ΜΗΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΥΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΟΖ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΦΑΛΟΚΡΙΠΙΔΑ ΜΑΣ ;

Πρόσφατα, στο ποστ μου ΞΕΒΡΑΚΩΤΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΛΟΥΚΟΤΟΠΟ, περιέγραφα την σημερινή υπάρχουσα κατάσταση σχετικά με την ΑΟΖ και τις προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας με το μνημόνιο που υπέγραψε με την Λιβύη.

Μετέφερα δε σε αυτό την σαφέστατη τοποθέτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου για την ΑΟΖ: Η οριοθέτηση γίνεται ή με διμερή συμφωνία, ή με προσφυγή στην διαιτησία ή με προσφυγή σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο. Δεν υπάρχουν άλλες λύσεις.

Είμαστε έτοιμοι να αποδεχτούμε το αποτέλεσμα μιας διεθνούς δικαιοδοτικής κρίσης; Εννοούμε αυτό που λέμε; Ότι αναγνωρίζουμε μια και μόνη ελληνοτουρκική διαφορά, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο; Είμαστε έτοιμοι να συνυπογράψουμε το συνυποσχετικό και να οδηγηθούμε σε διεθνή δικαιοδοτική κρίση και να αποδεχτούμε το αποτέλεσμα της απόφασης; Το δεδικασμένο;

Την σύμβαση για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (ΔΔΘ) του 1982 (Σύμβαση του Montego Bay-UNCLOS ) ,μεταξύ των 157 κρατών που συμμετείχαν, καταψήφισαν τέσσερα κράτη: ΗΠΑ, Ισραήλ, Τουρκία και Βενεζουέλα.

Στο άρθρο 83 της σύμβασης αναφέρεται ότι με ειρηνικές αποκλειστικά μεθόδους πρέπει να επιλύονται τυχόν διαφορές μεταξύ των κρατών.

Εφ΄όσον όμως τα κράτη δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους οι επιλογές που έχουν είναι να καταφύγουν στο:

α) Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης  (Δ.Δ.Χ.)
β) Διεθνές Δικαστήριο Δικαίου Θαλάσσης του Αμβούργου (Δ.Δ.Δ.Θ.).
γ) Διαιτητικό Δικαστήριο
δ) Ειδικό Διαιτητικό Δικαστήριο για μία ή περισσότερες κατηγορίες διαφορών.

Η υφαλοκρηπίδα υφίσταται ως ‘’φυσικό δικαίωμα’’ ανεξάρτητα από τη βούληση του παράκτιου κράτους να την αποκτήσει, σε αντίθεση με την Α.Ο.Ζ. για την οποία το κράτος πρέπει να εκδηλώσει τη βούληση να αποκτήσει αυτή τη ζώνη μέσα από μια εθνική πράξη κήρυξης  σε μια περιοχή που εκτείνεται ως τα 200 ν.μ. από την ακτή με την προϋπόθεση βέβαια ότι το εύρος της θάλασσας στην περιοχή, του παρέχει μια τέτοια δυνατότητα. Δυστυχώς οι διατάξεις της οριοθέτησης της Α.Ο.Ζ. και της υφαλοκρηπίδας που περιέχονται στη Σύμβαση του Montego Bay δεν προσδιορίζουν ακριβώς τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που εφαρμόζονται σε περιπτώσεις γεωγραφικής στενότητας.

 Οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να συντηρούν ανθρώπινη κατοίκηση ή οικονομική ζωή με δικές τους δυνάμεις δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα και Α.Ο.Ζ. (άρθρο 121, παρ.3 της Δ.Δ.Θ.)

Το ΔΔΧ, έχει ασχοληθεί με 14 περιπτώσεις οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και το ΔΔΔΘ με μία, δημιουργώντας σημαντική νομολογία, η οποία όμως δεν λαμβάνεται υπόψη αυτούσια σε κάθε περίπτωση οριοθέτησης, όπως έχει καταλήξει το ΔΔΧ σε σχετική γνωμάτευσή του.

Μια βαρύνουσα νομολογία που βασίστηκε στην ίση γραμμή μεταξύ των κρατών για καθορισμό υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ και επηρέασε την κατάρτιση της  ΔΔΘ το 1982, υπήρξε το 1969 στην οριοθέτηση μεταξύ της Δανίας, Ολλανδίας και της τότε Δυτ. Γερμανίας.

Το δικαστήριο πάντως έλαβε υπ΄οψη του την γεωγραφική διαμόρφωση της ακτογραμμής των χωρών και μετά την διαπίστωση πως οι ακτογραμμές της Δανίας και της Ολλανδίας ήσαν κυρτές, ενώ της Γερμανίας κοίλες η μέθοδος της ίσης απόστασης θα άφηνε στην Γερμανία ένα εξαιρετικά μικρό μέρος της υφαλοκρηπίδας.

Η οριοθέτηση μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας ενώ βασίστηκε στην μέση γραμμή μεταξύ των δύο χωρών στην περιοχή των αγγλονορμαδικών νησιών Channel Islands δεν τα θεώρησε ως συνέχεια της αγγλικής υφαλοκρηπίδας αλλά τους απέδωσε υφαλοκρηπίδα όση τα χωρικά τους ύδατα. Αντιθέτως όμως ως ανέφερε το Διαιτητικό Δικαστήριο:

«Η περίπτωση αυτή είναι πολύ διαφορετική… από την περίπτωση που πολυάριθμα νησιά εκτίνονται το ένα μετά το άλλο σε μεγάλη απόσταση από την ηπειρωτική χώρα» (όπως δηλαδή γίνεται με τα δικά μας στο Αιγαίο)

Σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα των νησιών στην οριοθέτηση το 1990 των θαλασσίων Ζωνών των Γαλλικών Νησιών  St.Pierre και Miquelon ο Καναδάς υποστήριζε πως τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα επειδή από γεωλογική άποψη επικάθονται στην δική του υφαλοκρηπίδα, παρόμοιο δηλαδή ισχυρισμό με της Τουρκίας για το Καστελόριζο . Το διαιτητικό δικαστήριο όμως δέχτηκε αντίθετα  πως έχουν υποθαλάσσια ζώνη μέχρι  200νμ. ,στην περιοχή που δεν υπήρχε ζήτημα ίσης απόστασης με τις ακτές του Καναδά,  

Το ίδιο δέχτηκε για την Nορβηγική νήσο Jan Mayen στον Βόρειο Ατλαντικό ένα νησάκι με προσωρινούς κατοίκους 20-25 ατόμων  σε απόσταση  540νμ από τις δυτικές ακτές της Νορβηγίας, και με έκταση 373τ.μ. 

Όμως σε αντίθετη απόφαση, σε προσφυγή της Ρουμανίας ,το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης στο Ουκρανικό νησί Serpent που βρίσκεται στη Μαύρη Θάλασσα, με έκταση 0,17 χλμ που κατοικήθηκε για πρώτη φορά το 2004 από 100 άτομα, αναγνωρίστηκαν μόνο τα δικαιώματα στα χωρικά του ύδατα.

H περίπτωση της νήσου Serpent δεν είναι εύκολο πάντως  να συσχετιστεί με το Καστελόριζο το οποίο είναι δεκαπλάσιο σε μέγεθος, με κατοίκους από την αρχαιότητα. Το ίδιο συμβαίνει με την πλειοψηφία  των ελληνικών νησιών που είναι πολύ μεγαλύτερα νησιά σε ότι αφορά το μέγεθος και τον πληθυσμό.

Η θέση των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο είναι νομικά «ισχυρότερη» ακριβώς λόγω της αρχιπελαγικής μορφής του. Πολύ περισσότερο, από τη στιγμή που αυτή η αρχιπελαγική μορφή διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του νησιωτικού χώρου με την ηπειρωτική χώρα

Μια ελληνική ΑΟΖ στο Αιγαίο δικαιολογείται από το γεγονός ότι:

H Ελλάδα διαθέτει συνολικά 3.100 νησιά, εκ των οποίων τα 2.463 είναι μέσα στο Αιγαίο. Συγκριτικά, η Τουρκία έχει μόνο τρία νησιά της στο Αιγαίο.

Όμως εάν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια στο Αιγαίο, εκτός από το casus belli της Τουρκίας δημιουργούμε μια κλειστή ελληνική θάλασσα που και τα άλλα κράτη δεν πρόκειται να την αποδεχτούν.

Η Ελλάδα διαθέτει θαλάσσια σύνορα με έξι παράκτια κράτη. Αυτά είναι η Τουρκία, η Κύπρος, η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Ιταλία και η Αλβανία.

Επίσης η ακτογραμμή της είναι 13676χλμ ( 4.078 ηπειρωτική και 9598 νησιωτική) ενώ της Τουρκίας  7200 (σε Μεσόγειο, Αιγαίο και Μαύρη Θάλασσα)

Η σωστή εφαρμογή του ΔΔΘ η οποία θα σέβεται την γεωγραφικώς μειονεκτούσα θέση της Τουρκίας, όπως άλλωστε προβλέπεται άρθρο 70 της Σύμβασης του 1982 και κυρίως τη δυνατότητα των νησιωτικών εδαφών σε πλήρη απολαβή όλων των θαλάσσιων ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας (άρθρο 121, παρ. 2 της Σύμβασης του 1982), θα εξασφάλιζε την ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. 

Μπορεί η Τουρκία να δικαιούται το 10% περίπου της ΑΟΖ στο Αιγαίο αλλά διεκδικεί το 50%. Στην Χάγη μπορεί να κερδίσει το 20% και μετά από παζάρι να κερδίσει το 30%.

Είναι βασικό να κατανοήσουμε ότι σήμερα έχουμε μόνο τα 6νμ  και τίποτα άλλο και πως όποια διεκδίκηση έχουμε μπορεί να γίνει πραγματικότητα μόνο να συμφωνήσουν και τα όμορα κράτη.

Επίσης, όπως έχει αποδείξει η μέχρι σήμερα εμπειρία όλα τα  δικαστήρια για τέτοια θέματα προσπαθούν να εκδίδουν αποφάσεις που να αμβλύνουν τις διαφορές μεταξύ των κρατών και κανένα κράτος δεν κέρδισε το 100% των απαιτήσεων του.

Το γεγονός είναι όλα τα παράκτια κράτη διαθέτουν υφαλοκρηπίδα τόσο για τα ηπειρωτικά τους εδάφη όσο και για τα νησιωτικά, ενώ ΑΟΖ διαθέτουν μόνον εκείνα που το επιθυμούν. Άλλωστε, όπως σαφέστατα διαπίστωσε το Διεθνές Δικαστήριο το 1985 στην υπόθεση οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας Λιβύης – Μάλτας, «…τα δικαιώματα στον υποθαλάσσιο χώρο (βυθό και υπέδαφος) της ΑΟΖ ορίζονται σε πλήρη αναφορά με το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας». Και πιο ξεκάθαρα ακόμη, όπως το ίδιο πάντα Δικαστήριο υπογραμμίζει συμπληρωματικά «…αν και είναι δυνατή η ύπαρξη υφαλοκρηπίδας χωρίς ΑΟΖ δεν είναι δυνατό να υπάρξει ΑΟΖ χωρίς αντίστοιχη υφαλοκρηπίδα».

Συμπερασματικά, η Ελλάδα, ανεξάρτητα από την ανακήρυξη ΑΟΖ, η υιοθέτηση της οποίας ασφαλώς και θα ήταν υπέρ της στην περίπτωση επίτευξης σχετικών διακρατικών συμφωνιών ιδιαίτερα στην περιοχή της νότιο-ανατολικής Μεσογείου, αναφορικά με την κατοχύρωση των πλήρων κυριαρχικών δικαιωμάτων της στον υποθαλάσσιο χώρο, με στόχο την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των εκεί ευρισκόμενων φυσικών πόρων, καλύπτεται απόλυτα από το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας.

Είναι πλέον πιστεύω καιρός αντί για αιτήματα συμπαράστασης στις άλλες χώρες, να πιέσουμε την Τουρκία για επίλυση των διαφορών μας και να καταφύγουμε σε διεθνή διαιτησία έχοντας την επίγνωση πως έχουμε να κερδίσουμε πολύ περισσότερα από όσα έχουμε να χάσουμε. Αλλιώς και σε αυτή την περίπτωση θα λέμε στο μέλλον, όπως και στις δύο, εξ αιτίας μας, αποτυχημένες προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού- Κάθε πέρσι και καλύτερα!  

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από:

Γ.Χρυσοχόου: ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΖΩΝΩΝ - ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ

Γ.Τσάλτας : Η παγίδα των ΑΟΖ

Πρώτο Θέμα: Οι αποφάσεις Διεθνών Δικαστηρίων για τις ΑΟΖ - τι σημαίνουν για την Ελλάδα