Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΙΞ ΤΗΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Στην τουρκοκρατία οι Καστριώτες ή Καστριανοί τούρκοι που ζούσαν στην Ακρόπολη, ήσαν πολλοί και ήσαν μέλη της φρουράς της και έμεναν με τις οικογένειες τους σε 200 σπίτια κτισμένα μέσα στα αρχαία. Μέσα στον Παρθενώνα υπήρχε μικρό τέμενος που είχε αντικαταστήσει ένα πολύ μεγαλύτερο που καταστράφηκε μαζί με μεγάλο τμήμα του Παρθενώνα κατά την πολιορκία του κάστρου από τους Ενετούς του Μοροζίνι το 1687. Η είσοδος –ακόμη και η προσέγγιση- στο Κάστρο απαγορευόταν αυστηρά στους χριστιανούς και οι ξένοι περιηγητές, όπως ο ιρλανδός Edward Dodwell με τον ιταλό ζωγράφο Simone Pomardi που την απεικόνισαν, τα είχαν προηγουμένως «ακουμπήσει» στον φρούραρχο.

Το κάστρο της Ακρόπολης  ήταν φυσικά απόρθητο από τις 3 πλευρές του και μόνο από δυτικά υπήρχε πρόσβαση σε αυτό. 

Εκεί υπήρχε το τείχος της Υπαπαντής (ονομάσθηκε έτσι από παρακείμενη εκκλησία αφιερωμένη στην Υπαπαντή), που ξεκινούσε σε επαφή με τον Ναό του Αγίου Νικολάου ή Σεραφείμ (φωτογραφία) και τον 18^ο αιώνα μετατράπηκε σε προμαχώνα με επάλξεις της βόρειας πύλης του τείχους, την γνωστή Ντάπια του Λιονταριού. Από την πύλη αυτή (στη συμβολή των σημερινών οδών Θεωρίας και Πανός) που οι Αθηναίοι την έλεγαν «Πύλη του Λιονταριού» ή «Χαλασμένη Πόρτα» η και «Κατουρημένη Πόρτα» γινόταν και η είσοδος στο Κάστρο που έτσι συνδεόταν  με το εμπορικό κέντρο το Σταροπάζαρο στο Μοναστηράκι.

Οι άλλες πύλες ήσαν η Πόρτα του Κάστρου ή Καράσουϊ ή Καρά Σογιού, δυτικά από την μεριά του Αρείου Πάγου (διακρίνεται πάνω από κεφάλι του καθήμενου αγωνιστή)  και η (2 στο σχέδιο) Αρβανίτικη ή Πόρτα των τριών Πύργων. Εκεί που σήμερα συναντώνται η Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Μακρυγιάννη και Βύρωνος (ΝΑ της Ακρόπολης)

Στην συνέχεια υπήρχε ο προμαχώνας του Σερπεντζέ (σημαίνει στα τούρκικα ισχυρός) ο οποίος κατηφορίζοντας από τα Προπύλαια περιλαμβάνει την πρόσοψη του Ηρωδείου και συνεχίζει πάνω στα ερείπια της Στοάς του Ευμένους μέχρι το θέατρο του Διονύσου περικλείοντας το μεγαλύτερο μέρος της νότιας κλιτύος. Δυστυχώς είχε αφήσει το Θέατρο εκτός και έτσι πολλά από τα μάρμαρα του έγιναν από τους Αθηναίους γύψος.

Ο Σερπεντζές φαίνεται πως είναι απομεινάρι παλαιότερων τειχών της πόλης, ίσως του Βαλεριάνειου  τείχους που κτίστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Βαλεριανό (253-260μΧ)

Στην γκραβούρα του 1839 και στην φωτογραφία του William James Stillman του 1869 φαίνεται ο Σερπεντζές  που κατεδαφίστηκε το 1874 όπως και ο κουλάς ο φράγκικος πύργος του 13ου αιώνα που κατεδαφίστηκε επίσης τον ίδιο χρόνο. 

Στην φωτογραφία η στοά του Ευμένη μετά την ολοκλήρωση των ανασκαφών το 1877 και την κατεδάφιση του Σερπεντζέ και όπως είναι  σήμερα.

Από το 1834, ένα μόλις χρόνο μετά την απομάκρυνση της εκεί τουρκικής φρουράς, η Ακρόπολη έπαψε να είναι φρούριο  ενώ από το 1835 ξεκίνησε η κατεδάφιση των τούρκικων σπιτιών που υπήρχαν σε αυτήν, ο καθαρισμός του χώρου και η αποκατάσταση των αρχαίων μνημείων.

Οι σωροί χωμάτων που βλέπουμε κάτω από τα τείχη αλλά και μπροστά από το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, είναι προϊόντα αυτού του καθαρισμού. Τα χώματα αυτά απομακρύνθηκαν τελικά από την πλαγιά γύρω στο 1874 και χρησιμοποιήθηκαν για την επέκταση και διαμόρφωση του πλατώματος μπροστά από το Ηρώδειο. 

Δυστυχώς οι επικρατούσες αντιλήψεις εκείνη την εποχή μεταξύ των αρχαιολόγων και ο σκοπός τους να αναδείξουν μόνο τα μνημεία της χρυσής εποχής της Αθήνας οδήγησε σε κατεδάφιση   όλων των μετέπειτα κτισμάτων των Βυζαντινών, των  Φράγκων και των Τούρκων.

Ένα ενδιαφέρον θέμα είναι το που εύρισκαν νερό αυτοί που ζούσαν στην Ακρόπολη. Δύο ήσαν οι  πηγές, ένα πηγάδι  στην νότια πλευρά με νερό πιθανώς από την  πηγή του ιερού του Ασκληπιού και μια στην βόρεια κλιτύ,  η κρήνη Κλεψύδρα. Από τον Μεσαίωνα επίσης  είχαν κατασκευαστεί δεξαμενές νερού στην Ακρόπολη.

Σύμφωνα με τον Ιωάννη Φιλήμονα, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης το 1821-22 ,η μόνη πηγή νερού ήταν στην βόρεια κλιτύ και πρέπει να ήταν το πηγάδι κοντά στο σπήλαιο που βρίσκεται η Κρήνη του Ασκληπιού στο Ασκληπιείο δίπλα από το θέατρο Διονύσου. Σήμερα είναι το αγίασμα της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής στην σπηλιά.

Στην δεύτερη φάση της πολιορκίας οι Έλληνες κατέλαβαν τον Σερπεντζέ και έτσι οι Τούρκοι είχαν νερό μόνο από τις δεξαμενές. Έτσι μετά 8 μήνες πολιορκία στις 10-6-1822 οι Τούρκοι συνθηκολόγησαν και αποχώρησαν από την Ακρόπολη.

Στη δυτική άκρη της Ακρόπολης βρίσκεται η πηγή Κλεψύδρα μέσα σε σπηλιά. Ονομάστηκε έτσι γιατί άλλοτε χανότανε το νερό και άλλοτε εμφανιζόταν. Μετά από κατολισθήσεις η πηγή χάθηκε κάτω από τα βράχια και ξεχάστηκε. Ευτυχώς όμως το 1822, διαβάζοντας γραπτές μαρτυρίες, την ξαναβρήκε  ο αγωνιστής και πρώτος Έλληνας αρχαιολόγος Κυριάκος Πιττάκης και την έκανε γνωστή στους Έλληνες οπλαρχηγούς.

Έτσι το 1822 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έκτισε προμαχώνα που φαίνεται στην φωτογραφία πέριξ αυτής για να την εξασφαλίσει σε περίπτωση πολιορκίας. Και αυτόν τον προμαχώνα τον γκρέμισαν αργότερα.

Μάλιστα τον ίδιο χρόνο τοποθετήθηκε αναμνηστική επιγραφή για το γεγονός, μόνο που το 1825, ο «γενναίος Γκούρας» της επιγραφής, με την συνθηματική φράση  «πούλα το λάδι πριν πέσει η τιμή» έδινε την εντολή για την δολοφονία του Ανδρούτσου, όπως γράφω σχετικά στο ποστ μου ΤΑ ΚΑΠΑΚΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ ΚΑΙ Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ β΄μέρος

Η πηγή είναι βαθιά στο έδαφος και  μπορεί να κατέβει κανείς με υπόγεια σκάλα 69 βαθμίδων. Η σκάλα αυτή καταλήγει στην υπόγεια εκκλησία των Αγίων Αποστόλων  του 10-12 αιώνα ,στην οποία και υπάρχει φρέαρ με μαρμάρινο στόμιο επιπλέον βάθους 10 μέτρων, όπως φαίνεται στην γκραβούρα του 1859 και στην φωτογραφία. Στον πυθμένα του φρεατίου αυτού εντοπίζεται νερό της αρχαίας πηγής που τους καλοκαιρινούς μήνες μπορεί να λιγοστεύει, αλλά ποτέ δεν στερεύει.

Στην 10μηνη πολιορκία του 1826 οι 2250 πολιορκημένοι Έλληνες  αντλούσαν περίπου 1600 οκάδες νερού ημερησίως από την Κλεψύδρα.

Μπροστά στο προαύλιο της Κλεψύδρας ο Περίπατος συναντούσε την Παναθηναϊκή οδό που ανηφορίζει ξεκινώντας από τον Κεραμικό διαµέσου της Αγοράς προς την Ακρόπολη.