ΤΟ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ, ΟΙ ΖΕΪΜΠΕΚΟΙ ΚΑΙ Ο ΚΟΙΝΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΜΑΣ ΗΡΩΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

 

Σε μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου την Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού, ο πρωταγωνιστής χορεύει το καταπληκτικό ζεϊμπέκικο που έγραψε ο αλησμόνητος Μάνος Λοΐζος.
Ο χορός αυτός  σήμερα έχει ενσωματωθεί πλέον στην διασκέδαση των νεοελλήνων σε όλη την χώρα, από την εποχή που ήρθαν εδώ οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, ιδίως σε όσους έρχονται στο τσακίρ κέφι.
Εθιμοτυπικά, αν και σήμερα πολλές γυναίκες σηκώνονται για να το χορέψουν, είναι ανδρικός χορός και συνήθως ο χορευτής θέλει να είναι μόνος του στην πίστα.  
Είναι γνωστή η ιστορία με το φονικό του Κοεμτζή επειδή στην «παραγγελιά» του αδελφού του σηκώθηκαν και άλλοι να χορέψουν, γεγονός που οδήγησε τον Διονύση Σαββόπουλο να γράψει το συγκλονιστικό -μακρύ ζεϊμπέκικο για το Νίκο-
Το “ζεϊμπέκικο” προέρχεται από την τουρκική λέξη zeybek. Οι Ζεϊμπέκηδες ήταν εξισλαμισμένοι Έλληνες, μέλη άτακτων ή παραστρατιωτικών ομάδων της οθωμανικής αυτοκρατορίας χωρίς να αφήσουν επιβιώματα, στις αρχές του 20ού αιώνα, μέσα στο πολυεθνικό χαρμάνι της.
Ο Θάνος Βελούδιος, είναι ο δημιουργός της λανθασμένης ελληνοκεντρικής άποψης γιατί  θεωρεί πως : η λέξη «Ζεϊμπέκος», παράγεται από τη φρυγική λέξη «Ζεϋ» από το «Ζευς», και το «βέκος», την επίσης φρυγική λέξη για τη μπουκιά ή το ψωμί. 
Ο Κοσμάς Σκαβάντζος θεωρεί ότι το ζεϊμπέκικο  δεν έχει τούρκικη αλλά αρχαία θρακική καταγωγή. 
Και ο Γιάννης Τσαρούχης σε μια συνομιλία του με τον ρεμπέτη Τάκη Μπίνη είπε: “Ορισμένοι έχουν τη γνώμη ότι ο ζεϊμπέκικος χορός είναι τούρκικος. Μέγα λάθος. {…} Οι Ζεϊμπέκηδες ήταν Έλληνες, Μακεδόνες και Θρακιώτες, που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία και μετά το θάνατό του εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και δημιούργησαν αυτόν τον πολεμικό χορό, που ονόμασαν ζεϊμπέκικο. 
Με το θέμα έχει ασχοληθεί εκτενώς ο Θωμάς Κοροβίνης στο βιβλίο του «Οι Ζεϊμπέκοι της Μικράς Ασίας» (εκδόσεις ΑΓΡΑ)
Σύμφωνα με τον συγγραφέα «οι Ζεϊμπέκοι ήταν ένα κοινωνικό μόρφωμα που διαμορφώθηκε στην κεντροδυτική Μικρά Ασία με κέντρο τις αρχαίες Τράλλεις (Αϊδίνιο), με πλούσια πολιτιστική και κοινωνική δράση και σημαντικότερα χαρακτηριστικά την απαίτηση για αυτονομία, τη διατήρηση των προνομίων τους την έντονη αντιεξουσιαστική δράση εναντίον της οθωμανικής αυταρχικότητας. Για πολλούς αιώνες παρουσιάζονται στην ιστορία ως πολιτιστικοί φορείς του φαινομένου του ζεϊμπέκικου (χορού και τραγουδιού) εκπροσωπώντας πιθανόν μια παμπάλαια συνήθεια των κατοίκων της περιοχής του κεντροδυτικού Αιγαίου (Σμύρνη, Εφεσος, Αϊδίνιο) να αποτίουν φόρο τιμής στους χθόνιους θεούς και τη μάνα γη με εκδηλώσεις διονυσιακής λατρείας.
Ο ζεϊμπέκικος υφίσταται σε μια πρωτογενή προγενέστερη μορφή του σ’ αυτές τις περιοχές στην αρχαιότητα, παρουσιάζεται με πιο οργανωμένη δομή στις παραπάνω περιοχές από τον 16ο ώς τον 20ό αιώνα στις οποίες είναι και ο κυρίαρχος χορός και μεταφέρεται μέσω της προσφυγιάς στον νεοελληνικό χώρο όπου από την τρίτη δεκαετία περασμένου αιώνα μέχρι και σήμερα σταδιακά κυριαρχεί εκτοπίζοντας ή παραμερίζοντας άλλους λαϊκούς χορούς ενώ επιβάλλεται ως κυρίαρχος λαϊκός ανδρικός χορός στον αστικό χώρο σε πανελλήνια κλίμακα».
Στη μελέτη του ο συγγραφέας εξηγεί ότι οι Ζεϊμπέκοι ήταν «πιθανός καρπός επιμειξίας Θρακών μεταναστών και κατοίκων της Φρυγίας. Ανέπτυξαν ληστρική -και συχνά επαναστατική- δράση κι έγιναν γνωστοί ως οι σημαντικότεροι εκφραστές της κοινωνικής ληστείας στην Ανατολία. Ορκισμένοι εχθροί της οθωμανικής εξουσίας, σκοπό τους είχαν την αποκατάσταση της κοινωνικής αδικίας. Επίσης απέκτησαν θρυλική φήμη που οφείλεται στην ντομπροσύνη και τη γοητεία τους. Οι ενδυμασίες, τα τραγούδια και ο χορός τους τροφοδότησαν λογοτεχνία, μουσική, ζωγραφική, κινηματογράφο, θέατρο και τη φωτογραφία.
Στις παρακάτω φωτογραφίες μερικοί χαρακτηριστικοί Ζεϊμπέκοι.

Το ζεϊμπέκικο είναι χαρακτηριστικό δείγμα της ανάμειξης των πολιτισμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας όπως χαρακτηριστικά έχω γράψει στο ποστ μου  ΤΙΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ;
Πάντως ο τρόπος που χορεύεται στην Τουρκία το ζεϊμπέκικο είναι τελείως διαφορετικός από τον δικό μας, όπως μπορεί να δει κανείς στο παρακάτω βίντεο από γαμήλιο γλέντι.

Ο πιο γνωστός Ζεϊμπέκης  που έχει μείνει στην ιστορία είναι ο  Τσακιτζής Μεχμέτ Εφές (1872–1911) καπετάνιος των Ζεϊμπέκων της περιοχής του Αϊδινίου (Εφές του Αϊδινίου), με φήμη λαϊκού ήρωα στα τέλη του 19ου-αρχές του 20ου αιώνα.

Ο Τσακιτζής είχε περάσει και στην ελληνική λαϊκή ψυχή σαν ηρωική μορφή με αποτέλεσμα την 10ετια του 50 η ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ να δημοσιεύει για χρόνια σε συνέχειες  περιπέτειες του.
Επίσης ήταν τόσο δημοφιλής που οι περιπέτειες του κυκλοφορούσαν και σε μικρά τεύχη.

Το 1960 μάλιστα ο Κώστας Ανδρίτσος γύρισε με πρωταγωνιστή τον Μπάρκουλη  την ταινία "ΤΣΑΚΙΤΖΗΣ. Ο ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ"

Το ίδιο είχε γίνει επίσης και στην λαϊκή μουσική. Η Ρόζα Εσκενάζι έχει τραγουδήσει τον Τσακιτζή, όπως και ο Παντελής Πολιτάκης .
Επίσης ο Βαγγέλης Περπινιάδης και ο Στράτος Διονυσίου σε μουσική Μπάμπη Μπακάλη.

Τα σχόλια δημοσιεύονται μετά από έγκριση.