ΟΤΑΝ Η ΒΑΡΟΝΗ ΣΤΑΦ ΕΘΕΤΕ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΚΑΛΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΑΤΙΡΙΖΕ Ο ΦΙΛΥΡΑΣ

Όταν κυκλοφόρησε το 1889 στην Γαλλία το βιβλίο Usages du monde : Règles du savoir-vivre dans la société moderne, της Βαρόνης Στάφ (Baronne Staffe) έγινε εκδοτική επιτυχία και έκανε έκτοτε επανειλημμένες εκδόσεις. Απευθυνόταν βασικά  σε νεαρές γυναίκες και κυρίες που επρόκειτο να εισέλθουν στην καλή κοινωνία της εποχής και έπρεπε να ξέρουν πως να συμπεριφερθούν σε κάθε περίσταση.

Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε στις αρχές του 20ου αιώνα και σημείωσε και εδώ μεγάλη επιτυχία η δε τελευταία του έκδοση έγινε μάλιστα το 1999!

Σχετικά με το βιβλίο αυτό έχω γράψει το ποστ μου   

ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΑΛΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ!

και στο οποίο παραθέτω, προς τέρψιν των αναγνωστών και μερικά απολαυστικά αποσπάσματα από αυτό, γιατί βέβαια αρκετά από τα  ισχύοντα τότε προκαλούν θυμηδία σήμερα.

Το παραπάνω ποστ και το σχετικό βιβλίο το θυμήθηκα γιατί πρόσφατα ο Νίκος Σαραντάκος  στο δημοφιλές ιστολόγιο του  Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία δημοσίευσε στο άρθρο του   Ρώμος Φιλύρας: αθησαύριστα ποιήματα και συμπληρωματικά βιβλιογραφικά  το παρακάτω ποίημα του Φιλύρα σημειώνοντας ότι:

Δημοσιεύτηκε στο Ημερολόγιο «Σατανάς», στην έκδοση του 1924 (που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1923), με υπέρτιτλο «Το μάθημα του σαβουάρ βιβρ». Το Ημερολόγιο «Σατανάς» ήταν περιοδική έκδοση σατιρικού-φιλολογικού χαρακτήρα, που εκδιδόταν τον Δεκέμβριο κάθε χρόνου, από το 1923 έως το 1930. Στον στίχο 11 κατά πάσα πιθανότητα είναι «λόζα» αντί για «λόξα». Δεν κρίνω σκόπιμο να μεταφράσω τους γαλλισμούς, αλλά το υ στη μεταγραφή αποδίδει το γαλλικό u.

  Η ΒΑΡΟΝΗ ΣΤΑΦ

Από την επιθεώρησιν «Αθηναϊκό σαλόνι» (Ελληνογαλλικόν)

Η μαντάμ Σταφ είμ’ η Βαρόνη
στο Ελλάδα ήρθα: «Βουαλά!»
στον κόσμον όλον είμαι η μόνη
στο ντισκούρ ντυ σαβουάρ.

Του σαβουάρ σουί ντοτόρα,
μοναδική μες στο Παρί
διδάσκω απταίστως και μπονόρα
το φέρσιμο της ντερνιέ κρι.

Πώς να κρατείτε το πιρούνι,
κομάν ιλ φο με σικ μανζέ
πώς να τρυπάτε το τακούνι,
και πώς να παίρνετε μεζέ.

Πώς να κοιτάζετε με πόζα,
κι αφ’ υψηλού τους θεατάς,
από τη λόξα με σκερτσόζα
βλέμματα τας ηθοποιάς.

«Ιλ ε σαρμάν» ν’ αναφωνείτε
πουρ λα πιές ντε λα πρεμιέρ
και τίποτ’ ας μην εννοείτε
σι βουζ ετιέ α λα ντερνιέρ.

Στον καβαλιέρο σας με νάζι
ντε ντιρ – α λ’ ουβερτύρ ντυ φοξ
απότομα να μην αρπάζει
τα χέρια σας, δεν είναι μποξ.

Ε ο ταγκό, α λα φιγκύρ –
σαν τρεμοσβήνει κάθε φως,
σας αγκυλώνει η μανικύρ ––
καημένε, τσίμπα μ’ ελαφρώς!

Η Μαντάμ Σταφ είμ’ η Βαρόνη,
στο Ελλάδα ήρθα, πουρ βουάρ,
στον κόσμον όλον είμαι η μόνη
α λ ο ντισκούρ ντυ σαβουάρ.

Την διάρκεια του μεσοπολέμου τα γαλλικά ήσαν η πιο διαδεδομένη γλώσσα στην Ελλάδα και η κατανόηση του σατυρικού αυτού κειμένου ήταν εύκολη στους περισσότερους.

Σήμερα επειδή τα αγγλικά έχουν κυριαρχήσει,  παραθέτω την επεξήγηση ορισμένων λέξεων και εκφράσεων που υπάρχουν στο ποίημα για όσους δεν τις γνωρίζουν.

ντισκουρ-discours =λόγος, ομιλία

μπονόρα- buonora = το πρωί - πρωί

ντερνιέ κρι-dernier cri =τελευταία μόδα.

κομάν ιλ φο-comme il faut=όπως πρέπει

μανζέ-manger =τρώω

λόζα-loge=θεωρείο

Ιλ ε σαρμάν-il et charmant=είναι χαριτωμένο

πουρ λα πιές- Pour  la pièce=Για το έργο

ντε ντιρ- de dire=λένε

ουβερτύρ-Overture=έναρξη

φοξ-fox-trot=δημοφιλής χορός της εποχής

Υποθέτω από τον πρώτο στίχο του ποιήματος :

Η μαντάμ Σταφ είμ’ η Βαρόνη
στο Ελλάδα ήρθα: «Βουαλά!»
ότι το βιβλίο που βλέπετε στο ποστ μου ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΑΛΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ!  είναι αυτό που οδήγησε τον Φιλήρα στο να γράψει το ποίημα.

Φαίνεται ότι είχε μεγάλη επιτυχία όταν κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα και οι οδηγίες για καλή συμπεριφορά που περιέχει προκάλεσαν  ιδιαίτερες συζητήσεις τότε στην Αθήνα.

Υπάρχει πλέον στο ιντερνετ και το γνήσιο βιβλίο της Βαρόνης Στάφ που μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

 Είναι η  24η έκδοση του,του 1891, δύο μόνο χρόνια από τότε που πρωτοεκδόθηκε! 

Σας μεταφέρω εδώ δύο χαρακτηριστικές σελίδες από την γαλλική έκδοση και την αντίστοιχη ελληνική μετάφραση. Λίγες διαφορές στο κείμενο πιθανώς να οφείλονται στο ότι η ελληνική μετάφραση έγινε από την 17η έκδοση.

Στο κεφάλαιο Γάμος νέας ηλικιωμένης περιλαμβάνονται και οι ηλικιωμένες νέες των 35 ετών!

Στο δε κεφάλαιο των Γαστρονομικών κανόνων από την αρχή αποκλείονται οι νοικοκυρές που δεν μαγειρεύουν καλά, αν και  σήμερα τα ντελίβερι  έχουν λύσει πλέον αυτό το πρόβλημα!

Το  Βαρόνη Σταφ  ήταν το αριστοκρατικό ψευδώνυμο που χρησιμοποίησε η  Blanche-Augustine-Angèle Soyer, γεννημένη το 1843 και μεγαλωμένη από τις δυο μικροαστές γεροντοκόρες θείες της.

Το  Σταφ το διάλεξε γιατί αυτό ήταν το όνομα ενός θείου της.

Είχε αρχίσει να γράφει σε εφημερίδες της μόδας και η στήλη της ήταν κομψή και συμπαθητική. Μέχρι τότε το βιβλίο της κοντέσας του Bassonville ήταν το κλασσικό εγχειρίδιο που υπήρχε για τους καλούς τρόπους. Ένας εκδότης ζήτησε από την Soyer να ξαναγράψει στην ουσία με ένα μοντέρνο τρόπο το βιβλίο της κοντέσας. Έτσι η κοντέσα έγινε βαρόνη και τα βιβλία της γνώρισαν μια τεράστια επιτυχία γιατί ανανέωσαν τις απόψεις για την καλή συμπεριφορά που ίσχυαν από τον 18ο αιώνα.

Με τα πνευματικά δικαιώματα που απέκτησε έκτισε το 1889 στο Savigny την “Villa Aimée” ,όπου έζησε με τις θείες της ,υποδεχόμενη στο σαλόνι της συγγραφείς και που έγινε τόπος συναντήσεως ανθρώπων του πνεύματος.

Στην φωτογραφία το σπίτι της, σήμερα σταθμός χωροφυλακής.

Πέθανε στο ίδιο μέρος το 1911.

Τα βιβλία της είχαν ευρύτερη διάδοση ακόμα και στις ΗΠΑ και είναι χαρακτηριστική η δημοσίευση του θανάτου της στους New York Times

Τα σημαντικότερα έργα της υπάρχουν εδώ.