβερνήτης της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας εκείνη την εποχή. Ήταν γιος του Ρωμαίου ποιητή Γάιου Μέμμιου και εγγονός του Σύλλα, ο οποίος θεωρούνταν μεγάλος ήρωας από τους Εφεσίους. Ο Σύλλας ήταν ο Ρωμαίος στρατηγός που απελευθέρωσε την Έφεσο από τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ και το Βασίλειο του Πόντου κατά τη διάρκεια του Πρώτου Μιθριδατικού Πολέμου το 87 π.Χ.
Στο μνημείο διακρίνονται οι μορφές του πατέρα και του παππού του.

(17) Η πύλη του Ηρακλή (4ος ή 5ος μΧ) βρίσκεται στην οδό των Κουρητών και χωρίζει το επάνω μέρος της πόλης από το κέντρο της φτάνοντας στην Μαρμάρινη οδό. Δύο μνημειώδεις πυλώνες από το κτίσμα, φέρουν ανάγλυφα του Ηρακλή ύψους 2,63μ. Η Πύλη περιόριζε την πρόσβαση στον δρόμο, εμποδίζοντας τη διέλευση οχημάτων.

(16) Από την πύλη του Ηρακλή αρχίζει η οδός των Κουρήτων που είναι μία από τις τρεις κύριες οδικές αρτηρίες της Εφέσου και οδηγεί στην Βιβλιοθήκη του Κέλσου . Το όνομά της προέρχεται από τους ιερείς που ονομάζονταν Κουρήτες, Κατά μήκος της οδού των Κουρήτων υπήρχαν κάποτε σιντριβάνια, αγάλματα και καταστήματα, αυτά δε που βρίσκονταν στη νότια πλευρά είχαν δύο ορόφους. Επειδή η Έφεσος μαστιζόταν συχνά από σεισμούς, τα κτίρια κατά μήκος της οδού των Κουρήτων υπέστησαν ζημιές και στη συνέχεια ανακαινίστηκαν. Μετά τον σεισμό του 4ου αιώνα μ.Χ., οι κίονες που κατέρρευσαν αντικαταστάθηκαν από άλλους, που συλλέχθηκαν από τις διάφορες περιοχές της πόλης. Έτσι η σύγχυση αρχιτεκτονικών ρυθμών είναι ορατή μέχρι σήμερα.

(15) Κατεβαίνοντας δεξιά μας βρίσκεται η κρήνη του Τραϊανού (2^ος μΧ) η μια από τις 3 μεγαλοπρεπέστερες της πόλης. Είχε δύο δεξαμενές και στην επάνω υπήρχε ένα κολοσσιαίο άγαλμα του αυτοκράτορα Τραϊανού, που στεκόταν στο κέντρο του κτιρίου, από το οποίο έρεε το νερό γεμίζοντας την δεξαμενή. Έχει διατηρηθεί η βάση του αγάλματος και ένα από τα πόδια. Το νερό από αυτήν κυλούσε σε χαμηλότερη και μικρότερη από όπου το έπαιρναν οι κάτοικοι.

(11) Στην ίδια πλευρά του δρόμου είναι τα λουτρά της Σεβαστικής που είναι η καθισμένη γυναίκα στο ακέφαλο άγαλμα. Ήταν μια χριστιανή που τον 4ο αιώνα ανακαίνισε τα λουτρά που υπήρχαν από τον 1ο έως 2ο μΧ αιώνα τα οποία ήταν τα μεγαλύτερα της πόλης, και μέρος τους ήταν (7) πορνείο. Το κύριο μέρος της τραπεζαρίας του πορνείου ήταν επενδυμένο με ψηφιδωτά. Το πορνείο είχε έξοδο και προς την μαρμάρινη οδό αλλά υπήρχε και υπόγεια διάβαση που το συνέδεε με την βιβλιοθήκη! Έτσι οι φιλομαθείς κάτοικοι της Εφέσου χωρίς να τους βλέπει κάποιο μάτι κοτσομπόλας ή και της συζύγου τους πήγαιναν αθέατοι στο πορνείο για να συνεχίσουν ανενόχλητοι το διάβασμα τους!

Αλλά και για τους επισκέπτες της πόλης που δεν γνώριζαν που ήταν το πορνείο υπάρχει μια αρχαία διαφήμιση για το πορνείο σκαλισμένη κάτω στο μάρμαρο της Μαρμάρινης οδού. Σε αυτήν φαίνεται η πατούσα ενός αριστερού ποδιού, μια καρδιά, μια γυναίκα, μια στρογγυλή τρύπα και το σχέδιο ενός κτηρίου. Όλα αυτά σημαίνουν ότι το πορνείο βρισκόταν στην αριστερή πλευρά και όποιος είχε μικρότερο πόδι από αυτό το μέγεθος ήταν ανήλικος και του απαγορευόταν η είσοδος στο σχεδιασμένο κτήριο της βιβλιοθήκης που ήταν απέναντι. Εάν είχες ένα νόμισμα στο μέγεθος της τρύπας μπορούσες να αγοράσεις την καρδιά μιας γυναίκας!

(14) Από τα ομορφότερα και καλύτερα διατηρημένα κτήρια της οδού Κουρητών είναι ο κορινθιακού ρυθμού ναός του Αδριανού (138μΧ) που είχε επισκεφτεί την πόλη από την Αθήνα το 128 μ.Χ. Η πρόσοψη του ναού έχει τέσσερις κορινθιακούς κίονες που στηρίζουν μια καμπύλη αψίδα, στη μέση της οποίας υπάρχει ένα ανάγλυφο της Τύχης, θεάς της νίκης. Το βάθρο με τις επιγραφές μπροστά από τον ναό αποτελεί τη βάση για τα αγάλματα των αυτοκρατόρων μεταξύ 293-305 μ.Χ., Διοκλητιανού, Μαξιμιανού, Κωνστάντιου Α΄ και Γαλέριου. Τα πρωτότυπα των αγαλμάτων δεν έχουν βρεθεί ακόμη. Ο ναός ήταν επίσης αφιερωμένος στην Άρτεμη και τον λαό της Εφέσου.