ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΡΩΤΕΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΗΛΙΚΙΑ

Μπορεί ο Βασίλης Καραβίτης να γράφει στο βιβλίο του Οκνηρίας Εγκώμιον ή Γιατί μας κλαίνε κι οι ρέγγες (Στιγμή1985) πως:

«Ωραίο πράγμα ο έρωτας. Φτάνει να είναι στην ώρα του. Αλλιώς μοιάζει με ξαναζεσταμένο τσάι», όμως όπως λέει και γνωστή παροιμία ο Έρωτας χρόνια δεν κοιτά!

Από τον κανόνα αυτό από ότι φαίνεται κανείς δεν γλυτώνει και βέβαια δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση και οι μεγάλοι ποιητές μας.

Είναι δεδομένο πως μπορεί το σώμα να γερνάει η καρδία όμως μέσα σε αυτό παραμένει νεανική και ερωτεύεται άσχετα από την ηλικία του ανθρώπου, μέχρι να πάθει έμφραγμα ή ανακοπή και να σταματήσει μια για πάντα.

Είναι δε ίσως και νομοτελειακά αναπόφευκτο συνήθως το αντικείμενο του έρωτα ενός ποιητή να είναι νεαρά ύπαρξη, που εκτός από την δροσιά της νιότης να διακρίνεται και για το πνεύμα της.

Ανάλογα δε με την ψυχοσύνθεση του ποιητή άλλες φορές ο έρωτας παραμένει πλατωνικός αλλά άλλες βρίσκει ανταπόκριση παρά την διαφορά ηλικίας χάρις στην έλξη που ασκεί στο ασθενές φύλο η γοητεία του ποιητικού λόγου.

Πρόσφατα στο ποστ  μου  Ο ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΒΒΑΔΙΑ έγραφα για τον πλατωνικό έρωτα  του ποιητή:

Η «Φάτα Μοργκάνα» αφιερώνεται   στη Θεανώ Σουνά, μια νεαρή φιλόλογο 25 χρονών που είχε γνωρίσει το 1973  σε μια παρουσίαση του έργου του από τον Καθηγητή Μ. Μητσάκη στο Λογοτεχνικό Εργαστήρι του Σπουδαστηρίου Νεώτερης Ελληνικής Φιλολογίας του ΑΠΘ.
Στην φωτογραφία ο ποιητής με την Θεανώ Σουνά (αριστερά στην φωτογραφία) στο Πασαλιμάνι.

Ήταν τότε 63 χρονών, δύο χρόνια πριν τον θάνατο του και βέβαια γνώριζε ότι ο έρωτας του αυτός δεν είχε καμία προοπτική. Θεωρούσε μάλιστα ότι ο έρωτας του αποτελούσε  την εκπλήρωση μιας κατάρας, την οποία είχε εκτοξεύσει εναντίον του κάποτε μια ώριμη γυναίκα, που τον είχε αγαπήσει, όταν ο ίδιος ήταν πολύ νέος και είχε απορρίψει τον έρωτα  της και η οποία του είχε πει: ῾Σε καταριέμαι να αγαπήσεις εξήντα χρονών και να δούμε τότε πώς θα γελάς τώρα που φεύγεις!᾽ (Σχετικά εδώ)

Ένας άλλος πολύ γνωστός, μάλλον πλατωνικός  έρωτας, ήταν του 62χρονου τότε Κωστή Παλαμά (1859-1943) για την 20χρονη Ελένη Κορτζά μια όμορφη, ευαίσθητη καλλιεργημένη κοπέλα που έπασχε από φυματίωση.

Ο Παλαμάς ήταν ήδη παντρεμένος 34 χρόνια με την Μαρία Βάλβη και είχαν αποκτήσει 3 παιδιά. Η γυναίκα του πέθανε 18 μέρες πριν τον θάνατο του ποιητή.

Την Ελένη Κορτζιά την είχε γνωρίσει στο σπίτι του ανιψιού του και αρχικά συναντιόντουσαν σε λογοτεχνικές βραδιές εκεί ,αλλά αργότερα πήγαινε εκείνη και στο σπίτι του.

Η σχέση τους κράτησε από το 1921 μέχρι το 1935 που η Ελένη έφυγε με τον στρατηγό πατέρα της  για την Αίγυπτο και μετά την Νότια Αφρική.
Αρκετούς από τους χειμερινούς μήνες αναγκαζόταν εκείνη, λόγω της φυματίωσης που έπασχε, να απουσιάζει για μεγάλα διαστήματα σε θερμότερα κλίματα.

Τα διαστήματα αυτά αλληλογραφούσαν συνεχώς. Παρά την συνήθεια της εποχής στα γράμματα δεν υπήρχαν συνήθως προσφωνήσεις. Όσες φορές αισθανόταν την ανάγκη για προσφώνησε την αποκαλούσε Ραχήλ ή  όπως έγραφε: “Αν ποτέ γράφοντάς σας σε κάποια σας απουσία, μου ερχόταν έξαφνα η όρεξη να παραβώ τον κανόνα που ακολουθούμε οι δυο, μη προτάσσοντας τίτλους στα γράμματα και προσφωνήσεις, θα σας προσφωνούσα απλούστατα : Chere Clarte.(αγαπημένη λάμψη) Αξίζει κανείς για τέτοια ωραία, εγκάρδια, εκφραστική φρασούλα, να παραβαίνει τον κανόνα”.... 
Τα γράμματα αυτά υπάρχουν στο βιβλίο Γράμματα στην Ραχήλ (Εστία 1995)

Όπως γράφω στο ποστ μου ΕΝΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΡΕΙΑΣ ΦΥΛΗΣ ο πρωτοπόρος  ιατρός Γιώργος Καραμάνης έφτιαξε στο Πήλιο το 1907 το σανατόριο «Ζωοδόχος  Πηγή» για φυματικούς.

Το 1922, ο 49χρονος τότε Καραμάνης, παντρεύεται την 18χρονη  Άννα Καμπανάρη μια όμορφη δημιουργική και εξωστρεφή κοπέλα που τον βοήθησε σημαντικά στο έργο του, πετυχαίνοντας μάλιστα το σανατόριο στον μεσοπόλεμο να γίνει εκδρομικός τόπος  διανοουμένων, όπως ο Παλαμάς που το επισκέφτηκε το 1926, αλλά και ο Τσάτσος, ο Τριανταφυλλίδης, και ο Δελμούζος .Οι δύο τελευταίο μάλιστα βοήθησαν την Άννα και στην σύνταξη του σχολικού προγράμματος για το Πρεβαντόριο «τα Χελιδόνια», που ήταν δική της δημιουργία για φιλάσθενα παιδιά και το οποίο λειτούργησε το διάστημα 1937-39.

Τον Αύγουστο του 1935 στη Ζαγορά ο Γιώργος Σεφέρης γνωρίζει μια γυναίκα με την οποία ζει μια ερωτική σχέση η οποία θα συνεχιστεί στο Σανατόριο Πηλίου. Αυτή η «ωραία γυναίκα», με τα λιτά μακριά μαλλιά πάνω στο άλογό της, όπως αναφέρει η Ιωάννα Τσάτσου στο βιβλίο της «Ο αδελφός μου Γιώργος Σεφέρης», ταυτίζεται με την οικοδέσποινα του σανατορίου Άννα Καραμάνη, σύμφωνα με το κείμενο «Σανατόριο Πηλίου και Σεφέρης» του Γιώργου Δ. Παναγιώτου.

Το 1938 η Άννα, γνώρισε το Άγγελο Σικελιανό που είχε χωρίσει από την πρώτη του γυναίκα την Εύα Πάλμερ το 1933. Ένας φλογερός έρωτας αναπτύσσεται μεταξύ τους και ανταλλάσουν ερωτικές επιστολές οι οποίες έχουν εκδοθεί το 1998 (Γράμματα στην Άννα- Ικαρος)
Ένα χρόνο μετά την γνωριμία τους παίρνει διαζύγιο από τον Καραμάνη και το 1940 παντρεύεται με τον Σικελιανό και ζουν μαζί μέχρι τον θάνατο του.

Το ενδιαφέρον είναι ότι τόσο ο Καραμάνης όσο και η Εύα Πάλμερ διατήρησαν μια θερμή φιλική σχέση με τους τέως συζύγους τους.

Το 2008 κυκλοφόρησε και η αλληλογραφία του Σικελιανού με την πρώτη του σύζυγο σχεδόν στο σύνολό της σε γαλλική γλώσσα, από το 1928-1951  Γράμματα στην Εύα Πάλμερ Σικελιανού-Ικαρος.
Η  Εύα Πάλμερ σύμφωνα με την επιθυμία της τάφηκε στους Δελφούς.

Από όλους του ποιητές μας όμως αυτός που από ότι φαίνεται να κατέχει τα σκήπτρα στις ερωτικές σχέσεις είναι ο Σεφέρης,  που σε αντίθεση με τους προηγούμενους, κατά την Μάρη Θεοδοσοπούλου στο άρθρο της Ο ερωτόληπτος άνδρας, τον συγκινούσε «ο τύπος της μεγαλύτερης γυναίκας, της καλλονής, της γυναίκας με ισχυρό χαρακτήρα».

Από το ίδιο άρθρο έχω μεταφέρει στο ποστ μου Η ΑΚΡΩΣ ΕΛΛΗΝΟΠΡΕΠΗΣ ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΩΛΟΔΑΚΤΥΛΟ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ το παρακάτω απόσπασμα:
Πρώτος έρως, μια φίλη της αδελφής του της Ιωάννας, η «Μέλπα», που «τον ξαπόστειλε». Δεύτερος, η κόρη της πρώτης σπιτονοικοκυράς του στο Παρίσι, η Σουζόν, που «τον εξευτέλισε». Τρίτος και «βραχύβιος», η Νορβηγίδα Κίρστεν, με την οποία κατ' εξαίρεση «φάνηκε σκληρόκαρδος». Ακολουθεί «ο πρώτος μεγάλος έρωτας της ζωής του» η Γαλλίς Ζακλίν, που όμως «ήθελε γάμο» και «ο δεσμός τους θα γίνει απείρως οδυνηρός». Θα τον αγαπά μέχρι τέλους και θα ταξιδέψει στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 1971, για έναν τελευταίο αποχαιρετισμό που δεν στάθηκε δυνατός.

Δυστυχώς, η αλληλογραφία τους λανθάνει. Ο έρωτας για τη Ζακλίν θα επικαλυφθεί από το πάθος για την επόμενη μοιραία γυναίκα της ζωής του, τη Λουκία Φωτοπούλου, χαϊδευτικά Λου. Ένα ρομάντζο, λιγότερο συναισθηματικό, εντόνως αισθησιακό, καθώς η Λου, παντρεμένη και χωρισμένη, «έχει σχέσεις με γυναίκες όπως και με άντρες και προστατεύει με σθένος την ερωτική ελευθερία της». Πυκνή η αλληλογραφία τους, παραμένει αδημοσίευτη. Καιρός να την διαβάσουμε, αφού η Λου ενέπνευσε το «ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Έξι νύχτες στην Ακρόπολη», το οποίο και ερμηνεύει ο βιογράφος, ταυτίζοντας τη Λου με τη μυθιστορηματική ηρωίδα Σαλώμη ή και Μπίλιω.
Έπεται και ως ανάπαυλα επώδυνων αμφιταλαντεύσεων και χωρισμών, μια χαριτωμένη Ρωσίδα στις Σπέτσες, πριν από τη γνωριμία με τη Μαρίκα Ζάννου, κατόπιν Λόντου και τέλος Μαρώ Σεφέρη. Αν και όταν τέθηκε θέμα γάμου και με τη Μαρώ, εμπλεκομένων και των παιδιών της, ο Σεφέρης ετράπη και πάλι σε φυγή, ζητώντας παρηγοριά στον έρωτα μιας Βολιώτισσας (πρέπει να είναι η Αννα Καραμάνου όπως αναφέρθηκε παραπάνω). Όπως και αν έχει, η συμβίωση με τη Μαρώ κατακάθισε «το βιολογικό ένστικτο για τη ζωή» του Σεφέρη, που θα ανανεωθεί χρόνια αργότερα στην Κύπρο, όπου όμως περιορίστηκε στη «θεά του έρωτα» και έφερε μόνο «οργασμό γραφής». «Σπάνιας οικειότητας και αντοχής» η σχέση του ζεύγους Σεφέρη, ωστόσο, καλοκαίρι του 1958, κατά την κορύφωση του Κυπριακού, την τάραξαν «οι χάρες μιας νεότερης γυναίκας», ενώ δυόμισι χρόνια αργότερα, κυριολεκτικώς την ταρακούνησε η γοητεία «νεαρής υπαλλήλου της πρεσβείας» στο Λονδίνο, οδηγώντας τη Μαρώ σε «απόπειρα αυτοκτονίας». Ανώνυμοι μένουν αυτοί οι δύο τελευταίοι πειρασμοί του Σεφέρη και νεφελώδεις οι σχετικές μαρτυρίες. Το σημαντικό είναι πως ο Σεφέρης ξέδωσε συνθέτοντας «πορνογραφικά δίστιχα», τα μεταθανάτια «Εντεψίζικα». Πάντως, τέλος στις ερωτικές δοσοληψίες του έδωσε μια κρίση προστάτη, που μάλλον τον προστάτεψε οριστικώς.

Τέλος  ο έτερος βραβευμένος με Νόμπελ ποιητής μας, ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)  τα 13 τελευταία χρόνια  της ζωής του ευτύχησε να έχει σαν σύντροφο του την νεαρή ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου (1966-)

που σήμερα ως κληρονόμος του επιμελείται των εκδόσεων του  έργου του.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 21-2-2017

Νομίζω πως πρέπει να προστεθεί στους παραπάνω και ο Νίκος Γκάτσος(1911-1992) παρά το ότι θεωρείται ο ποιητής της μιας ποιητικής συλλογής. (Αμοργός 1943) Όμως το τεράστιο και μοναδικό στιχουργικό του έργο, που μελοποίησαν όλοι οι σημαντικοί Έλληνες συνθέτες, θεωρώ ότι τον κατατάσσει και αυτόν στους μεγάλους ποιητές μας.

Ο ποιητής συνέδεσε την ζωή του το 1974 με την γεννημένη το 1958 επίσης στιχουργό Αγαθή Δημητρούκα.